Τι δείχνει η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι μια μορφή της αιμοσφαιρίνης που χρησιμοποιείται για να καθορίσει πως ήταν η μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα μας, τους τελευταίους 3 μήνες περίπου. Μπορεί να τη δείτε να γράφεται ως HbA1c. Η αιμοσφαιρίνη είναι μια κόκκινη ουσία που μεταφέρει σίδηρο και οξυγόνο και βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και διαλυμένη στο αίμα. Η αιμοσφαιρίνη φυσιολογικά είναι για τις γυναίκες 12-16 mg/dL και για τους άνδρες 14-18 mg/dL. Αν δεν υπάρχει αιματολογικό πρόβλημα, ή απώλεια αίματος (π.χ. αιμορροΐδες ή έλκος) ή άλλο πρόβλημα υγείας, η αιμοσφαιρίνη είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια και η εξέτασή της δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνεται τακτικά.

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη προέρχεται από τη χημική ένωση της αιμοσφαιρίνης με τη γλυκόζη. Η αντίδραση λέγεται μη ενζυματική γλυκοζυλίωση (γιατί λαμβάνει χώρα χωρίς την παρουσία ενζύμου) και συμβαίνει σε όλο το χρόνο ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που είναι περίπου 120 ημέρες, ή 3-4 μήνες. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που έχει υποστεί γλυκοζυλίωση (επί τοις εκατό, %) και φυσιολογικά είναι 4,8-6,1%. Η εξέταση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης πρέπει να γίνεται κάθε 3-4 μήνες, αφού τα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρουν την αιμοσφαιρίνη, συνεχώς ανανεώνονται, οπότε το ποσοστό γλυκοζυλίωσης αλλάζει, ανάλογα με το σάκχαρο αίματος. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μετράται στο αίμα της φλέβας. Μπορεί όμως να μετρηθεί και στο τριχοειδικό αίμα (από το δάκτυλο), εφ’ όσον υπάρχει η ειδική συσκευή και μάλιστα το αποτέλεσμα αυτής της εξέτασης βγαίνει σε 6 λεπτά.

Γιατί πρέπει να ξέρει τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη του αυτός που έχει σακχαρώδη διαβήτη;

Αυτός που έχει σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να παρακολουθεί τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη του για να ξέρει αν ρυθμίζεται καλά ή όχι, τόσο ο ίδιος, όσο και ο γιατρός που τον παρακολουθεί. Γενικά, όσο πιο κοντά στο φυσιολογικό ποσοστό είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, τόσο πιο καλή είναι η ρύθμιση του διαβήτη. Οι επιστημονικές εταιρείες έχουν πάντως καθορίσει στόχους, για το πόσο πρέπει να είναι η ανώτατη αποδεκτή τιμή. Για το Διαβήτη τύπου 1, ο στόχος είναι κάτω από 6,5%. Για το Διαβήτη τύπου 2, η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, αλλά και διαβητολογικές εταιρείες από άλλες χώρες, έχει θέσει ως στόχο ποσοστό μικρότερο από 7%, ενώ σε άλλες χώρες είναι πιο αυστηροί, και έχουν στόχο κάτω από 6,5%. Όταν το ποσοστό είναι μεγαλύτερο, ο γιατρός και ο ασθενής πρέπει να αυξήσουν τις προσπάθειές τους ώστε η ρύθμιση του σακχάρου να είναι καλύτερη. Για τις εγκύους με διαβήτη, ο στόχος είναι κάτω από 6% και η εξέταση πρέπει να γίνεται συχνότερα, για πιο στενή παρακολούθηση.

Που βασίζονται οι επιστημονικές εταιρείες και θέτουν στόχους για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη;

Οι επιστημονικές εταιρείες βασίζονται σε μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες, στις οποίες υπολογίστηκε πόση πρέπει να είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη για να μη παθαίνει τις διαβητικές επιπλοκές το άτομο με διαβήτη. Μελετήθηκαν κυρίως η επιπλοκή από τα μάτια (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια) και από τους νεφρούς (διαβητική νεφροπάθεια). Αλλά και στις άλλες επιπλοκές (από τα νεύρα, την καρδιά και τα αγγεία) έχει ευεργετική δράση η ελάττωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης.

Χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί η εμφάνιση επιπλοκής ακόμα και με πολύ καλή ρύθμιση, το καλύτερο που μπορεί να κάνει κανείς για τον εαυτό του, είναι να βρίσκεται μέσα στους στόχους. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η ελάττωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης από την αρχή (όταν δηλαδή εμφανιστεί ο διαβήτης) έχει πολύ μεγάλη σημασία για την εμφάνιση επιπλοκών αργότερα.  Γι’ αυτό πρέπει να προσπαθούμε να επιτυγχάνουμε το στόχο, αν όχι μέσα στο πρώτο τρίμηνο, τουλάχιστο μέσα στο πρώτο εξάμηνο από την εμφάνιση του διαβήτη.

Γιατί ενώ οι τιμές σακχάρου, σύμφωνα με το μετρητή μου είναι καλές, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μου είναι αυξημένη;

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη επηρεάζεται από τις τιμές σακχάρου όλου του 24ώρου. Μέτρησε τις τιμές σακχάρου 2 ώρες μετά το φαγητό, ή τη νύχτα. Αν διορθώσεις κι αυτές, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη θα ελαττωθεί.

Μπορεί πάλι να πέρασες αυτές τις τελευταίες 120 περίπου ημέρες, κάποιο σωματικό στρες (όπως ένα κρυολόγημα ή ένα διάστρεμμα) ή ένα ψυχολογικό στρες ή να χρειάστηκε να πάρεις κάποιο φάρμακο. Κάποιος από αυτούς τους λόγους μπορεί να ανέβασε τα σάκχαρά σου για λίγες ημέρες και γι αυτό η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σου είναι αυξημένη. Αν περάσεις ένα τρίμηνο χωρίς μεγάλα σάκχαρα, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη θα ελαττωθεί.

Γιατί ενώ οι τιμές σακχάρου, σύμφωνα με το μετρητή μου είναι αυξημένες, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μου είναι καλή;

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη επηρεάζεται από τις τιμές σακχάρου όλου του 24ώρου. Αν παρουσιάζεις συχνές υπογλυκαιμίες, τα χαμηλά σάκχαρα θα ελαττώσουν τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχεις καλή ρύθμιση. Οι υπογλυκαιμίες μπορεί να είναι επικίνδυνες για τη ζωή σου και για τη ζωή των γύρω σου (για παράδειγμα όταν οδηγείς αυτοκίνητο) και πρέπει να τις προλαμβάνεις. Καλή ρύθμιση σημαίνει: γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μέσα στο στόχο χωρίς υπογλυκαιμίες.

Μερικά άτομα που έχουν αναιμία από διάφορα αίτια (για παράδειγμα αιμόλυση από κληρονομική αναιμία ή από φάρμακα), μπορεί να παρουσιάζουν παραδόξως χαμηλή γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, ενώ έχουν υψηλές τιμές σακχάρου. Αυτό εξηγείται από το χρόνο ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που σ’ αυτά τα άτομα είναι συντομότερος από το φυσιολογικό. Στις περιπτώσεις αυτές, η παρακολούθηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης δεν βοηθάει τόσο όσο η καθημερινή μέτρηση σακχάρου με το μετρητή, και μάλιστα πολλές φορές την ημέρα, ιδίως αν υπάρχει αστάθεια στα αποτελέσματα.

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι χρήσιμη εξέταση για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη;

Προς το παρόν, η εξέταση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης συνιστάται για την παρακολούθηση του διαβήτη και όχι για τη διάγνωσή του. Ίσως με την πρόοδο της τεχνολογίας αυτό να αλλάξει σύντομα. Πάντως, όταν διαγνωστεί ο διαβήτης με έναν από τους συνιστώμενους τρόπους (σάκχαρο νηστείας, καμπύλη γλυκόζης, συμπτώματα και υψηλό σάκχαρο αίματος), η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι η πρώτη εξέταση που θα καθορίσει αν ο ασθενής βρίσκεται ή όχι μέσα στους στόχους της ρύθμισης και άρα ποια θεραπεία θα λάβει.

Γιατί μερικά εργαστήρια δίνουν διαφορετικές φυσιολογικές τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης;

Γιατί χρησιμοποιούν διαφορετική χημική αντίδραση για την εξέταση. Ακόμα δεν έχει αποφασιστεί ποια είναι η οριστική μέθοδος, ώστε να χρησιμοποιείται από όλους, αλλά μάλλον αυτό θα γίνει σύντομα. Μέχρι τότε θα πρέπει κανείς να εκτιμά τις απαντήσεις με βάση τις φυσιολογικές τιμές που δίνει το εργαστήριο.

Υπάρχει γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη που έχει τιμές φυσιολογικές μέχρι 8%;

Ναι, αλλά αυτή χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο. Πρόκειται για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη που δεν προσδιορίζεται από το χαρακτηριστικό c. Αυτή λέγεται ολική γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, αλλά βρέθηκε ότι το c ποσοστό είναι πιο αξιόπιστο. Πρέπει να προσέχουμε όταν διαβάζουμε τα αποτελέσματα, αν πρόκειται για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη HbA1c ή για την ολική HbA1.

Πότε μπορεί να ανεχθούμε γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μεγαλύτερη από το στόχο;

Αν πρόκειται για ένα άτομο μεγάλης ηλικίας που εμφανίζει επικίνδυνες υπογλυκαιμίες, είναι λογικό να είμαστε λιγότερο αυστηροί.

Άτομα που δεν αναγνωρίζουν την επέλευση των υπογλυκαιμιών τους και μπορεί να κινδυνεύουν από αυτές, μπορεί να αντιμετωπιστούν με την ανοχή μεγαλύτερης γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης για μερικούς μήνες, μέχρι να επιστρέψει η επίγνωση των υπογλυκαιμιών. Τα άτομα αυτά έχουν συνήθως πολύ χαμηλή τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, γιατί παθαίνουν πολύ συχνά υπογλυκαιμίες που δεν τις καταλαβαίνουν.

Τώρα μπορούμε να συνδέσουμε τις καθημερινές μας μετρήσεις με το μακροχρόνιο έλεγχο του σακχάρου.

Με την μέση εκτιμώμενη γλυκόζη (ΜΕΓ), έχουμε ένα νέο τρόπο να καταλαβαίνουμε πόσο καλά ρυθμίζουμε το διαβήτη

Εδώ και πολύ καιρό γνωρίζουμε ότι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη δείχνει τη μέση τιμή γλυκόζης στο βάθος του χρόνου, αλλά δεν υπήρξε ποτέ μια προσεκτική μελέτη που να δείχνει με ποια ακριβώς τιμή γλυκόζης. Πολύ πρόσφατα τελείωσε μια μεγάλη μελέτη που μας ορίζει πώς να «μεταφράζουμε» την τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης σε μέση τιμή γλυκόζης.

Η μέση εκτιμώμενη γλυκόζη (ΜΕΓ, eAG=estimated Average Glucoge) σχετίζεται άμεσα με τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, αλλά για την ΜΕΓ χρησιμοποιούνται οι ίδιες μονάδες που εμφανίζονται στο μετρητή γλυκόζης ή στο εργαστήριο.

Γιατί συζητούμε για την μέση εκτιμώμενη γλυκόζη (ΜΕΓ);

Η μέση εκτιμώμενη γλυκόζη και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη αντικατοπτρίζουν το ίδιο πράγμα: το μέσο επίπεδο γλυκόζης στο αίμα μας σε βάθος χρόνου. Όμως για μερικούς ασθενείς είναι πιο εύκολο να κάνουν την εκτίμηση για το διαβήτη τους με την μέση εκτιμώμενη γλυκόζη. Πρώτον είναι απλό: με την μέση εκτιμώμενη γλυκόζη χρησιμοποιείς τις ίδιες μονάδες που έχει και ο προσωπικός σου μετρητής γλυκόζης, και με τις οποίες είσαι εξοικειωμένος. Δεύτερον, η σχέση μεταξύ της ΜΕΓ και των μετρήσεων σακχάρου στο μετρητή μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις πώς οι καθημερινές σου μετρήσεις σχετίζονται με τη μακροχρόνια ρύθμιση του σακχάρου.

Ποια είναι η σχέση της Μέσης Εκτιμώμενης Γλυκόζης με τις συνηθισμένες μετρήσεις σακχάρου με το μετρητή μου;

Αν μετράς το σάκχαρό σου το πρωί και πριν από τα γεύματα, μπορεί να βρίσκεις τιμές λίγο πάνω από το 100 mg/dl και αν ο μετρητής σου υπολογίζει μέσο όρο, αυτός να είναι περίπου 125. Αν όμως η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σου την ίδια περίοδο ήταν 7,5%, τότε η ΜΕΓ ήταν 169, κι αυτό γιατί δεν είχες μετρήσεις τις ώρες της ημέρας που το σάκχαρο ήταν ανεβασμένο. Η χρήση της ΜΕΓ μπορεί να βοηθήσει να καταλάβετε την πραγματικότητα για τη ρύθμιση του σακχάρου σας, τόσο εσείς όσο και ο γιατρός σας, και να κάνετε τυχόν αλλαγές που είναι απαραίτητες τόσο στη δίαιτα και την άσκηση, όσο και στα φάρμακά σας. Μετατροπή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης σε Μέση Εκτιμώμενη Γλυκόζη Σ’ αυτό τον πίνακα φαίνεται η σχέση μεταξύ γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και μέσης εκτιμώμενης γλυκόζης.

Στον πίνακα παρατίθενται οι τιμές της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και οι αντίστοιχες μέσες τιμές του σακχάρου κατά το τελευταίο τρίμηνο.

Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (HbA1c) %	Μέση τιμή σακχάρου το τελευταίο 3μηνο
6	126
6,5	140
7	154
7,5	169
8	183
8,5	197
9	212
9,5	226
10	240
10,5	255
11	269
11,5	283
12	298