Ο όρος σκολίωση προέρχεται από τη λέξη σκολιός που σημαίνει στρεβλός και υπονοεί ότι η σπονδυλική στήλη έχει στραβώσει.
Η φυσιολογική σπονδυλική στήλη στην προσθιοπίσθια διάστασή της φαίνεται τελείως ευθεία. Σκολίωση ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία η σπονδυλική στήλη παρουσιάζει πλάγια κλίση, πάνω από 10 μοίρες. Η σκολίωση εμφανίζεται στο 2% του πληθυσμού και από αυτούς το 0,5% έχει σοβαρό πρόβλημα.
Υπάρχει η αντίληψη ότι η συνήθεια των παιδιών να μεταφέρουν βαριά αντικείμενα με το ένα χέρι (π.χ. τη σχολική τσάντα) ή να κλείνουν στο πλάι το σώμα τους όταν κάθονται είναι δυνατό να προκαλέσουν μόνιμη κάμψη της σπονδυλικής στήλης προς τα πλάγια αλλά οι έρευνες δεν έχουν δείξει ότι δεν είναι αυτή τη αιτία της σκολίωσης.
Ούτε η διατροφή ή η άσκηση ευθύνονται για την ανάπτυξη σκολίωσης. Η αιτία της σκολίωσης είναι άγνωστη. Σίγουρα υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, αλλά καμία από τις πολλές θεωρίες που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί δεν έχει επικρατήσει. Πιο πιθανή θεωρείται κάποια κληρονομική διαταραχή περιοχής του εγκεφάλου.
Οι ειδικοί έχουν χωρίσει τη σκολίωση σε τρεις βασικές κατηγορίες:
(α) τη συγγενή σκολίωση (10%-15% των περιπτώσεων), που είναι η αποτυχία σχηματισμού των σπονδύλων κατά την εμβρυϊκή ηλικία,
(β) την ιδιοπαθή σκολίωση (85%-90% των περιπτώσεων), αγνώστου αιτιολογίας, που μπορεί να αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, από τη νηπιακή ως την ενήλικο ηλικία, και
(γ) τη νευρομυϊκή σκολίωση, που προκαλείται ως παράλληλο σύμπτωμα κάποιας άλλης πάθησης του νευρικού ή του μυϊκού συστήματος, όπως π.χ. η εγκεφαλική παράλυση ή η ατροφία ραχιαίων μυών.
Επίσης οι ειδικοί ταξινομούν τις μορφές σκολίωσης, ανάλογα με την περιοχή της σπονδυλικής στήλης στην οποία εμφανίζεται το κύρτωμα. Έτσι η σκολίωση διαχωρίζεται σε αυχενική, θωρακική και οσφυϊκή.
Η σκολίωση είναι γνωστή εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο Ιπποκράτης αναφέρεται σε αυτήν στο έργο του «Περί άρθρων» κατονομάζοντας για πρώτη φορά τους όρους «κύφωση» και «λόρδωση». Σύμφωνα με τους ειδικούς, η σκολίωση παρατηρείται πιο συχνά σε γυναίκες.
Στις ΗΠΑ εμφανίζεται στο 2-3% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 6 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από σκολιωτικά κυρτώματα, τα οποία εμφανίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις στις ηλικίες 10-15 ετών. Ο γυναικείος πληθυσµός είναι αυτός που πλήττεται περισσότερο, µε 8 στις 10 πιο σοβαρές περιπτώσεις σκολίωσης να αφορούν νεαρά κορίτσια.
Στην Ελλάδα η σκολίωση αφορά επίσης το 2–3% του πληθυσμού και κάνει την εμφάνισή της περίπου στις ηλικίες 10-13 ετών.
Διάγνωση-πρόληψη
Η σκολίωση συνήθως γίνεται αντιληπτή από τους γονείς του παιδιού, από την παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης. Το βασικό πρόβλημα στην διάγνωση της σκολίωσης είναι πως οι γονείς αντιλαμβάνονται το πρόβλημα καθυστερημένα και χάνεται πολύτιμος χρόνος καθώς η ασθένεια δεν έχει άλλα συμπτώματα.
Σε σπάνιες περιπτώσεις η σκολίωση μπορεί να συνοδεύεται από πόνο. Από ιατρικής πλευράς, η διάγνωση της σκολίωσης γίνεται με κλινική εξέταση του παιδιού και συγκεκριμένα με την κάμψη του κορμού μπροστά (Adam’s test), διατηρώντας τα γόνατα τεντωμένα, οπότε ο γιατρός μπορεί να διαπιστώσει αν υπάρχει απόκλιση και στροφή στους σπονδύλους.
Στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση της είναι: ένας ώμος ψηλότερα από τον άλλο, προπέτεια μίας ωμοπλάτης, προπέτεια ή υψηλότερη θέση των πλευρών από τη μία πλευρά, ένας γοφός προέχει ή είναι υψηλότερα από τον άλλο, ασυμμετρία μέσης.
Το επόμενο βήμα για τη διάγνωση είναι η ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης. Η ακτινογραφία γίνεται στην όρθια θέση (προσθιοπίσθια), για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη μέτρηση της σκολίωσης (σε μοίρες). Η μέθοδος που χρησιμοποιείται ονομάζεται Cobb, και εμφανίζει ακρίβεια 3 με 5 μοίρες.
Στην ακτινογραφία πρέπει να περιέχεται και το άνω μέρος της πυέλου από βαθμό της οστεοποίησης της οποίας, μπορεί κανείς να υπολογίσει αδρά το υπολειπόμενο της ανάπτυξης του παιδιού (Risser sign, με μετρήσεις από 1 έως 5).
Σπανίως και κυρίως όταν υπάρχουν συνοδά νευρολογικά ευρήματα ή αν η σκολίωση είναι αριστερή θωρακική), απαιτείται η λήψη μαγνητικής τομογραφίας της σπονδυλικής στήλης.
Ενα σκολιωτικό κύρτωμα μπορεί να υποχρεώσει τον ασθενή να μετριάσει τις κινήσεις του. Ο πόνος και τα εμφανή σημάδια σωματικής παραμόρφωσης, αν και δεν εμφανίζονται σε όλες τις περιπτώσεις, θεωρούνται χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σκολίωσης. Μάλιστα σε πολύ προχωρημένο στάδιο η σπονδυλική στήλη φθάνει στο σημείο να πιέζει την καρδιά και τους πνεύμονες, με αποτέλεσμα ο ασθενής να κινδυνεύει να πεθάνει από ασφυξία.
Σκολίωση ενηλίκων
Η σκολίωση ενηλίκων είναι μια μορφή σκολίωσης, που μπορεί να είναι η φυσική εξέλιξη μιας ιδιοπαθούς, μια συγγενούς, η μιας νευρομυϊκής σκολίωσης, μετά την σκελετική ωρίμανση και μετά πάροδο πολλών δεκαετιών. Δημιουργείται από την καταπόνηση των δίσκων στο κοίλο της καμπύλης και την σφηνοειδή παραμόρφωση αυτών, με αποτέλεσμα την επιπλέον αύξηση της καμπύλης, η οποία με την σειρά της επιβαρύνει μηχανικά την σκολίωση μεγαλώνοντας το πρόβλημα.
Συνήθως οι περισσότερες εκφυλιστικού τύπου σκολιώσεις ενηλίκων δημιουργούνται ιδιαίτερα σε γυναίκες, οι οποίες μπορεί στην εφηβεία τους να μην είχαν παρατηρήσει τίποτε ή είχαν μια μικρή σκολίωση. Μετά από πάροδο 2-3 δεκαετιών και πιο συγκεκριμένα μετά τα 35 και μέχρι τα 50 οι σκολιώσεις αυτές γιγαντώνονται μπαίνοντας στο μηχανικό φαύλο κύκλο της επιδείνωσης. Οι ασθενείς στην πλειοψηφία τους έχουν πάρει βάρος, κατά την διάρκεια αυτών των ετών και στο σύνολό τους είχαν εγκυμοσύνες.
Θεραπεία – αντιμετώπιση
Η θεραπεία της σκολίωσης εξαρτάται από μια σειρά παραμέτρων. Κύριο ρόλο διαδραματίζουν ο τύπος της σκολίωσης, ο βαθμός κύφωσης της σπονδυλικής στήλης, η θέση του κυρτώματος, η ταχύτητα επιδείνωση και τη δυσκαμψία του, δηλαδή το πόσο εύκολα ή δύσκολα επανέρχεται το κύρτωμα στην αρχική του θέση. Σκολίωση μεγέθους μέχρι 20 μοίρες θεραπεύεται συντηρητικά με φυσιοθεραπεία, κολύμπι και παρακολούθηση, συνήθως κάθε έξι μήνες.
Η συντηρητική αγωγή συνίσταται σε εφαρμογή κηδεμόνων με σκοπό την αναστολή επιδείνωσης του κυρτώματος. Ο κηδεμόνας πρέπει να εφαρμόζεται 23 ώρες το εικοσιτετράωρο πριν την ωρίμανση του σκελετού, ενώ μετά την ωρίμανση μπορεί να εφαρμόζεται μόνο τη νύχτα.
Με ένα κατάλληλο κηδεμόνα η σκολίωση μπορεί να συγκρατηθεί, αν γίνει η διάγνωση νωρίς, ακόμα και να περιοριστεί. Η εξέλιξη των κηδεμόνων για τη σκολίωση ακολουθούν την εξέλιξη της ιατρικής. Οι γονείς όμως δε θα πρέπει να παρασύρονται από διαφημίσεις στην τηλεόραση και τα άλλα μέσα ενημέρωσης για «μαγικούς» κηδεμόνες. Είναι σοφότερο να απευθύνονται στον ειδικό ιατρό που εμπιστεύονται, για τη διάγνωση, την έναρξη θεραπείας και την παρακολούθηση του παιδιού τους.
Η γυμναστική είναι απαραίτητη για ένα παιδί με σκολίωση, για τη βελτίωση της στάσης του σώματος και τη μυϊκή ενδυνάμωση. Δυστυχώς όμως κανένα είδος γυμναστικής δε διορθώνει τη σκολίωση. Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένες ασκήσεις που βοηθούν.
Στους ασθενείς με σκολίωση γίνεται κάθε εξάμηνο επανεκτίμηση, ώστε η θεραπεία επιλογής να διαμορφώνεται ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου.
Αν παρά την εφαρμογή κηδεμόνων το κύρτωμα επιδεινώνεται και ξεπερνάει τις 40 μοίρες τότε εφαρμόζεται χειρουργική θεραπεία. Οι κύριες επεμβάσεις για διόρθωση της σκολίωσης είναι η οπίσθια σπονδυλοδεσία, η πρόσθια σπονδυλοδεσία ή συνδυασμός τους.
Η χειρουργική θεραπεία χρειάζεται για να διορθωθούν οι μεγάλες καμπύλες, οι οποίες, αν είναι έντονες, είναι δυνατόν να δημιουργούν πίεση στους πνεύμονες και στην καρδιά με αποτέλεσμα καρδιοπνευμονική ανεπάρκεια, ακόμη και θάνατο. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται ειδικές μεταλλικές ράβδοι για τη διόρθωση των κυρτωμάτων.
Οι επεμβάσεις αυτές θεωρούνται μεγάλες, αλλά όταν υπάρχει ένδειξη πρέπει να γίνονται. Η χειρουργική επέμβαση διορθώνει το πρόβλημα της σκολίωσης και μόνο ένα μικρό ποσοστό ασθενών (5%) υποστρέφει. Ο χειρουργημένος ασθενής μπορεί να επιστρέψει στην φυσιολογική του ζωή μετά από 3 – 4 εβδομάδες.
