Το Goji Berry (σημαίνει το μούρο της ευτυχίας) είναι ένα φυτό γνωστό εδώ και αιώνες στην Κίνα και στο Θιβέτ που πρόσφατα άρχισε να καλλιεργείται πειραματικά και στα ελληνικά χωράφια. Υπάρχουν αναφορές ότι το Γκότζι Μπέρι έχει ευεργετικές ιδιότητες. Αναζωογονεί και δίνει ενέργεια στον οργανισμό, γι’ αυτό θεωρείται υπερτροφή (superfood) και αποκαλείται «ελιξήριο της μακροζωίας». Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για ένα κόκκινο άγριο αντιοξειδωτικό φρούτο το οποίο περιέχει 25.100 αντιοξειδωτικές μονάδες. Για να γίνει αντιληπτό τι σημαίνει αυτό, το βατόμουρο έχει 2.400 αντιοξειδωτικές μονάδες. Δηλαδή το γκοτζι μπερι έχει πάνω από 10 φορές περισσότερες αντιοξειδωτικές μονάδες από το δεύτερο στη λίστα των αντιοξειδωτικών καρπών!
Οι καρποί του Goji Berry είναι πολύ απαλοί και ευαίσθητοι γι’ αυτό και συλλέγονται με ένα ειδικό είδος υφάσματος μέσα σε ψάθες, χωρίς τη χρήση των χεριών. Ο κόκκινος καρπός του μοιάζει με μούρο και είναι πολύ ευαίσθητος (εύκολα οξειδώνεται και το χρώμα του σκουραίνει). Μετά τη συλλογή υποχρεωτικά πρέπει οι καρποί να αποξηρανθούν στη σκιά ή και στον ήλιο.
Τα Goji Berry δεν βρίσκονται σχεδόν ποτέ φρέσκα, εκτός από τις περιοχές παραγωγής τους, και συνήθως πωλούνται σε ανοιχτά κουτιά και μικρές συσκευασίες, σε ξηρά μορφή. Ο βαθμός αποξήρανσης ποικίλλει. Kάποιοι καρποί παραμένουν μαλακοί και κολλώδεις, όπως οι σταφίδες, ενώ άλλοι μπορεί να είναι πολύ σκληροί.
Η γεύση του Γκοτζι Μπερι μοιάζει με της σταφίδας αφήνοντας και μια μικρή αίσθηση ντομάτας ή αφήνει γεύση από ένα συνδυασμό κερασιών, κράνων και φραγκοστάφυλων. Μπορεί να φαγωθεί ωμά ή να μαγειρευτεί. Οι Κινέζοι κάνουν σούπες με αυτό το μούρο και παρασκευάζουν επίσης κρασί. Τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί καταναλώνονται ως λαχανικό. Στη Δύση, τα Goji Berries προστίθενται σε ανάμικτους ξηρούς καρπούς, στα μούσλι και τα κορν φλέικς ή τα πίνονται ως χυμός στο μπλέντερ με την προσθήκη νερού. Καθώς φαίνεται να υπάρχει άνοδος της ζήτησης στην αγορά, οι έλληνες αγρότες, κυρίως οι νέοι, εξετάζουν το ενδεχόμενο της καλλιέργειά του.
Θρεπτικά συστατικά, ιδιότητες και οφέλη
Το Goji Berry θεωρείται ως μια από τις πλουσιότερες φυσικές πηγές θρεπτικών συστατικών. Τα αποξηραμένα μούρα του περιέχουν 68% υδατάνθρακες, 12% πρωτεΐνες, 10% λίπη και 10% φυτικές ίνες σε μια συνολική θερμιδική αξία που ανέρχεται στις 370 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια. Περιέχουν επίσης βιταμίνες C, B1, B2 και Βήτα-καροτίνη, καθώς και μια σειρά από μεταλλικά στοιχεία, αντιοξειδωτικά και αμινοξέα. Η μεγάλη συγκέντρωση σε αντιοξειδωτικές ουσίες (10 φορές παραπάνω από τους υπόλοιπους κόκκινους καρπούς και 30 φορές περισσότερο από το κόκκινο κρασί) αλλά και η περιεκτικότητα σε αμινοξέα και μέταλλα (έχουν 11% πρωτείνη) και βοηθούν σημαντικά στην αναγέννηση των κυττάρων και όχι μόνο. Αυτές οι ιδιότητες το κάνουν να αποτελεί ένα άκρως υγιεινό φρούτο.
Τα 100 γραμμάρια αποξηραμένου καρπού περιέχουν 370 θερμίδες, 18 αμινοξέα (οκτώ από τα 10 απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισμό), 21 ιχνοστοιχεία (ψευδάργυρος, ασβέστιο, γερμάνιο, σελήνιο κ.ά.), βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Β1, Β2, Β6), βιταμίνη Ε και βιταμίνη C (πολύ περισσότερη ανά μονάδα βάρους από τα πορτοκάλια), 11 mg σιδήρου (περισσότερο από το σπανάκι ανά 100 γραμμάρια), διάφορες φυτοστερόλες (Β-σιτοστερόλη, η οποία περιορίζει την απορρόφηση της χοληστερίνης) και λιπαρά οξέα όπως τα ωμέγα-6 και το άλφα-λινολεϊκό οξύ, τον πατέρα των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων.
Σημαντική είναι η παρουσία της βεταΐνης μιας ουσίας προδρόμου της χολίνης η οποία βοηθά στο απαλλαγούμε από το λίπος του ήπατος, μας ηρεμεί από την νευρικότητα και μας ενισχύει την μνήμη. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι το φυτό έχει την ιδιότητα να αυξάνει τη libido και στα δύο φύλα. Ενισχύει το μεταβολισμό, χωρίς όμως να θεωρείται προϊόν αδυνατίσματος. Μια ακόμη από τις ευεργετικές ιδιότητες του φυτού Goji Berry είναι το όφελος στη θεραπεία γαστρεντερικών παθήσεων, όπως είναι το έλκος, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και η δυσκοιλιότητα.
Για όλους αυτούς τους λόγους, στον χώρο της υγιεινής διατροφής, τα τελευταία χρόνια, το Γκότζι Μπέρι έγινε ένα από τα αγαπημένα φρουτάκια. Κυρίως οι αθλητές και αθλούμενοι, αλλά και γενικότερα οι άνθρωποι που ακολουθούν μια υγιεινή δίαιτα, τα χρησιμοποιούν παρά την αυξημένη τιμή τους. Πρέπει να αναφερθεί ωστόσο ότι το Γκοτζι Μπερι καταναλώνεται συνήθως σε επεξεργασμένη μορφή σε ταμπλέτες και χυμούς ή αποξηραμένο αλλά κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του, χάνει ένα μέρος από τα θρεπτικά συστατικά και τις βιταμίνες του. Πάντως, οι συσκευασμένοι χυμοί, επειδή βράζονται, χάνουν μεγάλο μέρος των θρεπτικών συστατικών τους. Έτσι λοιπόν είναι καλύτερα να καταναλώνεται ο καρπός νωπός.
Μία ιδανική ποσότητα κατανάλωσης του καρπού είναι από 10 έως 30 γραμμάρια την ημέρα είτε μονάχο του είτε μαζί με άλλους χυμούς και φρούτα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας για παρενέργειες μετά τη λήψη του διότι το Γκότζι Μπέρι δεν εθίζει το σώμα όπως άλλες ουσίες. Η μόνη εξαίρεση αποτελούν τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση και το διαβήτη καθώς και τα αντιπηκτικά φάρμακα. Για την ώρα γίνονται έρευνες αν αυτά τα φάρμακα παρουσιάζουν κάποιες παρενέργειες ή όχι σε σχέση με το φυτό.
Εναλλακτική καλλιέργεια, τιμή και απόδοση
Ύστερα από την εχινάτσια, την στέβια και το ιπποφαές, οι έλληνες αγρότες εξετάζουν και την περίπτωση της καλλιέργειας του Γκότζι Μπέρι αφού έχει τόσες ευεργετικές ιδιότητες. Το φυτό αποτελεί μία εναλλακτική καλλιέργεια, για την οποία ενδιαφέρον επιδεικνύουν κυρίως οι νέοι αγρότες. Η καλλιέργεια του Γκότζι Μπέρι είναι εφικτή στην Ελλάδα καθώς οι έρευνες έδειξαν ότι ευδοκιμεί στη χώρα μας. Η φύτευσή του μπορεί να γίνει σχεδόν όλες της εποχές όμως για καλύτερα αποτελέσματα το φθινόπωρο και την άνοιξη μέχρι αρχές του Μαΐου. Η αποστάσεις πρέπει να είναι 2 έως 2,3 μ. φυτό από φυτό και 3,5 έως 4 μ. μεταξύ των γραμμών.Το φυτό ανήκει στην ίδια κατηγορία όπου ανήκει και η ντομάτα κι απ’ ότι φαίνεται έχει αρκετούς κοινούς εχθρούς όπως ακάραια, τετράνυχος και ωίδιο. Βέβαια έχει κι άλλους εχθρούς οι οποίοι όμως είναι αντιμετωπίσιμοι.
Το έδαφος παίζει σημαντικό ρόλο στη σωστή υγεία και ανάπτυξη του φυτού. Το Γκότζι Μπέρι χρειάζεται πορώδες έδαφος για την γρήγορη αποστράγγιση και τον καλό αερισμό του ριζικού συστήματος διότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην περίπτωση όπου δεν απορροφάτε το νερό και ιδιαίτερα στις υψηλές θερμοκρασίες έως και το θάνατο του φυτού. Το ph του εδάφους πρέπει να είναι υψηλότερο του 7 έως 8 καθώς το ph παίζει σημαντικό ρόλο στην καλή υγεία και στην ποιότητα των καρπών. Έτσι πετυχαίνοντας το καλύτερο ph στο έδαφος μειώνουμε αυτόματα πολλά προβλήματα για τα φυτά μας.
Το Goji Berry δεν χρειάζεται ιδιαίτερη λίπανση διότι δεν είναι απαιτητικό φυτό. Καλό είναι να προστίθεται λίγη κοπριά χωνεμένη από αιγοπρόβατα για καλύτερη ανάπτυξη. Επίσης η χρήση ενεργών μικροοργανισμών και ζεόλιθου, βοηθά στην ποιότητα των καρπών αλλά και στην ανθεκτικότητα των φυτών. Το νερό είναι απαραίτητο αν και το Goji Berry είναι αρκετά ανθεκτικό στην ξηρασία καθώς έχει βαθύ ριζικό σύστημα ειδικά στη διάρκεια της καρποφορίας και στα πρώτα στάδια της φύτευσης. Το πότισμα πρέπει να γίνετε πάντα αργά το απόγευμα και μόνο με στάγδην όχι με κατάκλιση και όχι σε μεγάλες ποσότητες εκτός και αν το έδαφος απορροφάει πολλή γρήγορα το νερό και στεγνώνει γρήγορα. Η συχνότητα του εξαρτάτε πρώτον από την ηλικία του φυτού και δεύτερον από των τύπο του εδάφους. Πιο συγκεκριμένα όταν το φυτό είναι ηλικίας από 1 έως 3 μήνες και σε έδαφος μέσης απορρόφησης του νερού το πότισμα πρέπει να γίνεται κάθε 3 με 4 ημέρες. Στη συνέχεια ανά 7 έως 10 ημέρες ή και αργότερα ανάλογα με της κατά τόπους συνθήκες.
Το κλάδεμα παίζει σημαντικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση και τον αερισμό του φυτού. Αν θέλετε να γίνει θάμνος, αφήνεται όλους τους βλαστούς πού θα ξεπεταχτούν και αργότερα όταν πυκνώσει αραιώνετε έτσι ώστε να περνά το φως και να έχουμε καλύτερο αερισμό. Για να γίνει δένδρο αφήνετε το πιο δυνατό βλαστό να φθάσει 1,20 έως 1,40 μέτρα ύψος και στη συνέχεα το κόβετε στην κορυφή για να πετάξει κλωνάρια, αφήνετε περίπου 6, σε ύψος από 50 εκατοστά και πάνω. Το φυτό έχει την ιδιότητα να αντέχει σε ακραίες θερμοκρασίες, από -20 έως +40 βαθμούς Κελσίου, χρειάζεται στραγγισμένα εδάφη και μεγάλης διάρκειας ηλιοφάνεια. Οι σπόροι του πρέπει να φυτευτούν τους χειμερινούς μήνες, ώστε την άνοιξη να αρχίσει να βγαίνει ρίζα.
Το ύψος του δένδρου μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 4 έως 5 μέτρα, με το κατάλληλο κλάδεμα μπορεί όμως να διατηρηθεί και σε πιο χαμηλό ύψος. Είναι ένα δέντρο που ζει μέχρι και 100 χρόνια. Καρπούς παράγει από τον πρώτο και δεύτερο χρόνο, ενώ σε πλήρη παραγωγή φτάνει στο τρίτο και τέταρτο έτος. Η συλλογή του καρπού είναι δύσκολη, καθώς γίνεται με το χέρι και για το λόγο αυτό το προτιμούν αγρότες που καλλιεργούν λίγα στρέμματα. Κατά την εποχή συλλογής του Γκότζι Μπέρι, ο αγρότης θα πρέπει κάθε 3-4 ημέρες να μαζεύει τους καρπούς. Οι καλύτερες εποχές για φύτεμα είναι την Άνοιξη και το Φθινόπωρο, αλλά και τις άλλες εποχές μπορεί να επιτευχθεί επιτυχές φύτεμα. Όταν ο καιρός ζεστάνει ξεκινούν να βγαίνουν φυλλαράκια και κατά το Μάιο με Ιούνιο ανθίζουν.
Σύμφωνα με στοιχεία από χώρες του εξωτερικού όπως η Κίνα και η Αμερική, η καλλιέργεια του Goji Berry μπορεί να αποφέρει πολύ καλή στρεμματική απόδοση. Βέβαια στις κλιματικές συνθήκες / χώμα της Ελλάδας η απόδοση μπορεί να διαφέρει καθώς αυτή τη στιγμή η καλλιέργεια του φυτού στη χώρα μας βρίσκεται σε εμβρυακό επίπεδο. Καλλιέργεια ενός (1) στρέμματος Γκότζι Μπέρι είναι δυνατό να αποφέρει από 600 έως και πάνω από 1.000 κιλά στην τριετία). Με τιμή από 5,5 έως 6 ευρώ/κιλό μπορεί να αποδώσει από 3.300 έως και 6.000 ευρώ το στρέμμα.
Η καλλιέργεια στην Ελλάδα
Το Goji Berry άρχισε να καλλιεργείται σε πειραματικό στάδιο σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα, καθώς τα δέντρα είναι μικρά και δεν μπορούν οι γεωπόνοι να μιλούν ούτε για συγκεκριμένες ποσότητες του καρπού ούτε για τιμή πώλησης. Υπάρχει ωστόσο η συγκρατιμένη αισιοδοξία ότι η καλλιέργεια του φυτού μπορεί να αποβεί αρκετά κερδοφόρα λόγω των πολύ ευεργετικών ιδιοτήτων του φυτού και η αντίληψη ότι κάνει καλό στην υγεία.
Το Γκότζι Μπέρι θέλει λίγα στρέμματα και μπορεί να έχει καλό εισόδημα ο αγρότης. Κάποιοι νέοι αγρότες το τολμούν. Εκτός όμως από τους νέους αγρότες και αρκετοί παλαιότεροι αρχίζουν να κάνουν «στροφή» στις εναλλακτικές καλλιέργειες, δηλώνοντας απογοητευμένοι από το γεγονός ότι ο κόπος τους με άλλα φυτά δεν ανταμείβεται. Οι νέοι αγρότες δεν ασχολούνται πια πολύ με τις παραδοσιακές καλλιέργειες και ψάχνουν κάτι καινούριο και πιο αποδοτικό, καθώς το λάδι, τα ροδάκινα και τα μήλα δεν είναι πια ιδιαίτερα αποδοτικά. Είναι δύσκολο να βρεθεί σπόρος καθώς δεν υπάρχει στο ελληνικό εμπόριο. Αν κάποιος αγοράσει δενδρύλλια πρέπει να προσέξει ώστε να λάβετε το ανάλογο πιστοποιητικό σχετικά με την ποικιλία και την ηλικία των δένδρων.
Δυστυχώς, πολλοί καλλιεργητές Goji Berry στην Ελλάδα, έχουν προμηθευτεί φυτά ακατάλληλα για καλλιέργεια από διάφορους προμηθευτές και διακινητές. Από μια έρευνα που έγινε, σχεδόν οκτώ στους 10 Έλληνες καλλιεργητές που φύτεψαν Γκότζι Μπέρι δεν θα πάρουν ποτέ το εισόδημα που προσδοκούσαν, διότι τα φυτά τους είναι καλλωπιστικά (στην Αγγλία τα χρησιμοποιούν χρόνια για φράχτες στα αγροκτήματα). Τα φυτά αυτά δεν θα δώσουν ποτέ τους καρπούς που περιμένετε να καταναλωθούν νωποί ή να αποξηρανθούν διότι: Δεν είναι κατάλληλα για γραμμική καλλιέργεια, παρόλο που ανθίζουν αρκετά, “δένουν” ελάχιστους καρπούς και τέλος οι καρποί είναι πικροί και δεν τρώγονται.
Μεγάλη προσοχή λοιπόν στα φυτά που θα προμηθευτείτε για καλλιέργεια αλλά και για τον κήπο σας αν θέλετε να έχετε πολλούς γλυκούς καρπούς Goji Berry. Τα φυτά που είναι κατάλληλα για παραγωγή βρώσιμων γλυκών στη γεύση, αλλά και πολλών καρπών ανά δέντρο, είναι αυτά που έχουν λογχοειδή μικρά φύλλα, με σκούρο πράσινο χρώμα. Τα φυτά που είναι ακατάλληλα για καλλιέργεια και παραγωγή εμπορεύσιμων καρπών είναι στρογγυλεμένα και έχουν πιο ανοιχτό πράσινο χρώμα. Στην περίπτωση που έχετε φυτέψει, σε χωράφι για καλλιέργεια ή στον κήπο σας, φυτά όπως τα παραπάνω ακατάλληλα για παραγωγή βρώσιμων καρπών Γκότζι Μπέρι, θα πρέπει να τα ξεριζώσετε το συντομότερο δυνατόν διότι μετά τον δεύτερο χρόνο, τα φυτά θα έχουν πολύ βαθειά ρίζα, στο χωράφι ή τον κήπο και θα είναι δύσκολο να τα ξεριζώσετε οριστικά.
