H σπαστική κολίτιδα ή “σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου” (irritable bowel syndrome) όπως ιατρικά ονομάζεται η πάθηση ταλαιπωρεί περισσότερους από έναν στους 10 Έλληνες, δημιουργώντας προβλήματα στην ποιότητα της ζωής τους καθώς τα συμπτώματα είναι πολύ δυσάρεστα. Συνηθισμένα συμπτώματα της σπαστικής κολίτιδας είναι τα ξαφνικά φουσκώματα στην κοιλιά που συνοδεύονται από πόνους που ανακουφίζονται με αέρια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία το 11-14% του πληθυσμού πάσχει από το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται στην ηλικία 20-30 ετών. Περισσότερο εκδηλώνεται στις γυναίκες: 2 προς 1 η αναλογία γυναικών προς άνδρες ασθενείς. Τα συμπτώματα είναι χρόνιος πόνος (άλγος) στην κοιλιά, κοιλιακή δυσφορία, διάταση (φούσκωμα) στην κοιλιά, αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, δίχως να υπάρχει κάποια οργανική νόσος. Μπορεί να υπάρχει διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή εναλλαγή αυτών. Μπορεί να παρουσιασθούν επίμονες εντερικές συσπάσεις, αίσθημα ατελούς κένωσης του εντέρου, μετεωρισμός (αέρια).
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια λειτουργική ανωμαλία και χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος και δυσφορία, σε συνδυασμό με αλλαγές των κενώσεων για περίοδο μεγαλύτερη των τριών μηνών. Ο όρος «σπαστική κολίτιδα» ή «βλεννώδης κολίτιδα» χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια για να εκφράσει άτυπα συμπτώματα από το πεπτικό σύστημα. Σήμερα ο όρος σπαστική κολίτιδα παραμένει σαν λαϊκή έκφραση αυτού που ιατρικά αναφέρεται ως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, και θεωρείται ως ο σωστός όρος. Η σπαστική κολίτιδα είναι σύνδρομο διότι εκτός από το παχύ έντερο, συμμετέχουν το λεπτό έντερο και το στομάχι. Πάντως οι ασθενείς δεν πρέπει να συγχέουν τη σπαστική κολίτιδα με την ελκώδη κολίτιδα.
Ποια είναι η αιτία της σπαστικής κολίτιδας;
Τα αίτια της σπαστικής κολίτιδας δεν είναι πλήρως γνωστά. Στο παρελθόν πιστευόταν ότι ήταν «ιδιοπαθές», δηλαδή αγνώστου αιτιολογίας, νόσημα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, άρχισαν να ξεκαθαρίζουν αρκετά και υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τις αιτίες του. Η ουσία είναι πως στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν παρατηρείται καμιά αλλαγή στη δομή του εντέρου, ούτε υπάρχουν παθολογικά ευρήματα στις εξετάσεις. Με άλλα λόγια, το έντερο φαίνεται εντελώς φυσιολογικό, δίχως όμως να λειτουργεί φυσιολογικά.
Ποια είναι τα νεώτερα δεδομένα για το έντερο;
Το έντερο είναι πολύ σύνθετο όργανο και η λειτουργία του ελέγχεται από πολλούς διαφορετικούς και περίπλοκους μηχανισμούς. Ακόμα και μικρές αλλαγές στα νεύρα, τους μύες ή στο βλεννογόνο του μπορεί να εκδηλωθούν με έντονα συμπτώματα. Έντονα συμπτώματα, κυρίως διάρροια, προκαλούν βακτηρίδια και ιοί. Όλο το πεπτικό σύστημα ελέγχεται από το εντερικό νευρικό σύστημα (παρασυμπαθητικό και συμπαθητικό) και, κεντρικά, από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Τα δύο συστήματα λειτουργούν αμφίδρομα και σε πλήρη συνεργασία. Σε περίοδο στρες εκκρίνεται μία ορμόνη που επηρεάζει τη λειτουργία του εντέρου. Τόσο αλλαγές στη χλωρίδα του εντέρου, όσο και το στρες, ευθύνονται για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
Ποια συμπτώματα δείχνουν ότι κάποιος πάσχει από ευερέθιστο έντερο;
Τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι πόνος στην κοιλιά ή δυσφορία παχέος εντέρου ή στομάχου, μετεωρισμός, αίσθημα πρηξίματος ή «φούσκωμα» όπως στην εγκυμοσύνη, δυσκοιλιότητα, διάρροια και συμπτώματα εκτός πεπτικού όπως ναυτία, αδυναμία–κόπωση, πονοκέφαλος, άσθμα και πόνος στη ράχη ή στους μυς.
Όμως χρειάζεται προσοχή, διότι αν αυτά συνοδεύονται από απώλεια βάρους, δυσκολία στην κατάποση, αίμα στα κόπρανα, λιπαρά κόπρανα, επαναλαμβανόμενα επεισόδια εμέτων, πυρετό, νυχτερινή αφύπνιση, εμφάνιση των συμπτωμάτων για πρώτη φορά μετά τα 40 χρόνια ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του πεπτικού, χρειάζεται ενδελεχής έλεγχος για αποκλεισμό άλλης σοβαρής παθολογίας.
Ποιες είναι η σύγχρονη θεραπεία για το ευερέθιστο έντερο;
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία στην σπαστικη κολιτιδα είναι κυρίως ηρεμιστικά-χαλαρωτικά του πεπτικού, προκινητικά–αντιδιαρροϊκά ανάλογα με συμπτώματα, φάρμακα που κατά κάποιο τρόπο απορροφούν αέρια από τον εντερικό σωλήνα, καθώς και αντικαταθλιπτικά σε μικρές δόσεις. Εάν υπάρχουν συμπτώματα από άλλα συστήματα, τότε ακολουθείται συμπτωματική θεραπεία.
Πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος ζωής για τους ασθενείς με σπαστική κολίτιδα;
Η συμμετοχή του ασθενή στη θεραπεία είναι σημαντική, διότι πρέπει να εντοπίσει ποιες τροφές ή ποιες καταστάσεις τον ενοχλούν και να τις αποφεύγει. Τόσο οι άπεπτες φυτικές ίνες όσο και τα προβιοτικά βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου. Η σωματική άσκηση ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, ρυθμίζει τις λειτουργίες όλου του οργανισμού, μειώνει το στρες και το άγχος, και βοηθά στη διατήρηση του σωματικού βάρους. Όμως δεν πρέπει οι ασθενείς να ακολουθούν εξοντωτικά σπορ και ασκήσεις γιατί υπάρχει κίνδυνος σοβαρών καρδιακών ή εγκεφαλικών επεισοδίων.
Ευερέθιστο έντερο και αντιμετώπιση
Τα άτομα που πάσχουν από το συνδρομο ευερεθιστου εντερου πρέπει να προσέχουν τη διατροφή τους. Οι πλούσιες σε φυτικές ίνες τροφές μπορεί να ωφελήσουν, τόσο σε διάρροια όσο και σε δυσκοιλιότητα. Αρχίζετε με μικρή ποσότητα φαγητού και που περιέχει φυτικές ίνες και το αυξάνετε προοδευτικά. Επίσης πρέπει να γυμνάζεστε καθημερινά, αρχίζοντας σιγά – σιγά και για λίγη ώρα και να αυξάνετε σταδιακά την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης. Αντιμετωπίστε το άγχος και το στρες με τεχνικές χαλάρωσης ή με φάρμακα (ζητήστε την καθοδήγηση του γιατρού). Διακόψτε ή ελλατώστε το τσιγάρο, τον καφέ και το αλκοόλ. Να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας πριν πάρετε οποιοδήποτε διατροφικό συμπλήρωμα, βότανο ή ακολουθήστε οποιαδήποτε συμπληρωματική (εναλλακτική) θεραπεία. Να απευθύνεστε στον γιατρό σας εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε αλλαγή ή νέα συμπτωματα (λ.χ. εναλλαγές κενώσεων διάρροια – δυσκοιλιότητα, αίμα στις κενώσεις κ.τ.λ.).
Η διατροφική αντιμετώπιση
1. Να κάνετε λεπτομερή καταγραφή. Κάθε ασθενής πρέπει να βρίσκει τι τον ενοχλεί και σε τι βαθμό. Καλό είναι, συνεπώς, να καταγράφει επί τουλάχιστον μία εβδομάδα κάθε τι που τρώει και πίνει, με λεπτομέρειες όσον αφορά την ώρα, το είδος της τροφής, τα συμπτώματα και το πότε εκδηλώθηκαν.
2. «Συνήθεις ύποπτοι» για εξάρσεις. Έχει φανεί ότι τα τρόφιμα που συνήθως επιδεινώνουν τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου είναι:
* Κυρίως τα πλούσια σε φυτικές ίνες τρόφιμα (λ.χ. χόρτα, όσπρια, φρούτα, ορισμένα λαχανικά)
* Λιγότερο συχνά το τσάι, ο καφές, το κακάο και τα ανθρακούχα αναψυκτικά.
* Σπανιότερα το γάλα, το αλκοόλ, το τυρί, η σοκολάτα, το βούτυρο, οι κρέμες, το κόκκινο κρέας. Να ξέρετε ότι το γάλα μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της σπαστικής κολίτιδας.
