Η προεκλαμψία (preeclampsia) είναι μια διαταραχή που συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη και παλαιότερα ονομαζόταν τοξιναιμία.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν υπέρταση κατά την κύηση και πρωτεϊνουρία (λευκωματουρία) δηλαδή πολλές πρωτείνες στα ούρα οι οποίες μπορούν να φτάσουν πάνω από 300 mg σε συλλογή ούρων 24ώρου. Το πρήξιμο χεριών και προσώπου δεν θεωρείται κριτήριο προεκλαμψίας με βάση τα καινούρια δεδομένα. Ο μόνη “θεραπεία” σήμερα είναι ο πρόωρος τοκετός.
Η προεκλαμψία εκδηλώνεται τις περισσότερες φορές μετά την 20ή εβδομάδα (5ος μήνας) της κύησης και συχνότερα τις τελευταίες εβδομάδες, δηλαδή από την 38η (7ος μήνας) και μετά. Αφορά, περίπου, το 5 με 8% των κυήσεων. Είναι συνήθως ήπιας μορφής, μερικές φορές, όμως, μπορεί να είναι σοβαρή και επικίνδυνη τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο εάν δεν υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση. Πάντως, υποχωρεί μετά τον τοκετό, συνήθως σε διάστημα 24-48 ωρών.
Η προεκλαμψία μπορεί να περιορίσει τη ροή του αίματος διαμέσου του πλακούντα. Σαν συνέπεια, το έμβρυο λαμβάνει λιγότερο αίμα, οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες. Αν δεν υπάρξει πρόληψη και κατάλληλη αντιμετώπιση, είναι πιθανό το μωρό να γεννηθεί μικρόσωμο και ελλιποβαρές, με χαμηλότερη ευφυΐα από τον μέσο όρο. Βέβαια, οι περισσότερες γυναίκες μπορούν να γεννήσουν κανονικά εάν γίνει νωρίς διάγνωση και σωστή παρακολούθηση κατά την εγκυμοσύνη.
Ευτυχώς, σήμερα στα οργανωμένα κράτη, με τη σωστή παρακολούθηση της εγκύου σπάνια αφήνεται η προεκλαμψία να προχωρήσει σε εκλαμψία και καταστάσεις απειλητικές για την γυναίκα και το έμβρυο. Η εκλαμψία περιλαμβάνει τα συμπτώματα της προεκλαμψίας και επιπλέον επιληπτικούς σπασμούς.
Η διάγνωση γίνεται σήμερα μέσω με μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και τεστ ούρων. Ωστόσο Βρετανοί ερευνητές ανέπτυξαν πρόσφατα ένα τεστ αίματος που μπορεί όχι μόνο να κάνει διάγνωση και πρόβλεψη της προεκλαμψίας.
Τα συμπτώματα
Τα κυριότερα συμπτώματα που εμφανίζονται και γίνονται αντιληπτά είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η ψυχολογική αναστάτωση (σύγχυση) και το πρήξιμο (οίδημα) στα πόδια, στις πατούσες και στο πρόσωπο. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονους πονοκεφάλους, μειωμένη ποσότητα ούρων, έντονο καρδιακό παλμό, ίλιγγο, κοιλιακό πόνο, βουητό στα αφτιά, πυρετό, υπνηλία, διπλωπία ή θολή όραση ή ξαφνική τύφλωση ή απότομη αύξηση βάρους. Τέλος μπορεί να υπάρχει απότομη αύξηση του βάρους (1 κιλά ανά εβδομάδα).
Το βασικό πρόβλημα είναι ο ελαττωματικός τρόπος, με τον οποίο τα αιμοφόρα αγγεία ανταποκρίνονται στην παρουσία του εμβρύου. Υπάρχουν δύο κατηγορίες προεκλαμψίας. Αυτή που είναι ελαφριάς μορφής και συνοδεύεται από αρτηριακή πίεση, όχι πολύ υψηλή, και εκείνη που είναι βαριάς μορφής. Οι έγκυες γυναίκες με προεκλαμψία είναι πιθανότερο να υποφέρουν από προβλήματα του θυρεοειδούς αδένα.
Ανάλογα με την βαρύτητα των παραπάνω συμπτωμάτων η προεκλαμψία διακρίνεται σε μέτρια και σοβαρή ως εξής.
Μέτρια προεκλαμψία
- Αρτηριακή Πίεση : 140-16 0mmHg / 90-110 mmHg
- Πρωτεϊνουρία 0,3-5 γραμμάρια /24h
- Οίδημα ως αύξηση του βάρους πάνω από 1 κιλό την εβδομάδα ή 3 κιλά τον μήνα
- Ούρα > 500 ml /24h
Σοβαρή προεκλαμψία
- ΑΠ: 160/110 mmHg
- Πρωτεϊνουρία πάνω από 5 γραμμάρια /24h
- Ολιγουρία (λιγότερα από 400 ml σε διάρκεια 24 ωρών)
- Εγκεφαλικές ή οπτικές διαταραχές
- Επιγαστραλγία
- Πνευμονικό οίδημα ή κυάνωση
- Διαταραχή στο συκώτι
- Θρομβοπενία (PLT<150.000)
Αν η μεγάλη αρτηριακή πίεση υπερβαίνει τα 160 mmHg και έχετε υψηλή πρωτεϊνουρία (μεγαλύτερη από 5 mg το 24ωρο), καθώς και ολιγουρία (λίγα ούρα), τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι πάσχετε από βαριάς μορφής προεκλαμψία και πρέπει να εισαχθείτε στο μαιευτήριο για παρακολούθηση.
Παράλληλα, εάν έχετε οπτικές διαταραχές, βλέπετε δηλαδή αστεράκια ή κάποια πράγματα θολά, νιώθετε πόνους στο επιγάστριο (στο πάνω μέρος της κοιλιάς) και υπάρχει πτώση των αιμοπεταλίων (κύτταρα που παίζουν ρόλο στην πήξη του αίματος), η κατάσταση θεωρείται ιδιαίτερα σοβαρή.
Στην περίπτωση, λοιπόν, που δείτε τα ούλα σας να βγάζουν λίγο αίμα ή υπάρχει πόνος και καταλάβετε ότι αιμορραγείτε από το στομάχι, πρέπει να εισαχθείτε σε νοσοκομείο.
Να ξέρετε ότι μία στις 10 γυναίκες που πάσχουν από βαριά προεκλαμψία παθαίνει το σύνδρομο HELLP, για την εμφάνιση του οποίου δεν είναι απαραίτητη η υψηλή αρτηριακή πίεση.
Το σύνδρομο HELLP χαρακτηρίζεται από αιμολυτική αναιμία, ανεβασμένα ένζυμα στο συκώτι και χαμηλά αιμοπετάλια.
Αιτία και παράγοντες κινδύνου
Τα αίτια της προεκλαμψίας δεν είναι γνωστά. Θεωρείται ότι η έγκυος γυναίκα έχει δυσανεξία του ανοσοποιητικού συστήματος προς το έμβρυο, με αποτέλεσμα να κινητοποιείται η παραγωγή ουσιών που προέρχονται από τον πλακούντα και επηρεάζουν την διαπερατότητα των αγγείων. Αυτό έχει ως συνέπεια την λευκωματουρία και την παρουσία οιδήματος στα άκρα και τον κορμό.
Επίσης αυτές οι ουσίες προκαλούν και την σύσπαση των αγγείων με αποτέλεσμα την αυξημένη αρτηριακή πίεση, πάνω από 140/90 mmHg. Τα συσπασμένα αγγεία τροφοδοτούν τον πλακούντα με μειωμένη παροχή αίματος, θρεπτικών ουσιών και οξυγόνου με αποτέλεσμα την υποξία του εμβρύου και την μειωμένη πρόσληψη βάρους. Μπορεί επίσης η αυξημένη αρτηριακή πίεση του αίματος να οδηγήσει σε αποκόλληση του πλακούντα με αποτέλεσμα ακόμα και τον θάνατο του εμβρύου.
Συνήθως η προεκλαμψία εμφανίζεται στην πρώτη κύηση, με τα ποσοστά της να πέφτουν στις επόμενες. Επίσης εμφανίζεται είτε σε πολύ νέες εγκυμονούσες γυναίκες (13-18 χρονών) είτε σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (πάνω από τα 37 χρόνια). Εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες που κυοφορούν πάνω από ένα έμβρυο.
Επίσης κάποιες κατηγορίες γυναικών, όπως οι υπέρβαρες, αυτές που έχουν ιστορικό υπέρτασης, πάσχουν από διαβήτη, από άσθμα, από θρομβοφιλία και από αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο ερυθηματώδης λύκος, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν την πάθηση. Ειδικά οι έγκυες γυναίκες που πάσχουν από σιδηροπενική αναιμία διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν προεκλαμψία γι’ αυτό και απαιτείται σωστή διατροφή και καθημερινή χορήγηση σιδήρου σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού.
Πρόληψη-διατροφή
Δεν υπάρχουν αποδεδειγμένοι τρόποι για την πρόληψη της προεκλαμψίας, αλλά ισχύουν ορισμένες συμβουλές: πάρτε βιταμίνες, διακόψτε το κάπνισμα, αποφύγετε το έτοιμο φαγητό, τα τρανς λιπαρά, φάτε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, μειώστε το αλάτι, τη ζάχαρη, τον καφέ και το αλκοόλ. Και φυσικά συμβουλευτείτε το γιατρό σας για τα διάφορα φάρμακα που τυχόν λαμβάνετε.
Θα πρέπει να τρώτε καλά και μεγάλη ποικιλία τροφών. Αν μπορείτε, καταναλώνετε λίγο παραπάνω κόκκινο κρέας για να έχετε σίδηρο. Να λαμβάνετε ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης C η οποία αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου. Τέλος, το ασβέστιο ίσως ελαττώνει την αρτηριακή υπέρταση.
Αντιμετώπιση
Η μόνη πραγματική θεραπεία της προεκλαμψίας είναι η απομάκρυνση της κύησης.
Τι γίνεται όμως αν η προεκλαμψία εμφανιστεί στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και το έμβρυο δεν είναι βιώσιμο; Τότε γίνονται προσπάθειες για να κερδηθεί χρόνος ώστε το έμβρυο να προλάβει να ωριμάσει νευρολογικά και αναπνευστικά. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη βαρύτητα της κατάστασης.
Στην ελαφριά μορφή της κατάστασης, η γυναίκα μπορεί να παραμείνει στο σπίτι υπό στενή παρακολούθηση, με οδηγίες να μείνει ξαπλωμένη ιδιαίτερα σε αριστερή πλάγια θέση γιατί έτσι αυξάνεται η αιματική ροή στον πλακούντα κάτι που δίνει περισσότερο οξυγόνο και θρεπτικά στοιχείο στο έμβρυο.
Πρέπει να γίνεται ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης με αντιυπερτασικά φάρμακα κατάλληλα για την κύηση. Επίσης πρέπει να γίνεται καθημερινά μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και των πρωτεϊνών στα ούρα καθώς και του σωματικού βάρους. Επίσης είναι απαραίτητος ο συχνός εργαστηριακός έλεγχος και η παρακολούθηση του εμβρύου με υπερηχογράφημα και καρδιοτοκογράφημα μετά την 27 εβδομάδα της εγκυμοσύνης.
Σε περιπτώσεις μέτριας και βαριάς προεκλαμψίας χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο για να χορηγηθούν στην έγκυο γυναίκα ενδοφλέβια αντιυπερτασικά φάρμακα και θειικό μαγνήσιο. Επίσης γίνονται ενέσεις με κορτικοστεροειδή για να επιταχυνθεί η πνευμονική ωρίμανση του εμβρύου. Ουσιαστικά είναι μια μάχη με τον χρόνο, ώστε να γεννηθεί ένα έμβρυο συνήθως με καισαρική τομή το οποίο να είναι όσο το δυνατόν πιο ώριμο και χωρίς να κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας.
Σε πολύ βαριά προεκλαμψία η οποία εξελίσσεται γρήγορα μπορεί να γίνει καισαρική τομή ακόμα και αν το έμβρυο δεν είναι ώριμο γιατί προέχει η ζωή της γυναίκας. Η έγκυος γυναίκα μπορεί να παρουσιάσει σοβαρές βλάβες όπως σπασμούς ή εγκεφαλική αιμορραγία κάτι που οδηγεί ακόμα και στο θάνατο του εμβρύου. Καισαρική τομή γίνεται και αν από το υπερηχογράφημα, το καρδιοτοκογράφημα και τον βιοφυσικό έλεγχο φαίνεται ότι το έμβρυο βρίσκεται σε εχθρικό περιβάλλον.
Ορισμένοι γιατροί συστήνουν τη λήψη ασπιρίνης, για την αποφυγή σχηματισμού θρόμβων, και συμπληρώματα ασβεστίου για τον έλεγχο της πίεσης του αίματος, αν και δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα αυτών των μέσων. Η δοσολογία της ασπιρίνης που έχει προταθεί είναι 60-150 mg καθημερινά με πιο συνηθισμένη τα 80 mg, μετά την 18-20η εβδομάδα.
