Η ηλίαση (sunstroke) είναι μια παθολογική κατάσταση που μπορεί να προκύψει, συνήθως το καλοκαίρι, μετά από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Κατά την ηλίαση (ή υπερθερμία όπως είναι ο ιατρικός όρος) ο οργανισμός παράγει ή αποκτά περισσότερη θερμότητα από ότι μπορεί να ελέγξει. Στην περίπτωση αυτή, η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να ανέβει και να εκδηλωθεί πυρετός. Η ηλίαση συμβαίνει σε κουρασμένα άτομα και κυρίως στα παιδιά (επειδή τα κόκαλα του κρανίου τους είναι λεπτά) αλλά και στους ηλικιωμένους. Τα συμπτώματά της μπορεί να είναι ελαφριάς μορφής αλλά και βαριάς.
Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να διατηρεί σταθερή την εσωτερική του θερμοκρασία (36,8+/-0,4 βαθμούς Κελσίου), με τη βοήθεια θερμορρυθμιστικών μηχανισμών. Ο «θερμοστάτης» όμως κάποιες φορές μπλοκάρει και μπορεί να εμφανιστεί υπερθερμία (θερμοπληξία) ή υποθερμία. Σε υψηλές θερμοκρασίες το σώμα αποβάλλει θερμότητα περιορίζοντας τις καύσεις του, με διεύρυνση των μικρών αγγείων, με αύξηση της εφίδρωσης (ιδρώτας) και με επιτάχυνση της αναπνοής. Η αποβολή θερμότητας γίνεται με αγωγή κατά 33%, με ακτινοβολία κατά 45% και με εξάτμιση κατά 22%. Όταν λόγω παρατεταμένης έκθεσης στον ήλιο, οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί του σώματος υφίστανται κόπωση, εμφανίζεται η ηλίαση. Οφείλεται στην ευαισθησία του εγκεφάλου στη θερμότητα και προκαλείται από τον ερεθισμό των μηνίγγων.
Τα συμπτώματα
Στην ηλίαση το σώμα υπερθερμαίνεται και παράγει περισσότερο ιδρώτα από το κανονικό (μηχανισμός ψύξης του σώματος). Όταν το σώμα δεν είναι πλέον σε θέση να παράγει τον ιδρώτα που απαιτείται, η θερμοκρασία αρχίζει να αυξάνεται, δηλαδή εμφανίζεται πυρετός. Το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι η ερυθρότητα του δέρματος. Άλλα συμπτώματα είναι ατονία, κόπωση, ζάλη, αδυναμία, κράμπες, σύγχυση, ναυτία, εμετός, λιποθυμία, πονοκέφαλο, εγκεφαλική δυσλειτουργία ή διαταραχές ούρων.
Η ηλίαση μπορεί να είναι ελαφριά, μεσαία ή βαριά. Στην ήπια ηλίαση ο πάσχων έχει κουδούνισμα στα αυτιά, πονοκέφαλο και ναυτία. Επιπλέον, επιταχύνεται ο καρδιακός παλμός, η αναπνοή και τα μάτια είναι διευρυμένα.
Όταν ηλίαση είναι μέτρια, το άτομο έχει έντονη κεφαλαλγία (πονοκέφαλο), αδυναμία, και πιθανή απώλεια της συνείδησης (μπορεί και να μπερδεύεται ακόμα και με άτομα του περιβάλλοντος του που του είναι οικεία). Μπορεί να υπάρχει ναυτία, εμετός, γρήγορη αναπνοή και ταχυπαλμία. Τα ρίγη και η αίσθηση ότι κρυώνει είναι κάτι συνηθισμένο. Συχνό είναι και το αίσθημα λιποθυμίας ή ζάλης. Σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούνται φουσκάλες στο δέρμα. Υπάρχει γενική κατάπτωση, ίλιγγος, και πυρετός (η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται στους 38-39 βαθμούς Κελσίου.
Στη σοβαρή ηλίαση το θύμα χάνει τη συνείδησή του, το πρόσωπό του γίνεται κόκκινο και στη συνέχεια χλωμό. Μπορεί να εκδηλωθούν σπασμοί, παραισθήσεις και παραλήρημα. Αρκετές φορές υπάρχει ακούσια ούρηση και αφόδευση. Υπάρχει υψηλός πυρετός και η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να φτάσει στους 41 βαθμούς Κελσίου. Εάν δεν αντιμετωπιστεί η σοβαρή ηλίαση το συντομότερο, μπορεί να προκύψουν ακόμα εγκεφαλικές βλάβες.
Άτομα υψηλού κινδύνου, εκτός από τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους, είναι τα παχύσαρκα άτομα, τα υποτασικά άτομα, όσοι υποσιτίζονται, αυτοί που ευρίσκονται σε κακή φυσική κατάσταση, τα άτομα που λαμβάνουν χρονίως ορισμένου τύπου φάρμακα, όπως αντιχολινεργικά, αντιισταμινικά, β-αναστολείς κ.α., οι ασκούμενοι και οι πάσχοντες από ορισμένα ιατρικά νοσήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, διαβήτης, εγκεφαλικά νοσήματα).
Αν είστε άτομο υψηλού κινδύνου, να αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο, κατά την διάρκεια της ύψιστης ηλιοφάνειας 10.30 – 18.00. Να πίνετε πολλά νερά, να φοράτε καπέλο, να κάνετε πολλά δροσερά μπάνια κατά την παραμονή στην θάλασσα και να αποφεύγετε το αλκοόλ και τα βαριά φαγητά.
Αντιμετώπιση- πρώτες βοήθειες
Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν κατά μέσο όρο 2 μέρες και, για να επανέλθετε πιο γρήγορα, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να είστε σε δροσερό μέρος, να πίνετε άφθονα υγρά, να είστε ελαφρά ντυμένοι και σε περίπτωση που παρουσιάζετε πυρετό να λάβετε ένα αντιπυρετικό φάρμακο. Ακόμα βοηθούν πολύ η ξεκούραση, ο καλός ύπνος και οι δροσερές κομπρέσες.
Αν αντιληφθείτε ότι πάθατε ηλίαση, απομακρυνθείτε αμέσως από τον ήλιο και να τοποθετήσετε ένα κρύο πανί στον αυχένα σας, προκειμένου να μειωθεί η θερμοκρασία του σώματος. Στη συνέχεια αφαιρέστε οποιοδήποτε περιττό είδος ένδυσης (παπούτσια, κάλτσες κ.λπ.) και ξαπλώστε με τα πόδια μερικά εκατοστά ψηλότερα από το υπόλοιπο σώμα. Αν είναι απαραίτητο, πάρτε ένα παυσίπονο για τον πονοκέφαλο και οπωσδήποτε καταναλώστε κρύα υγρά χωρίς ζάχαρη (κατά προτίμηση ισοτονικά ροφήματα). Επισκεφτείτε τον γιατρό αν τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από μισή ώρα.
Σε περίπτωση που το παιδί σας έπαθε ηλίαση, πρέπει να το μεταφέρετε σε μέρος με ίσκιο, να του κάνετε ένα δροσερό μπάνιο ή να το δροσίσετε εάν δεν δύναται να κάνει μπάνιο με βρεγμένα πανιά. Χαλαρώστε την ζώνη και αφαιρέστε τα ρούχα του. Αν δεν κάνει εμετό, διαλύετε ένα κουταλάκι γλυκού αλάτι σε ένα κιλό νερό και δίνετε να πίνει αργά-αργά (γιατί λόγω του ιδρώτα φεύγει το αλάτι από το σώμα). Μην δίνετε υγρά εάν το παιδί σας κάνει εμετό ή εάν έχει ναυτία, υπνηλία, μειωμένη εγρήγορση. Αν έχουν εμφανιστεί φουσκάλες, απευθυνθείτε άμεσα σε κάποιον γιατρό.
Όταν η ηλίαση είναι βαριάς μορφής, ο άρρωστος πρέπει να μεταφέρεται σε νοσηλευτικό ίδρυμα, όπου γίνεται θεραπεία με ενδοφλέβια χορήγηση ορών, ενώ σε ηλικιωμένα και καχεκτικά άτομα γίνεται καρδιοτόνωση και, όταν υπάρχουν εγκαύματα χορηγούνται διάφορες τοπικές κρέμες.
