Το αυτί χωρίζεται σε τρία μέρη: το εξωτερικό αυτί που περιλαμβάνει το πτερύγιο και τον πόρο μέχρι το τύμπανο, το μέσο αυτί (το χώρο πίσω από το τύμπανο και το έσω αυτί που έχει τον κοχλία και το λαβύρινθο (τα όργανα της ακοής και της ισορροπίας).
Οι λοιμώξεις του μέσου ωτός (μέση ωτίτιδα) προέρχονται από φλεγμονή ή λοίμωξη στο μέσο ους, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το τύμπανο (τυμπανική μεμβράνη). Η μέση ωτίτιδα είναι μία από τις πιο κοινές ασθένειες της βρεφικής και παιδικής ηλικίας, η συχνότερη μετά το κοινό κρυολόγημα. Η μέση ωτίτιδα μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια.
Τα παιδιά
Αν και οι λοιμώξεις του μέσου ωτός μπορεί να εμφανιστούν σε όλες τις ηλικίες, είναι πιο συνηθισμένες μεταξύ 4 μηνών και 5 ετών. Το 70% των παιδιών έχουν περάσει τουλάχιστον μία λοίμωξη στο αφτί μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Περισσότερο από το 90% έχουν περάσει τουλάχιστον μία λοίμωξη στο αφτί μέχρι την ηλικία των 7 ετών.
Όλα τα παιδιά είναι ευάλωτα στις λοιμώξεις του αφτιού, αλλά οι στατιστικές έχουν δείξει ότι κάποιες ομάδες παιδιών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο:
- Αγόρια.
- Παιδιά των οποίων τα αδέρφια έχουν ιστορικό επαναλαμβανόμενων μολύνσεων στα αφτιά.
- Παιδιά με οικογενειακό ιστορικό με άσθμα, αλλεργίες ή έκζεμα.
Η μέση ωτίτιδα ξεκινάει συχνά από μία λοίμωξη του αναπνευστικού, όπως ένα κρυολόγημα. Τα κρυολογήματα προκαλούν οίδημα και φλεγμονή στη ρινικές κοιλότητες και στις ευσταχιανές σάλπιγγες. Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένας πόρος (σωλήνας), με τον οποίο συγκοινωνεί το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα. Εχει δύο στόμια, από τα οποία το ένα συγκοινωνεί με το φάρυγγα και το δεύτερο με το μέσο αυτί. Κύριος ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι η προστασία του τυμπάνου.
Οι ευσταχιανές σάλπιγγες των παιδιών είναι μικρότερες και πιο στενές από αυτές των ενήλικων. Το μικρό τους μέγεθος αυξάνει τις πιθανότητες ολοκληρωτικής απόφραξης παγιδεύοντας υγρό στο μέσο αυτί. Αυτό το παγιδευμένο υγρό μπορεί να προκαλέσει ενοχλήσεις και δημιουργεί ένα ιδανικό περιβάλλον για ανάπτυξη βακτηρίων. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μία σοβαρή (οξεία) λοίμωξη στο μέσο αυτί.
Μερικές φορές υγρό παραμένει στο αφτί και μετά τη θεραπεία της λοίμωξης ή επειδή η ευσταχιανή σάλπιγγα εξακολουθεί να είναι βουλωμένη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια μέση ωτίτιδα.
Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να αναπτυχθεί μία πιο σοβαρή λοίμωξη, που λέγεται πυώδης ωτίτιδα του μέσου αυτιού. Το μέσο αυτί γεμίζει με πύο. Η πίεση από το πύον μπορεί να προκαλέσει ρήξη τύμπανου και έκκριση αίματος και παχύρρευστου πύου.
Σημεία και συμπτώματα
- Έντονος πόνος στο αφτί.
- Έκπτωση της ακοής.
- Αίσθημα πληρότητας στο αφτί.
- Πυρετός και ρίγη.
Διάγνωση
Οξύς, συνεχόμενος πόνος στο αφτί, έκπτωση της ακοής και πυρετός είναι συνηθισμένες ενδείξεις λοίμωξης του μέσου ωτός. Αν και τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να ενημερώσουν τους γονείς τους για τον πόνο, συχνά εμφανίζουν ενδείξεις ότι αντιμετωπίζουν λοίμωξη στο αφτί. Αυτές είναι νευρικότητα, ξαφνική απώλεια όρεξης, εμφάνιση πυρετού μερικές μέρες μετά από κάποιο κρυολόγημα και προτίμηση ύπνου σε όρθια στάση. Το παιδί μπορεί επίσης να έχει εκκρίσεις στον ακουστικό πόρο ή να τραβάει το αφτί του.
Ο γιατρός σας μπορεί να εξετάσει το αφτί με το ωτοσκόπιο, για να εξακριβώσει αν υπάρχει υγρό στο μέσο αυτί (η μέση ωτίτιδα με υγρό ονομάζεται και εκκριτική ωτίτιδα). Το ωτοσκόπιο επιτρέπει επίσης στο γιατρό να φυσήξει απαλά μία μικρή ποσότητα αέρα στο τύμπανο, για να εξακριβώσει αν κινείται ελεύθερα, όπως θα έπρεπε. Αν δεν κινείται φυσιολογικά, μπορεί να υπάρχει υγρό στο μέσο ους. Ο γιατρός θα εξετάσει επίσης το τύμπανο σχετικά με την καμπυλότητα του ή με αλλαγές στο χρώμα του.
Η εξέταση ενός δείγματος από το υγρό μπορεί να επιβεβαιώσει τη λοίμωξη και να αναγνωρίσει το ακριβές αίτιο, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι πρακτικό στα μικρά παιδιά. Ο μόνος τρόπος για τη συλλογή του υγρού είναι με τη χρήση μίας μικρής βελόνας που θα εισχωρήσει μέσα από το τύμπανο και θα τραβήξει λίγο από το υγρό. Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να μείνουν ακίνητα αρκετή ώρα, ώστε να γίνει με ασφάλεια όλη η διαδικασία.
Χωρίς αυτού του είδους την εξέταση μπορεί να μην είναι ξεκάθαρο αν το παιδί σας έχει λοίμωξη στο αφτί ή αν το υγρό στο μέσο ους περιέχει μολυσματικούς οργανισμούς. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί επηρεάζει τις αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία. Αν το υγρό είναι καθαρό, τα αντιβιοτικά δε θα βοηθήσουν. Αν ο ακουστικός σας πόρος γεμίζει με πύο, ο γιατρός σας μπορεί να πάρει ένα δείγμα, για να προσπαθήσει να αναγνωρίσει τον οργανισμό που προκαλεί τη λοίμωξη.
Συμβουλή Πρόληψης για τα παιδιά
Η πρόληψη της λοίμωξης της μέσης ωτίτιδας στο παιδί σας δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά μελετήστε τις παρακάτω πρακτικές οδηγίες, για να μειώσετε τον κίνδυνο:
- Θηλάστε το παιδί σας, αντί να το ταΐζετε με το μπουκάλι. Το μητρικό γάλα έχει αντισώματα που μπορεί να βοηθήσουν στην αποφυγή των μολύνσεων του μέσου ωτός.
- Αν ταΐζετε το παιδί σας με το μπουκάλι, κρατήστε το σε όρθια θέση. Τα παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας δεν πρέπει να τρώνε από το μπουκάλι ξαπλωμένα, γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας.
- Αποφύγετε την έκθεση στον καπνό του τσιγάρου. Αν εσείς ή άλλα μέλη της οικογένειας καπνίζουν, το παιδί σας έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει μια λοίμωξη του αφτιού. Αν εμφανιστεί λοίμωξη στο αφτί, η ανάρρωση διαρκεί περισσότερο από ό,τι σε ένα περιβάλλον χωρίς καπνιστές. Επίσης, οι σόμπες με ξύλα ή κάρβουνα χωρίς επαρκή αερισμό μπορούν να συμβάλουν σε αυτό το πρόβλημα.
- Αν το παιδί σας πηγαίνει σε παιδικό σταθμό, επιλέξετε κάποιον με λίγα παιδιά. Τα παιδιά που πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς με πολλά παιδιά έχουν περισσότερες λοιμώξεις των αφτιών σε σχέση με παιδιά που παραμένουν σπίτι ή πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς με λίγα παιδιά. Όσο περισσότερα παιδιά υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να κολλήσει το παιδί σας κάποιο κρυολόγημα που μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη του αφτιού.
- Εμβολιάστε το παιδί σας. Υπάρχει εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο με το όνομα Prevnar. Αποτρέπει τους επτά πιο συνηθισμένους τύπους του πνευμονιόκοκκου, του βακτηρίου που ευθύνεται συχνά για τις λοιμώξεις του μέσου ωτός. Αυτό το εμβόλιο χορηγείται σε μία σειρά τεσσάρων ενέσεων στους 2, 4, 6 και 12 έως 15 μήνες. Αν και το εμβόλιο δεν μπορεί να αποτρέψει όλες τις λοιμώξεις του αφτιού, μιλήστε με το γιατρό σας για την πιθανότητα να εμβολιάσετε το παιδί σας.
Οι περισσότερες λοιμώξεις του μέσου ωτός δεν οδηγούν σε μόνιμη έκπτωση της ακοής. Ωστόσο, μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο τύμπανο, στα οστά και στις εσωτερικές κατασκευές του ωτός και να οδηγήσουν σε μόνιμη έκπτωση της ακοής. Οι λοιμώξεις που δεν αντιμετωπίζονται μπορούν να εξαπλωθούν και σε άλλα μέρη του αφτιού, όπως στο έσω ους.
Θεραπεία
Μέχρι να επισκεφθείτε το γιατρό σας μπορείτε ανακουφιστείτε από τον πόνο τοποθετώντας μία ζεστή – όχι καυτή – κομπρέσα πάνω από το αφτί. Παυσίπονα, όπως η παρακεταμόλη (Depon κ.ά.), η ιβουπροφαίνη (Brufen κ.ά.) ή η ασπιρίνη, μπορούν επίσης να βοηθήσουν, αν και η ασπιρίνη δεν πρέπει να χορηγείται στα παιδιά, γιατί μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο Reye. Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει μία από τις ακόλουθες θεραπείες:
Προσεκτική παρακολούθηση. Σε μερικές περιπτώσεις εσείς και ο γιατρός σας μπορεί να επιλέξετε να καθυστερήσετε τη χρήση αντιβιοτικών και να παρακολουθείτε αν η λοίμωξη του αφτιού καλυτερεύει ή χειροτερεύει. Η προσεκτική παρακολούθηση είναι μία επιλογή που χρησιμοποιείται συχνά σε άλλες χώρες και γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στις ΗΠΑ.
Αν το υγρό στο αφτί δεν είναι μολυσμένο ή αν η λοίμωξη είναι ιογενής και όχι βακτηριακή, τότε τα αντιβιοτικά δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα. Τα αντιβιοτικά δε θα βοηθήσουν να φύγει το υγρό από το αφτί και μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες, όπως ναυτία, διάρροια ή αλλεργική αντίδραση. Επιπλέον, αν τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται μόνο όταν είναι απαραίτητο, τότε είναι πιθανό να είναι πιο αποτελεσματικά, όταν θα χρειαστούν να καταπολεμήσουν μελλοντικές βακτηριακές λοιμώξεις.
Ακόμα και αν υπάρχει μια εμφανής λοίμωξη καλό θα είναι να αρχίσετε να προχωρήσετε με προσεκτική παρατήρηση, πριν χρησιμοποιήσετε τα αντιβιοτικά. Πολλές φορές η μέση ωτίτιδα υποχωρεί από μόνη της χωρίς θεραπεία.
Αν εσείς και ο γιατρός σας αποφασίσετε να μην πάρετε αντιβιοτικά, να είστε σε εγρήγορση για σημεία αυξημένου πόνου ή πυρετού ή έκπτωσης της ακοής. Επίσης, κανονίστε μία επανεξέταση, για να βεβαιωθείτε ότι η λοίμωξη του αφτιού βελτιώνεται.
Φάρμακα. Αν πάσχετε από αλλεργική ρινίτιδα που συμβάλλει στην ανάπτυξη μολύνσεων του μέσου ωτός, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει αντιισταμινικά ή αποσυμφορητικά φάρμακα. Τα αποσυμφορητικά βελτιώνουν τη ρινική αναπνοή και αυξάνουν τη ροή αέρα προς και από το μέσο ους διαμέσου της ευσταχιανής σάλπιγγας.
Αν το υγρό είναι μολυσμένο, ο γιατρός μπορεί να σας χορηγήσει αντιβιοτικά, για να πολεμήσει τη λοίμωξη. Αν δεν έχει εντοπιστεί ο ακριβής οργανισμός που προκαλεί τη λοίμωξη, ο γιατρός θα σας χορηγήσει ένα αντιβιοτικό που είναι αποτελεσματικό για ένα ευρύ φάσμα βακτηρίων
που σχετίζονται συνήθως με τις λοιμώξεις του μέσου αυτιού. Αν η λοίμωξη δεν αντιδράσει στο πρώτο αντιβιοτικό, ο γιατρός μπορεί να σας χορηγήσει ένα διαφορετικό αντιβιοτικό.
Εγχείρηση.Μερικές φορές χρησιμοποιείται η χειρουργική τομή στο τύμπανο σας (μυριγγοτομή) για τη γρήγορη ανακούφιση από τον πόνου και την αποκατάσταση της ακοής. Στα παιδιά οι χειρουργοί κάνουν τη μυριγγοτομή στο νοσοκομείο με ολική αναισθησία. Η τομή στο τύμπανο επουλώνεται σε 1 με 2 εβδομάδες.
Χρόνια μέση ωτίτιδα
Η χρόνια λοίμωξη του μέσου αυτιού μπορεί να είναι πιο επιζήμια από την οξεία λοίμωξη, γιατί οι αργές, μακροχρόνιες επιπτώσεις της μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη βλάβη στο αφτί. Σε αντίθεση με την οξεία λοίμωξη που εμφανίζεται ξαφνικά η χρόνια πάθηση μπορεί να μη γίνει αντιληπτή, μέχρι να εδραιωθεί καλά.
Σημεία και συμπτώματα
- Πόνος στο αφτί.
- Περιοδική έκκριση πύου από το αφτί.
- Έκπτωση της ακοής.
Η χρόνια μέση ωτίτιδα μπορεί να οφείλεται σε επίμονο οίδημα ή φλεγμονή του ιστού των αδένων πίσω από τις ρινικές κοιλότητες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή ή απόφραξη των ευσταχιανών σαλπίγγων.
Υπερτροφία των αδένων εμφανίζεται συνήθως στα παιδιά. Στους ενήλικες η απόφραξη μπορεί να προέρχεται από αλλεργική ρινίτιδα ή από ουλές στις ευσταχιανές σάλπιγγες λόγω παλαιότερων μολύνσεων. Μπορεί επίσης να προέρχεται από όγκους στο πίσω μέρος της μύτης και του λαιμού.
Σε μερικές περιπτώσεις μία αρχική οξεία λοίμωξη δε θεραπεύεται εντελώς μετά τη θεραπεία και εξακολουθεί να παραμένει μία ήπια λοίμωξη. Μπορεί να εξαπλωθεί στο οστό πίσω από το αφτί σας που λέγεται μαστοειδής απόφυση.
