Ένας στους τρεις καρκίνους που ανιχνεύονται αφορούν το δέρμα. Υπάρχουν πολλά είδη καρκίνου δέρματος αλλά τα συχνότερα είναι τρία: το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, που είναι ο συνηθέστερος καρκίνος στον άνθρωπο, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (ή πλακώδες καρκίνωμα) και το κακόηθες μελάνωμα. Ένα στα 5 άτομα θα παρουσιάσει κάποιο δερματικό καρκίνο στη ζωή του.
Τα τρία αυτά είδη καρκίνων του δέρματος ονομάζονται έτσι από τα κύτταρα που γίνονται καρκινικά, τα βασικά κύτταρα, τα ακανθοκύτταρα και τα μελανοκύτταρα (παράγουν τη μελανίνη). Όλα αυτά τα είδη κυττάρων υπάρχουν στο δέρμα.
Υπάρχει επίσης μια άλλη βλάβη του δέρματος, η ακτινική κεράτωση (ή υπερκεράτωση) που θεωρείται μια προκαρκινική κατάσταση (σε ποσοστό έως 10% εξελίσσονται σε ακανθοκυτταρικά καρκίνωμα μέσα σε πέντε χρόνια) αλλά κάποιοι ειδικοί θεωρούν τελευταία ότι πρέπει να θεωρείται και αυτή καρκινική πάθηση. Η ακτινική κεράτωση εμφανίζεται κυρίως στα μέρη του σώματος που βλέπει πιο συχνά ο ήλιος, ιδίως στο πρόσωπο, στη ράχη των χεριών και στα τμήματα της κεφαλής χωρίς μαλλιά.
Άλλοι, δερματικοί καρκίνοι είναι το σάρκωμα Καπόζι (Kaposi), το κερατοακάνθωμα κ.λπ. οι οποίοι είναι σπάνιοι.
Ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος, με μεγάλη διαφορά, είναι το μελάνωμα, το οποίο δίχως θεραπεία κάνει πάντα μεταστάσεις και, παρότι αντιπροσωπεύει το 7% των δερματικών καρκίνων, ευθύνεται για το 75% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος.
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα πολύ σπάνια κάνει μεταστάσεις (ίσως γι’ αυτό δεν αναφέρεται στους συνηθέστερους καρκίνους στον άνθρωπο), αλλά αν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να προκαλέσει παραμορφώσεις.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα προκαλεί μετάσταση στο περίπου 5% των περιπτώσεων, ιδίως όταν εμφανίζεται στη μύτη, τα αφτιά και στα χείλη.
Τα συμπτώματα
Δεν έχουν όλοι οι καρκίνοι του δέρματος τα ίδια συμπτώματα. Τα μελανώματα αρχίζουν συχνά σε έναν προϋπάρχοντα σπίλο (δηλαδή σε μια ελιά που αποτελεί συλλογή μελανοκυττάρων), ο οποίος παρουσιάζει αλλαγή στο χρώμα, στα όρια ή στο σχήμα του, γίνεται ασύμμετρος ή μεγαλώνει απότομα.
Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι μια ασύμμετρη περιοχή, με ακανόνιστα όρια, διχρωμίες και συχνά διάμετρο μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά. Ύποπτος είναι επίσης ένας σπίλος που παρουσιάζει εξέλκωση (πληγή) που δεν κλείνει μέσα σε τρεις εβδομάδες.
Η αντιμετώπιση του μελανώματος γίνεται χειρουργικά. Αφαιρείται και ανάλογα με το στάδιο του καρκίνου μπορεί να χρειαστεί περαιτέρω θεραπεία (πρόσθετη εγχείρηση για αφαίρεση λεμφαδένων, ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή βιολογική θεραπεία).
Το ακανθοκυτταρικό και το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα δεν αναπτύσσονται σε προϋπάρχουσα ελιά, αλλά είναι αλλοιώσεις που εμφανίζονται στην επιδερμίδα και υπάρχουν επί καιρό, είναι άγριες στην αφή, μοιάζουν με ογκίδια τα οποία τελικά ματώνουν.
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα συνήθως εκδηλώνεται σαν μία διαφανής ή ημιδιαφανής «πλάκα», λίγο πιο κόκκινη από το φυσικό χρώμα του δέρματος και μερικές φορές σαν ένα μικρό ογκίδιο ή πληγή ή κρούστα που επιμένει.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εκδηλώνεται ως κόκκινη, με κρούστα ή «λέπια» επιφάνεια ή εξόγκωμα, που συχνά μεγαλώνει γρήγορα.
Οσο για την ακτινική κεράτωση, αυτή γίνεται ύποπτη όταν όταν αρχίσει να επεκτείνεται και δημιουργεί πληγή που ματώνει.
Για την αντιμετώπιση του βασικοκυτταρικού και του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος απαιτείται η με οποιονδήποτε τρόπο καταστροφή τους, που μπορεί να γίνει με διάφορες μεθόδους (λ.χ. επάλειψη με ειδική κρέμα, κρυοθεραπεία, καυτηρίαση, λέιζερ, κανονική εγχείρηση).
Ποιοι κινδυνεύουν
Αυτοί που κινδυνεύουν να εκδηλώσουν καρκίνο του δέρματος είναι όσοι έχουν ανοικτόχρωμο δέρμα, μάτια και μαλλιά.
Αυξημένο κίνδυνο για μελάνωμα έχουν όσοι έχουν στενό συγγενή με τη νόσο (η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στο 1-2% των κρουσμάτων μελανώματος), όσοι έχουν πάθει ηλιακά εγκαύματα πριν από την ηλικία των 18 ετών, όσοι κάνουν σολάριουμ, όσοι έχουν μεγάλο αριθμό ελιών (πάνω από 50) και όσοι περνούν όλο τον χρόνο σε κλειστούς χώρους (υπάλληλοι γραφείου) και ξαφνικά εκτίθενται στον ήλιο και μαυρίζουν (αντίθετα με αυτό που νομίζει ο πολύς κόσμος, το μαύρισμα αποτελεί μάλλον ένδειξη δερματικής βλάβης παρά υγείας).
Όσοι έχουν εκτεθεί στον ήλιο χωρίς προστασία για πολλά χρόνια (π.χ. αγρότες και οικοδόμοι) έχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν βασικοκυτταρικό ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, διότι η χρόνια έκθεση στον ήλιο αδρανοποιεί σταδιακά ένα γονίδιο που λέγεται p53 και δρα προστατευτικά για τους καρκίνους.
Ας σημειωθεί ότι η χώρα με τους περισσότερους αναλογικά καρκίνους του δέρματος είναι η Αυστραλία. Πριν λίγες μέρες υποβλήθηκε σε επέμβαση αφαίρεσης βασικοκυτταρικού καρκινώματος από το πρόσωπό του ο Αυστραλός ηθοποιός Χιου Τζάμκαν και μόλις βγήκε από το χειρουργείο ανέβασε στο Instagram μια φωτογραφία του με το εξής μήνυμα: «Ακόμη ένα καρκίνωμα. Εφυγε τώρα. ΠΑΡΑΚΑΛΩ! ΠΑΡΑΚΑΛΩ! Να φοράτε αντηλιακό!».
Μέτρα προστασίας
Αποφεύγετε τις υπαίθριες δραστηριότητες χωρίς προστασία από τον ήλιο (ακόμα και το περπάτημα στην πόλη) από τις 11 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα.
Να ξέρετε ότι η σκιά ή η συννεφιά δεν σας προστατεύει. Η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου (UV) αντανακλάται στις επιφάνειες (άσφαλτος, μάρμαρα, άμμος, νερό) και μπορεί να καείτε ακόμα κι αν κάθεστε κάτω από την ομπρέλα. Το 80% της UV διαπερνά τα σύννεφα.
Αποφεύγετε την παρατεταμένη ηλιοθεραπεία και εντελώς το σολάριουμ.
Στους υπαίθριους χώρους καλύπτετε το σώμα σας με μακριά ρούχα και φοράτε καπέλο που θα προστατεύει ικανοποιητικά το πρόσωπο καθώς και γυαλιά ηλίου. Μερικές φορές δεν είναι κακή ιδέα να κάνετε μπάνιο στη θάλασσα με καπέλο, ακόμα και με φανέλα.
Χρησιμοποιείται αντιηλιακό το οποίο αναγράφει ότι προστατεύει από την UVA και από την UVB με Δείκτη Προστασίας (SPF) πάνω από 15. Αν η εργασία σας είναι υπαίθρια, χρειάζεστε αντηλιακό με SPF πάνω από 30. Να ξέρετε όμως ότι η προστασία με ρούχα είναι απαραίτητη. Τα αντηλιακά, αλλά και άλλα προϊόντα, περιέχουν ουσίες που μπορεί να διαπερνούν το δέρμα και να διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία και την γονιμότητα στον άνδρα. Βάζετε πάντως το αντηλιακό 30 λεπτά πριν βγείτε στον ήλιο. Τα μωρά μέχρι 6 μηνών δεν πρέπει να εκτίθενται στον ήλιο ούτε να έχουν επαφή με αντηλιακό.