Ένα κάταγμα είναι συνήθως αποτέλεσμα πτώσης, χτυπήματος ή άλλου τραυματισμού. Αν υποψιάζεστε κάταγμα, προστατεύσετε την προσβεβλημένη περιοχή από περαιτέρω βλάβη. Μην προσπαθήσετε να βάλετε το σπασμένο οστό στη θέση του.
Σημεία και συμπτώματα κατάγματος μπορεί να είναι:
- Πρήξιμο ή μελάνιασμα πάνω από οστό.
- Παραμόρφωση του προσβεβλημένου μέλους.
- Τοπικός πόνος που εντείνεται, όταν η προσβεβλημένη περιοχή κινείται ή όταν ασκείται πίεση σ’ αυτή.
- Απώλεια λειτουργικότητας της περιοχής της κάκωσης.
- Ένα σπασμένο οστό που προβάλλει από το δέρμα.
Αντιμετώπιση και πρώτες βοήθειες
Για να βοηθήσετε στην προστασία από περαιτέρω τραυματισμό λόγω του κατάγματος:
Ελέγξτε για σφυγμό. Ελέγξτε για σφυγμό κάτω από το κάταγμα. Βεβαιωθείτε ότι το τραύμα βρίσκεται μεταξύ της καρδιάς του ατόμου και του σημείου όπου ελέγχετε για σφυγμό. Αυτό θα σας βοηθήσει να καθορίσετε εάν υπάρχει ακόμα κυκλοφορία του αίματος πέρα από το κάταγμα. Αν δεν υπάρχει σφυγμός, το άτομο βρίσκεται σε κίνδυνο απώλειας του σπασμένου μέλους (άκρου). Μεταφέρετε αμέσως τον τραυματία σε ένα εφημερεύον νοσοκομείο.
Σταματήστε την αιμορραγία. Αν το σπάσιμο είναι ανοιχτό (επιπεπλεγμένο κάταγμα),το σπασμένο οστό προβάλλει από το δέρμα ή αν υπάρχει άλλη αιμορραγία που συσχετίζεται με την κάκωση, ασκήστε πίεση, για να σταματήσετε την αιμορραγία. Ασκήστε πίεση απευθείας στο τραύμα με έναν αποστειρωμένο επίδεσμο, ένα καθαρό ύφασμα ή ακόμα κι ένα καθαρό ρούχο. Αν δεν υπάρχει τίποτα άλλο διαθέσιμο, χρησιμοποιήστε το χέρι σας. Διατηρήστε την πίεση, ώσπου να σταματήσει η αιμορραγία. Ανυψώστε την περιοχή του κατάγματος, για να μειωθεί η ροή του αίματος.
Αντιμετώπιση του σοκ. Αν το άτομο λιποθυμήσει, είναι ωχρό ή αναπνέει με εμφανώς ρηχό, γρήγορο τρόπο, αντιμετωπίστε το σαν να βρίσκεται σε κατάσταση σοκ. Ξαπλώστε το άτομο ανάσκελα με το κεφάλι λίγο χαμηλότερα από τον κορμό και τα πόδια του.
Ακινητοποιήστε το οστό. Πριν μεταφερθεί το άτομο με το σπασμένο οστό στο νοσοκομείο, το οστό πρέπει να τοποθετηθεί σε νάρθηκα, ώστε να εμποδίζεται η κίνηση. Κρατήστε ακινητοποιημένες τις αρθρώσεις που βρίσκονται πάνω και κάτω από το κάταγμα. Ο νάρθηκας θα σταθεροποιήσει την τραυματισμένη περιοχή και θα εμποδίζει τις κινήσεις των σπασμένων οστών, οι οποίες θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την κάκωση των ιστών. Η σωστή τοποθέτηση του νάρθηκα μπορεί να μειώσει τον πόνο.
Οι κακώσεις του αυχένα και της πλάτης απαιτούν ειδικές προφυλάξεις. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμη ιατρική βοήθεια και το τραυματισμένο άτομο πρέπει να μετακινηθεί, ζητήστε τη βοήθεια αρκετών ατόμων. Οι τραυματισμοί στον αυχένα και στην πλάτη μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμη παράλυση. Η σωστή χρήση μιας σανίδας στην πλάτη ακινητοποιεί το κεφάλι, τον αυχένα και τη σπονδυλική στήλη του θύματος.
Τοποθετήστε το νάρθηκα ή ακινητοποιήστε τα κατάγματα. Νάρθηκες μπορούν να γίνουν από ξύλο, πλαστικό, μέταλλο ή κάποιο άλλο άκαμπτο υλικό. Τυλίξτε το νάρθηκα με γάζες και μετά χρησιμοποιήστε τον στο άκρο. Ο νάρθηκας πρέπει να είναι μακρύτερος από το οστό που θα σταθεροποιήσει και να εκτείνεται κάτω και πάνω από την κάκωση. Δέστε το νάρθηκα στο άκρο με γάζες ή λωρίδες υφάσματος, σχοινί ή άλλο υλικό. Αρχίστε να τυλίγετε από το άκρο και προχωρείτε προς το σώμα.
Τοποθετήστε το νάρθηκα σφιχτά, για να εμποδίσετε τις κινήσεις, αλλά όχι τόσο σφιχτά, ώστε να σταματήσει η ροή του αίματος.
Ο τρόπος που θα τοποθετήσετε το νάρθηκα εξαρτάται από τη θέση του σπασίματος. Σε περίπτωση κάκωσης της σπονδυλικής στήλης ή κατάγματος του ισχίου ή της πυέλου δεν μπορεί να τοποθετηθεί νάρθηκας, αλλά πρέπει να ακινητοποιηθούν με κάποιο άλλο τρόπο.
Κατάγματα χεριών. Τυλιγμένα περιοδικά ή εφημερίδες μπορούν να δεθούν γύρω από ένα σπασμένο αντιβράχιο. Ένα μαντίλι δεμένο πάνω από τον ώμο και γύρω από τον κορμό μπορεί να βοηθήσει στην ακινητοποίηση του αγκώνα.
Κατάγματα ποδιών. Αν έχει σπάσει το πόδι στο κάτω μέρος του, τοποθετήστε ολόκληρο το πόδι ανάμεσα σε δύο νάρθηκες. Αν δεν υπάρχουν νάρθηκες διαθέσιμοι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το υγιές πόδι ως νάρθηκας, για να περιορίσει την κίνηση του σπασμένου άκρου. Ένα κάταγμα στο μηριαίο οστό απαιτεί ακινητοποίηση και της κατ’ ισχίον άρθρωσης.
Κακώσεις της σπονδυλικής στήλης. Αν υποψιάζεστε κάκωση του αυχένα ή της σπονδυλικής στήλης, μη μετακινήσετε το τραυματισμένο άτομο. Η μετακίνηση ενός ατόμου με κάκωση της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη παράλυση και άλλες σοβαρές επιπλοκές. Μία σπασμένη σπονδυλική στήλη, αν κινηθεί, θα μπορούσε να προκαλέσει διατομή του νωτιαίου μυελού.
Θεωρήστε ότι το άτομο έχει υποστεί κάκωση στη σπονδυλική στήλη αν:
- Υπάρχουν ενδείξεις τραυματισμού στο κεφάλι.
- Ο τραυματισμός έχει ασκήσει σημαντική δύναμη στην πλάτη ή στον αυχένα.
- Το άτομο παραπονιέται για έντονο πόνο στον αυχένα ή στην πλάτη.
- Το άτομο παραπονιέται για αδυναμία, μούδιασμα, παράλυση ή έλλειψη ελέγχου των άκρων, της ουροδόχου κύστεως ή του εντέρου.
- Ο αυχένας ή η πλάτη έχουν εξαρθρωθεί ή είναι σε περίεργη θέση.
- Το άτομο έχει χάσει τις αισθήσεις του και δεν μπορεί να περιγράψει τον πόνο.
Καλέστε επειγόντως ιατρική βοήθεια. Κρατήστε το θύμα ακίνητο και μην προσπαθήσετε να το μετακινήσετε, εκτός κι αν πνίγεται ή διατρέχει άμεσο κίνδυνο. Αν χρειαστεί να μετακινήσετε το άτομο, τοποθετήστε το απαλά σε μια σκληρή σανίδα, στην επιφάνεια ενός τραπεζιού ή σε μια βγαλμένη πόρτα. Ζητήστε τη βοήθεια αρκετών ατόμων και φροντίστε να παραμένουν σταθερά σε ευθεία ο αυχένας, το κεφάλι και η σπονδυλική στήλη του ατόμου. Βεβαιωθείτε ότι ο αυχένας είναι σταθεροποιημένος. Χρησιμοποιήστε μία βαριά πετσέτα ή ένα φουλάρι, ένα βιβλίο τσέπης ή ένα άλλο μαλακό ογκώδες αντικείμενο, για να εμποδίσετε την περιστροφή του κεφαλιού την ώρα που μετακινείται το άτομο.
Κατάγματα του ισχίου ή της πυέλου. Κατάγματα ισχίου ή πυέλου συμβαίνουν συνήθως μετά από πτώση ή ατύχημα. Σε κάποια άτομα των οποίων τα οστά είναι εξασθενημένα από την οστεοπόρωση ή από καρκίνο των οστών τέτοια κατάγματα μπορεί να συμβούν ξαφνικά.
Θα πρέπει να υποψιαστείτε σπασμένη πύελο ή ισχίο, αν το άτομο παραπονιέται για:
- Πόνο στο ισχίο, στο κάτω μέρος της πλάτης ή στη βουβωνική χώρα.
- Πόνο στις περιοχές αυτές, που επιδεινώνεται με την κίνηση του ενός ή και των δύο ποδιών.
Όπως και στην κάκωση της σπονδυλικής στήλης, καλέστε αμέσως ιατρική βοήθεια και μη μετακινήσετε ένα άτομο και κάταγμα ισχύου ή πυέλου. Αν χρειαστεί να το μετακινήσετε, τοποθετήστε το απαλά σε μία σκληρή σανίδα ή στην επιφάνεια ενός τραπεζιού, έτσι όπως θα κάνατε για ένα άτομο με κάκωση της σπονδυλικής στήλης. Μην προσπαθήσετε να ισιώσετε το τραυματισμένο πόδι ή το ισχίο που φαίνεται να βρίσκεται σε περίεργη θέση.
Άλλα σπασμένα οστά. Όταν ένα κάταγμα συμβαίνει σε οστό ενός δακτύλου του χεριού ή του ποδιού, του πλευρού ή του προσώπου, ο νάρθηκας κρίνεται συνήθως περιττός. Σταματήστε πιθανή αιμορραγία και ζητήστε επειγόντως ιατρική βοήθεια.
