Τα μικρόβια που μπορούν να εισβάλουν στο σώμα μας βρίσκονται παντού, στον αέρα, στο φαγητό και στα φυτά, μέσα και πάνω στα ζώα, στο χώμα και στο νερό και κυριολεκτικά σε οποιαδήποτε επιφάνεια. Κυμαίνονται από μικροσκοπικούς οργανισμούς μέχρι μεγαλύτερα παράσιτα.
Οι περισσότεροι από αυτούς τους οργανισμούς δε μας προκαλούν ασθένειες, γιατί βρίσκονται υπό τον έλεγχο του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Αλλά, αν αποδυναμωθεί αυτό το σύστημα ή έρθει σε επαφή με κάποιο μικροοργανισμό κατά του οποίου δεν υπάρχουν αντισώματα, τότε αρρωσταίνουμε. Πολλά είδη μικροοργανισμών προκαλούν μολυσματικές ασθένειες.
Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να καταπολεμήσουν πολλές από τις λοιμώξεις που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα
Βακτήρια
Τα βακτήρια είναι μονοκυτταρικοί οργανισμοί (σπάνια πολυκύτταροι), που είναι ορατοί μόνο με μικροσκόπιο, ωστόσο συνήθως έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από τους ιούς. Απαντώνται σε οποιοδήποτε περιβάλλον, από τους πάγους των πολικών περιοχών μέχρι τις ερήμους των τροπικών περιοχών και από τις κορυφές των υψηλότερων βουνών μέχρι τα βάθη των Ωκεανών. Εντοπίζονται πάνω στα σώματα ζώων και φυτών καθώς και στο έδαφος.
Τα βακτήρια εμφανίζονται συνήθως σαν κοντά ραβδιά (βάκιλοι) ή σαν στρογγυλά κύτταρα (κόκκοι), είναι αυτάρκη και πολλαπλασιάζονται με διαίρεση.
Το όνομα βακτήρια (λέγονται και βακτηρίδια αλλά αυτό δεν είναι τόσο σωστό), προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “βακτηρία” (σημαίνει ράβδος, ή μπαστούνι), λόγω του σχήματος που είχαν οι πρώτοι εξ αυτών μικροοργανισμοί που είχαν παρατηρηθεί κάτω από το μικροσκόπιο.
Ωστόσο τα βακτήρια μπορεί να έχουν διάφορα σχήματα όπως:
- Σφαιρικό (χαρακτηρίζονται ως κόκκοι).
- Ραβδοειδές (χαρακτηρίζονται ως βάκιλοι).
- Σπειροειδές (χαρακτηρίζονται ως σπειρύλλια).
- Καμπυλόγραμμες ράβδοι (χαρακτηρίζονται ως δονάκια).
Τα περισσότερα βακτήρια είναι ενεργά όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι πάνω από +5 βαθμούς Κελσίου. Το ανώτατο όριο δραστηριότητας των εδαφίων βακτηρίων είναι η θερμοκρασία των +37 βαθμοί Κελσίου. Πέραν των +70 βαθμών Κελσίου πεθαίνουν ή καθίστανται ανενεργά. Σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες παρατηρείται μια μορφή χειμερίας νάρκης.
Όταν τα λοιμογόνα βακτήρια εισχωρούν στο σώμα, αυξάνονται σε αριθμό και πιθανότατα παράγουν ισχυρές χημικές ουσίες, τις τοξίνες, που καταστρέφουν συγκεκριμένα κύτταρα στους ιστούς που εισβάλλουν και μας κάνουν να αρρωσταίνουμε.
Μερικές από τις πιο γνωστές ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια είναι ο σταφυλόκοκκος, η escherichia (το πιο σημαντικό τους είδος είναι τα γνωστά κολοβακτηρίδια), ο στρεπτόκοκκος, τα χλαμύδια, ο αιμόφιλος, ο γονόκοκκος και οι ρικέτσιες.
Δεν είναι όλα τα βακτήρια επιβλαβή. Κάποια που τα συναντούμε μέσα στο σώμα μας, όπως στο στόμα και στην εντερική οδό, είναι ωφέλιμα, για παράδειγμα τα βακτήρια που ονομάζονται προβιοτικά τα οποία φαίνεται πως μειώνουν τις λοιμώξεις. Άλλα παραδείγματα μη παθογόνων βακτηριδίων είναι αυτά που προκαλούν τη ζύμωση του ψωμιού και τη ζύμωση (βράσιμο) του μούστου κ.ά.
Οι μικροβιολογικές έρευνες απόδειξαν ότι παντού υπάρχουν βακτήρια.
Ιοί
Στην απλούστερη τους μορφή οι ιοί είναι κάψουλες που περιέχουν γενετικό υλικό. Οι ιοί, σε αντίθεση με τα βακτήρια, δεν μπορούν να αναπαραχθούν από μόνοι τους.
Όταν εισβάλουν στο σώμα, οι ιοι εισέρχονται σε μερικά από τα κύτταρα, τα καταλαμβάνουν και αναγκάζουν αυτά τα κύτταρα-ξενιστές στην παραγωγή των τμημάτων που χρειάζονται, για να πολλαπλασιαστούν. Οι έρευνες του κύκλου ζωής των ιών έδειξαν ότι το κύτταρο που προσβάλλεται από έναν ιό περνά υπό τον έλεγχο των γενετικών πληροφοριών του ιού. Γίνεται κατά κάποιον τρόπο κατάληψη του κυττάρου, έτσι ώστε να παράγει τα απαιτούμενα υλικά για την αναπαραγωγή και την σύνθεση πρωτεϊνών των ιών. Κατά τη διαδικασία αυτή, το κύτταρο-ξενιστής τελικά καταστρέφεται. Μερικοί ιοί, όπως π.χ. ο ιός του έρπητα, αναπαράγονται μέσα στον πυρήνα του κυττάρου.
Η πολιομυελίτιδα, το AIDS, το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη είναι μερικές από τις ιογενείς ασθένειες. Οι ρετροϊοί είναι μια κατηγορία ιών που προκαλούν καρκίνο στα ζώα και στον άνθρωπο. Οι καρκινογόνοι ιοί μεταμορφώνουν τα κύτταρα σε καρκινικά.
Μια κατηγορία ιών είναι και οι κορονοϊοί. Η οικογένεια κορονοϊών (Coronaviridae) περιέχει περίπου 39 διαφορετικά είδη. Από αυτά, μόνο επτά είδη έχουν αναφερθεί ότι μολύνουν και προκαλούν ασθένεια στους ανθρώπους. Τέσσερις κοροναϊοί προκαλούν ήπια συμπτώματα παρόμοια με το κοινό κρυολόγημα, αλλά τρεις προκαλούν σοβαρές και πιθανώς θανατηφόρες λοιμώξεις: οι σοβαρές περιπτώσεις είναι ο SARS-CoV1, ο MERS-CoV και ο SARS- CoV2.
Μύκητες
Οι μύκητες εμφανίζουν τεράστια ποικιλία και υπάρχουν παντού. Η μούχλα, οι ζυμομύκητες και τα μανιτάρια είναι όλα είδη μυκήτων. Οι μύκητες διακρίνονται βασικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους ζυμομύκητες και τους υφομύκητες. Οι ζυμομύκητες είναι σφαιρικοί ή ελλειψοειδείς σχηματισμοί ενώ οι υφομύκητες ή νηματοειδείς μύκητες, αποτελούνται από κυλινδρικούς σχηματισμούς, τις υφές, που μεγαλώνουν με διακλαδώσεις σχηματίζοντας αποικίες.
Πάνω από 50.000 είδη μυκήτων έχουν περιγραφεί αλλά λιγότερα από 300 έχουν συσχετισθεί με ασθένειες στον άνθρωπο. Προφανώς, τα μανιτάρια δεν είναι μολυσματικά, αλλά ορισμένοι ζυμομύκητες και ευρωτομύκητες μπορεί να είναι. Ο μύκητες είναι μονοκύτταροι οργανισμοί, ελαφρώς μεγαλύτεροι από τα βακτήρια.
Η Candida είναι ένα παράδειγμα ζυμομύκητα που προκαλεί λοιμώξεις. Μπορεί να προκαλέσει μυκητιασική στοματίτιδα, μία μόλυνση του στόματος και του λαιμού, σε βρέφη και σε άτομα που έχουν πάρει αντιβιοτικά ή έχουν κάποιο πρόβλημα στο ανοσοποιητικό τους σύστημα. Είναι επίσης υπεύθυνοι για τους περισσότερους ερεθισμούς από πάνα που οφείλονται σε μόλυνση.
Να σημειωθεί ότι ο μύκητας Penicillium notatum παράγει μια ουσία, την πενικιλλίνη, το πρώτο αντιβιοτικό που ανακαλύφθηκε στην ιατρική ιστορία. Η ανακάλυψη έγινε από τον Άγγλο γιατρό Αλεξάντερ Φλέμινγκ, ο οποίος, ενώ έκανε πειράματα με βακτήρια, πρόσεξε ότι σε μια καλλιέργεια τα βακτήρια δεν αναπτύχθηκαν σε ένα μέρος όπου αναπτύχθηκε “μούχλα”. Ερεύνησε με προσοχή τον μύκητα αυτό. Τα σπόρια του ήταν τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο που έδιναν την εντύπωση πινέλου και έτσι ο μύκητας ονομάστηκε Penicillium.
Πρωτόζωα
Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι οργανισμοί που μπορούν να ζουν στο σώμα ως παράσιτα. Πολλά πρωτόζωα κατοικούν στην εντερική οδό και είναι ακίνδυνα. Άλλα μπορεί να προκαλέσουν ασθένειες. Συχνά οι οργανισμοί αυτοί περνούν μέρος του κύκλου της ζωής τους έξω από τον άνθρωπο ζώντας σε τρόφιμα, στο χώμα, σε νερό ή σε έντομα. Η ελονοσία και η λαμβλίαση προκαλούνται από πρωτόζωα παράσιτα. Τα πρωτόζωα έχουν συνήθως μεγέθη που κυμαίνονται από 10 έως 52 μικρόμετρα, οπότε γίνονται εύκολα ορατά με τη χρήση μικροσκοπίου αλλά μπορούν να μεγαλώσουν μέχρι και το 1 χιλιοστό.
Έλμινθες
Συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα παράσιτα. Αν αυτά τα παράσιτα ή τα αβγά τους εισέλθουν στο σώμα σας, εγκαθίστανται στην εντερική οδό, στους πνεύμονες, στο ήπαρ, στο δέρμα ή ακόμα και στον εγκέφαλο σας, όπου ζουν με θρεπτικά συστατικά του σώματος σας. Οι συνηθέστεροι σκώληκες είναι οι πλατυέλμινθες και οι ασκαρίδες.
Αντιμετωπίζοντας τις λοιμώξεις
Μικρόβια και αντιμετώπιση
Οι περισσότερες βακτηριακές λοιμώξεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά, ουσίες που παράγονται από μικροοργανισμούς που σκοτώνουν άλλα βακτήρια. Μερικά αντιβιοτικά παράγονται από συνθετικούς αντιβακτηριακούς παράγοντες.
Δυστυχώς τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στους ιούς. Έχουν αναπτυχθεί μερικά φάρμακα που βοηθούν στον έλεγχο των ιογενών λοιμώξεων, αλλά συνήθως δε θεραπεύουν τη μόλυνση. Παρ’ όλα αυτά, η ανάπτυξη εμβολίων που μπορούν να αποτρέψουν συγκεκριμένες ιογενείς λοιμώξεις οδήγησε στην εξάλειψη αρκετών θανατηφόρων ασθενειών, όπως η ευλογιά και η πολιομυελίτιδα. Μερικά εμβόλια είναι επίσης αποτελεσματικά κατά των βακτηριδίων, όπως ο τέτανος και η διφθερίτιδα.
Οι παρασιτικές λοιμώξεις που προκαλούνται από πρωτόζωα και σκουλήκια μπορούν συχνά να αντιμετωπιστούν με τα κατάλληλα φάρμακα. Η ελονοσία, μία λοίμωξη από πρωτόζωα, μπορεί να αποτραπεί με την τακτική χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων. Υπάρχουν επίσης αντιμυκητιασικά φάρμακα για τη θεραπεία μολύνσεων όπως το πόδι του αθλητή, κνησμός της βουβωνικής περιοχής και τριχοφυτία.
