Ναρκοληψία είναι η μη φυσιολογική τάση για ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο όρος προέρχεται από την ελληνική λέξη νάρκη, που σημαίνει λήθαργος.
Η διαταραχή αυτή του ύπνου είναι ένα νευρολογικό πρόβλημα που αφορά τους μηχανισμούς ύπνου-εγρήγορσης στον εγκέφαλο καθώς και ανωμαλίες του REM ύπνου. Η αντιμετώπιση γίνεται με φάρμακα και αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Συμπτώματα
Τα άτομα που πάσχουν από ναρκοληψία μπορεί να νιώσουν υπνηλία οποιαδήποτε στιγμή και εισέρχονται άμεσα σε κατάσταση REM ύπνου (ύπνος με ταχεία κίνηση των ματιών), χωρίς να έχουν περάσει πρώτα από τα στάδια μη- REM (NREM).
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι γενετικοί παράγοντες, χημικές ουσίες του εγκεφάλου που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και ένας εκλυτικός παράγοντας, όπως ένας ιός, παίζουν ρόλο στην πρόκληση ναρκοληψίας.
Η ναρκοληψία παρερμηνεύεται συχνά ως κατάθλιψη, έλλειψη ύπνου ή άλλων
καταστάσεων που μπορεί να επιφέρουν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι άνδρες προσβάλλονται λίγο συχνότερα από τις γυναίκες. Τα πρώτα συμπτώματα παρουσιάζονται συνήθως κατά τα εφηβικά χρόνια ή στην ηλικία των 20 ετών.
Το βασικό σύμπτωμα της ναρκοληψίας είναι η υπερβολική υπνηλία και η ανεξέλεγκτη επιθυμία για ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτές οι προσβολές ύπνου παρουσιάζονται συχνά μετά τα γεύματα ή κατά τη διάρκεια καθιστικών ή μονότονων καταστάσεων, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστούν και σε περιόδους δραστηριότητας, για παράδειγμα, ενώ οδηγείτε ή συζητάτε. Η έντονη υπνηλία μπορεί να επιφέρει μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή και ανικανότητα. Τα ναρκοληπτικά άτομα μπορεί να αποκοιμηθούν και κατά την ερωτική πράξη.
Το δεύτερο συνηθισμένο σύμπτωμα της ναρκοληψίας είναι η καταπληξία. Αυτή η απώλεια μυϊκού τόνου μπορεί να προκαλέσει διάφορες φυσικές αλλαγές, από ακαταλαβίστικη ομιλία έως και ολική σωματική κατάρρευση που μπορεί να διαρκέσει λίγα δευτερόλεπτα ή και λίγα λεπτά. Η καταπληξία προκαλείται συνήθως από έντονα συναισθήματα, όπως γέλιο, θυμό, ντροπή, ενθουσιασμό, έκπληξη ή χαρά.
Ορισμένα ναρκοληπτικά άτομα εμφανίζουν παράλυση του ύπνου, μια παροδική αδυναμία ομιλίας ή κίνησης, λίγο πριν αποκοιμηθούν ή ξυπνήσουν. Συχνά νιώθουν ότι έχουν ξυπνήσει ή είναι μισοξύπνιοι κατά τη διάρκεια της παράλυσης αυτής, που μπορεί να διαρκέσει λίγα δευτερόλεπτα έως και λίγα λεπτά.
Οι ψευδαισθήσεις λαμβάνουν χώρα, όταν εισέρχεστε γρήγορα σε κατάσταση REM ύπνου. Επειδή μπορεί να είστε εν μέρει ξύπνιοι, όταν αρχίζετε να ονειρεύεστε, μεταφράζετε τα όνειρα ως πραγματικότητα και μπορεί να είναι ιδιαιτέρως έντονα και τρομακτικά.
Άλλα σημεία και συμπτώματα είναι προβλήματα μνήμης, ανήσυχος νυχτερινός ύπνος και περιστασιακή αυτοματοποιημένη συμπεριφορά, εάν κάνετε μηχανικά ενέργειες, χωρίς να συνειδητοποιείτε ή να θυμάστε ότι τις κάνατε.
Σημεία και συμπτώματα
- Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Αιφνίδια απώλεια μυϊκού τόνου (καταπληξία).
- Αίσθηση παράλυσης, όταν αποκοιμιέστε ή ξυπνάτε.
- Υπναγωγικές ψευδαισθήσεις.
Διάγνωση
Ο γιατρός μπορεί να προβεί σε αρχική διάγνωση ναρκοληψίας με βάση τα βιώματα υπερβολικής ημερήσιας υπνηλίας και καταπληξίας, που είναι τα δύο χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής. Μπορεί να σας παραπέμψει σε ειδικευμένο ιατρό για επιπλέον εξετάσεις και αξιολόγηση.
Οι διαγνωστικές μέθοδοι της ναρκοληψίας και η εκτίμηση της βαρύτητας της είναι η
πολυπαραγοντική μελέτη ύπνου, που λαμβάνει χώρα, ενώ εσείς κοιμάστε, για να καταγράψει τα εγκεφαλικά κύματα, τις σωματικές κινήσεις καθώς και τις λειτουργίες των νεύρων και των μυών.
Η εξέταση που μετράει τη καθυστέρηση έλευσης του ύπνου μετράει πόση ώρα κάνετε να αποκοιμηθείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μπορεί να σας ζητηθεί να πάρετε 4-5 υπνάκους, τον καθένα με δύο ώρες διαφορά. Οι ειδικευμένοι ιατροί θα παρατηρήσουν τις μορφές του ύπνου σας.
Αντιμετώπιση
Ένας συνδυασμός φαρμάκων και προσαρμογών στον τρόπο ζωής χρησιμοποιούνται γενικά για την αντιμετώπιση της ναρκοληψίας. Σκοπός είναι η ενίσχυση της εγρήγορσης κατά τις κρίσιμες στιγμές της ημέρας, όπως στον εργασιακό χώρο, στο σχολείο και στην οδήγηση.
Η φαρμακευτική αγωγή της ναρκοληψίας περιλαμβάνει τα ακόλουθα φάρμακα:
Διεγερτικές ουσίες. Φάρμακα που διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα αποτελούν από καιρό τη βασική θεραπεία των ναρκοληπτικών ατόμων, για να παραμείνουν ξύπνια κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν και οι φαρμακευτικές ουσίες βελτιώνουν τα συμπτώματα σε πολλούς ανθρώπους, μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες καθώς και εθισμό.
Μοδαφινίλη. Το φάρμακο μοδαφινίλη ενδυναμώνει επίσης την εγρήγορση στα άτομα με ναρκοληψία. Αν και δεν είναι πλήρως κατανοητός ο τρόπος λειτουργείας, διαφέρει από τις παραδοσιακές (κλασικές) διεγερτικές ουσίες. Ερευνητές προσπαθούν να προσδιορίσουν αν η μοδαφινίλη είναι το ίδιο αποτελεσματική με τα διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα αποτελέσματα έως τώρα επισημαίνουν ότι είναι λιγότερο εθιστική καθώς και με λιγότερες παρενέργειες.
Αντικαταθλιπτικά. Οι γιατροί χορηγούν συχνά αντικαταθλιπτικά φάρμακα, τα οποία καταστέλλουν το REM ύπνο και βοηθούν στο μετριασμό των συμπτωμάτων της καταπληξίας, των ψευδαισθήσεων και της παράλυσης του ύπνου. Τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών, των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που παίζουν ρόλο στη ναρκοληψία.
Προσωπική αντιμετώπιση. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι σημαντικές για τον έλεγχο των ναρκοληπτικών συμπτωμάτων. Τα μέτρα προσωπικής φροντίδας είναι:
- Πηγαίνετε για ύπνο και ξυπνήστε την ίδια ώρα περίπου κάθε ημέρα καθώς και τα Σαββατοκύριακα.
- Φροντίζετε να κοιμάστε επαρκώς το βράδυ.
- Προγραμματίζετε αρκετούς υπνάκους, διάρκειας 10-15 λεπτών, κάθε ημέρα.
- Σταματήστε για σύντομο υπνάκο ή για ένα διάλειμμα από τη γυμναστική, όταν. αισθανθείτε υπνηλία.
- Καταναλώνετε μέτριες ποσότητες καφέ, τσαγιού ή αναψυκτικών τύπου κόλα, για να σας βοηθήσουν να μείνετε ξύπνιος κατά τη διάρκεια της ημέρας και αποφύγετε την καφεΐνη και τη νικοτίνη το βράδυ.
- Τρώτε ελαφρά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας και να αποφεύγετε ένα βαρύ γεύμα ακριβώς πριν από μια σημαντική δραστηριότητα.
- Σε συνεργασία με το γιατρό καθιερώστε ένα πρόγραμμα σχετικά με τη λήψη των φαρμάκων, το οποίο θα σας διασφαλίζει τη μεγαλύτερη πιθανότητα επαγρύπνησης, όταν οδηγείτε.
- Ενημερώστε τον προϊστάμενο, τους συναδέλφους ή τους δασκάλους σας για την κατάσταση σας και αναζητήστε μαζί τρόπους για την ικανοποίηση των αναγκών σας, όπως σύντομους υπνάκους κατά τη διάρκεια της ημέρας, διαχωρισμό των μονότονων εργασιών, μαγνητοσκόπηση των συσκέψεων ή των μαθημάτων καθώς και αναζωογονητικούς περιπάτους σε διάφορες χρονικές στιγμές καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Η ναρκοληψία μπορεί να αποτελεί πρόβλημα για την προσωπική και την επαγγελματική σας ζωή. Άλλοι μπορεί να σας αντιλαμβάνονται ως τεμπέλη, ληθαργικό ή και αγενή. Μπορεί να επηρεάσει τις προσωπικές σας σχέσεις λόγω σεξουαλικής δυσλειτουργίας και συναισθηματικών δυσκολιών. Ομάδες υποστήριξης και ειδικοί μπορεί να βοηθήσουν τα ναρκοληπτικά άτομα και τα αγαπημένα τους πρόσωπα να αντεπεξέλθουν σε αυτή τη διαταραχή. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για κάποια ομάδα υποστήριξης ή για κάποιο εξειδικευμένο ψυχολόγο στην περιοχή σας.
