Τρεις στους 10 ενήλικες άνω των 70 ετών ταλαιπωρούνται από μια ασθένεια που αποκαλείται περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια ή περιφερική αγγειακή νόσος η οποία προκαλεί πόνο ή βάρος στα πόδια (γάμπες, μηροί, γλουτοί ή πέλματα). Ο πόνος εμφανίζεται ακόμα κι όταν το περπάτημα διαρκεί λίγα λεπτά, ειδικά όταν πρόκειται για ανηφόρα. Σχεδόν τα μισά άτομα με τα συμπτώματα δεν γνωρίζουν ότι έχουν τη νόσο.
Στένωση αρτηρίας (δεξιά) λόγω αθηροσκλήρωσης.
Η νόσος οφείλεται σε σοβαρή στένωση των αρτηριών των κάτω άκρων εξαιτίας αθηροσκλήρωσης (το τοίχωμα των αρτηριών γίνεται παχύ και ανώμαλο από εναποθέσεις υλικών όπως χοληστερόλη και ασβέστιο στενεύοντας το άνοιγμα των αρτηριών). Η αθηροσκλήρωση προκαλεί ισχαιμία των κάτω άκρων, δηλαδή μειώνει την αιμάτωστη των ποδιών.
Η αθηροσκλήρωση των αρτηριών στα πόδια δεν είναι τοπική νόσος, αλλά υποδηλώνει ότι ενδεχομένως υπάρχει αθηροσκλήρωση και άλλων αρτηριών του σώματος όπως αυτών της καρδιάς και του εγκεφάλου, έστω κι αν δεν υπάρχουν συμπτώματα.
Έτσι, πάνω από το 50% όσων έχουν περιφερική αγγειακή νόσο, έχουν και ανάλογες στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες ή του εγκεφάλου, κι έτσι αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνος για έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Επομένως, η διάγνωση της περιφερικής αρτηριοπάθειας μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για τον ασθενή.
Τα συμπτώματα και η διάγνωση
Υπάρχει μια ποικιλία συμπτωμάτων της περιφερικής αρτηριοπάθειας. Οι πάσχοντες μιλούν για κούραση, πόνο, σφίξιμο ή βάρος στα πόδια – συμπτώματα που για τον μη ειδικό δεν είναι πάντοτε ενδεικτικά της νόσου. Άλλο σύμπτωμα μπορεί να είναι η ψυχρότητα στα κάτω άκρα.
Ωστόσο, όταν ένας ασθενής έχει διαλείπουσα χωλότητα, όπως αποκαλείται ο πόνος, το βάρος, το σφίξιμο ή η αδυναμία στα πόδια κατά το περπάτημα που υποχωρεί από την ξεκούραση τότε είναι πολύ πιθανό να πάσχει από περιφερική αρτηριοπάθεια. Η αιτία της διαλείπουσας χωλότητας είναι η μείωση της ροής του αίματος και του οξυγόνου προς τα κάτω μέλη, λόγω της στένωσης των αρτηριών.
Μια προχωρημένη περιφερική αγγειακή νόσος μπορεί να προκαλέσει τη λεγόμενη κρίσιμη ισχαιμία, η οποία παρουσιάζεται όταν η ροή του αίματος στους ιστούς των κάτω μελών δεν επαρκεί ούτε κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης. Στην κατάσταση αυτή εκτός από πόνο στο περπάτημα μπορεί να υπάρχει πόνος στην άκρη του ποδιού και τα δάκτυλα ακόμη και σε ακινησία, ιδιαίτερα τη νύχτα, ή να εμφανιστούν πληγές. Η κρίσιμη ισχαιμία απαιτεί επέμβαση για να βελτιωθεί η κυκλοφορία, διαφορετικά οι μικρές επιφανειακές πληγές μπορεί να εξελιχθούν σε γάγγραινα.
Μια απλή, μη επεμβατική μέθοδος για τη διάγνωσή της περιφερικής αρτηριοπάθειας είναι η ο σφυροβραχιόνιος δείκτης (λέγεται και κνημοβραχιόνιος) που συνίσταται στη διαίρεση της συστολικής αρτηριακής πίεσης στον αστράγαλο με τη συστολική πίεση στο μπράτσο του χεριού. Αν το πηλίκο είναι χαμηλό, εγείρονται υπόνοιες περιφερικής αρτηριοπάθειας και γίνεται περαιτέρω έλεγχος, ο οποίος δεν περιορίζεται στα πόδια. Η μέτρηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη μπορεί να γίνει σε κατάσταση ηρεμίας ή έπειτα από άσκηση σε κυλιόμενο διάδρομο.
To Triplex (υπερηχογράφημα Duplex), συνδυάζει την υπερηχογραφική απεικόνιση με την ανάλυση της ροής του αίματος. Είναι η πρώτη εξέταση που συνήθως ζητείται για την αξιολόγηση της αρτηριοπάθειας. Δίνει σημαντικές πληροφορίες για την ύπαρξη αρτηριακών αποφρακτικών βλαβών και την αιμοδυναμική σημασία τους.
Επιπλέον, η αξονική αγγειογραφία και η μαγνητική αγγειογραφία δίνουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την εντόπιση και την έκταση των στενώσεων ή των αποφράξεων των αγγείων. Μια τρίτη μέθοδος, η ψηφιακή αγγειογραφία είναι ακόμα πιο ακριβής και εντοπίζει την έκταση των βλαβών και την κατάσταση του παράπλευρου δικτύου.
Οι παράγοντες κινδύνου για περιφερική αρτηριοπάθεια είναι το κάπνισμα, ο διαβήτης, η υπέρταση και η αυξημένη χοληστερόλη. Η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 70 έτη (οι άνδρες είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες) αλλά αν κάποιος πάσχει από διαβήτη θα εμφανιστεί μία δεκαετία νωρίτερα και αν είναι ταυτοχρόνως καπνιστής σε ακόμα πιο μικρή ηλικία.
Περπάτημα, η καλύτερη αντιμετώπιση
Πολλοί ασθενείς αποδίδουν τα συμπτώματα στην ηλικία τους ή σε προβλήματα π.χ. με τη μέση τους και απλώς περιορίζουν το περπάτημα ή κάνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους για να μην πονάνε, χωρίς να επισκέπτονται το γιατρό. Όμως το περπάτημα είναι η καλύτερη θεραπεία για την περιφερική αρτηριοπάθεια.
Οι γιατροί λένε ότι κάθε ασθενής πρέπει να περπατάει ώσπου να πονέσει, να ξεκουράζεται για να περάσει ο πόνος και να ξαναπερπατάει ώσπου να συμπληρώνει 20-30 λεπτά περπάτημα την ημέρα. Με τον τρόπο αυτόν αυξάνεται η αντοχή στην άσκηση και δημιουργούνται παράπλευρα αιμοφόρα αγγεία που αντισταθμίζουν τις στενώσεις των μεγάλων αρτηριών των ποδιών.
Αυτοί που θα υιοθετήσουν το περπάτημα, μπορεί μέσα σε λίγους μήνες να δουν να αυξάνεται σημαντικά η απόσταση που μπορούν να διανύσουν πριν αισθανθούν πόνο, ενώ η φυσική τους κατάσταση θα βελτιωθεί.
Επεμβατική θεραπεία
Η χειρουργική επέμβαση για επαναιμάτωση μιας αρτηρίας γίνεται στην περίπτωση της σοβαρής διαλείπουσας χωλότητας και εφόσον έχει είχε αποτελέσματα ένα καλά επιτηρούμενο πρόγραμμα βάδισης και φαρμακευτικής αγωγής. Επεμβατική θεραπεία χρειάζεται επίσης σε περίπτωση κρίσιμης ισχαιμίας των κάτω άκρων.
Ανάλογα με τις αρτηριακές βλάβες, τα συμπτώματα και το ιστορικό του ασθενή, ο αγγειοχειρουργός διαλέγει την κατάλληλη τεχνική. Η ενδαγγειακή θεραπεία επιτρέπει πλέον την αντιμετώπιση στενώσεων και αποφράξεων μεγάλων και μικρών αρτηριών με πολύ καλά αποτελέσματα. Η αρτηριακή παράκαμψη (bypass) είναι μια εγχείρηση όπου τοποθετείται ένα μόσχευμα συνθετικό ή φλεβικό πριν και μετά το αποφραγμένο τμήμα της αρτηρίας, ώστε αυτό να παρακάμπτεται.
