Βιοψία προστάτη και επιπλοκές

Κάνατε εξέταση PSA (ειδικού προστατικού αντιγόνου) και βρέθηκε μια υψηλή τιμή για την ηλικίας σας. Ίσως επίσης ο γιατρός να ψηλάφισε κάτι ύποπτο στη διάρκεια της εξέτασης από το ορθό. Το επόμενο βήμα είναι να καθοριστεί αν έχετε καρκίνο του προστάτη και ο μό­νος τρόπος για να γίνει βιοψία.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η βιοψία του προστάτη γινόταν «στα τυφλά» —οι γιατροί δεν μπορούσαν να δουν τι έκαναν— και συχνά η βιοψία δεν λαμβανόταν στην πραγματικότητα από το σημείο του προστάτη όπου οι γιατροί νόμιζαν πως είχαν φτάσει. Σήμερα, χρησιμοποιώντας το διορθικό υπερηχογράφημα ως οδηγό, οι ουρο­λόγοι μπορούν να δουν τι κάνουν σε πραγματικό χρόνο, την ώρα που το κάνουν. Η βιοψία του προστάτη είναι ακριβέστερη από ποτέ και επειδή η βελόνα είναι μι­κρότερη είναι λιγότερο επώδυνη. Οι παρενέργειες (επιπλοκές) είναι λίγες αλλά μπορεί να υπάρξουν.

Φανταστείτε τον προστάτη σαν μεγάλη φράουλα. Αυτή η φράουλα έχει μόνο λίγους σπόρους, ίσως επτά μικρές μαύρες κουκκίδες συνολικά. Οι σπόροι αυτοί είναι όγκοι, και το επτά είναι ο μέσος αριθμός ξεχωριστών καρκίνων που βρίσκονται στον προστάτη, αν υπάρχει καρκίνος. Η ανάπτυξη διαφόρων καρκινικών κηλίδων συμβαίνει επειδή ο καρκίνος του προστάτη είναι πολυεστιακός. Πολλαπλοί όγκοι ξεπετάγονται σαν μανιτάρια, όλοι περίπου ταυτόχρο­να. Κάθε κηλίδα μπορεί να έχει μέγεθος χιλιοστών.

Αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ουρολόγοι, για τους οποίους η βιοψία του προστάτη αποτελεί κρίσιμη ανιχνευτική αποστολή. Το όπλο σ’ αυτή την έρευνα είναι μια μικροσκοπική συσκευή που προσαρμόζεται πάνω στο μηχάνημα των υπερήχων. Είναι μια υψηλής τεχνολογίας βελόνα, κούφια στο κέντρο, σχεδιασμένη για να συλλαμβάνει μικροσκοπικούς πυρή­νες ιστού, ο καθένας από τους οποίους έχει πάχος ένα χιλιοστό, και οι οποίοι θα αναλυθούν στη συνέχεια κάτω από το μικροσκόπιο.

Πριν από τη βιοψία θα σας ζητηθεί να κάνετε υποκλυσμό και να πάρετε μερικά αντιβιοτικά, για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος λοίμωξης. Η βιοψία γίνεται ενώ είστε ξα­πλωμένος στο πλάι. Ο ουρολόγος εισάγει τον ηχοβολέα μέσω του ορθού και χρησιμοποιεί την εικόνα του υπέρηχου για να καθοδηγήσει τη βελόνα σε στρατηγικά σημεία στον προστάτη.

Όπως το σόναρ στα υποβρύχια, το υπερηχογράφημα δημιουργεί εικόνες χρησιμοποιώντας ηχητικά κύματα. Το διορθικό υπερηχογράφημα μπορεί μερι­κές φορές να ανιχνεύσει διαφορές ανάμεσα σε καρκινικό και φυσιολογικό ιστό στον προστάτη με τη βοήθεια ενός ηχοβολέα που εισέρχεται στο ορθό (διορθικό σημαίνει «μέσω του ορθού»). Όμως παρότι μπορεί να δημιουργήσει εντυπωσιακές εικόνες του προστάτη, αυτές συχνά είναι παραπλανητικές κι έτσι δεν μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο ούτε να τον αποκλείσει. Ο μόνος σκοπός του είναι να βοηθάει τον ουρολόγο να κατευθύνει τη βελόνα της βιοψίας. Το υπερηχογράφημα μπορεί επίσης να χρησι­μοποιηθεί για να καθοριστεί το βάρος του προστάτη ενός άνδρα, το οποίο μπορεί, με τη σειρά του, να καθορίσει την πυκνότητα του PSA.

Παλιά οι ουρολόγοι έπαιρναν τέσσερα μικρά δείγ­ματα ιστού, ένα από κάθε τεταρτημόριο του προστάτη. Μετά ο αριθμός αυξήθηκε σε έξι και σήμερα είναι σαφές ότι το να ληφθούν 10-12 δείγματα είναι ακόμα καλύτερο. Είναι γνωστό επίσης που είναι πιο πιθανό να κρύβεται ο καρκίνος — στην περιφερική ζώνη του προστάτη.

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ

Η βιοψία θα κρατήσει περίπου 30 λεπτά. Θα σας ζητηθεί να  ξαπλώσετε στο πλευρό. Η διαδικασία εί­ναι μεν δυσάρεστη, αλλά όχι επώδυνη.

• Δεν υπάρχουν σοβαροί διαιτητικοί περιορισμοί. Πιείτε άφθονα υγρά. Θα κάνετε όμως υποκλυσμό το πρωί της βιοψίας.
• Συνεχίστε να παίρνετε τα προγραμματισμένα φάρμακα σας, αλλά μην πά­ρετε ασπιρίνη, φάρμακα για την αρθρίτιδα, μεγάλες δόσεις βιταμίνης Ε, ή οποιοδήποτε αντιπηκτικό φάρμακο, όπως Cou­madin (βαρφαρίνη) ή ηπαρίνη.
• Αν λαμβάνετε καθημερινή δόση ασπιρίνης, σταματήστε να την παίρνετε 10 ημέρες πριν από τη βιοψία. Αν έχετε πάρει ασπιρίνη μέσα στη βδομάδα που προηγείται της βιοψίας, είναι ασφαλέστερο να αναπρογραμματίσετε τη διαδικασία.
• Μην ουρήσετε ή αδειάσετε την κύστη σας ακριβώς πριν από τη διαδικασία. Η κύστη σας πρέπει να είναι εν μέρει γεμάτη (αυτό διευκολύνει τον υπέρηχο να πάρει καλή εικόνα).
• Πάρτε έγκαιρα αντιβιοτικά. Θα σας δοθούν οδηγίες για αντιβιοτικά δισκία για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος λοίμωξης.
• Επίσης, αν έχετε πρόβλημα με τις βαλβίδες της καρδιάς σας ή πρέπει να παίρνετε αντιβιοτικά πριν από οδοντιατρικές εργασίες, θυμίστε το στον για­τρό σας. Θα συνεχίσετε τα αντιβιοτικά και λίγες μέρες μετά τη βιοψία.
• Μετά τη βιοψία τα ούρα σας θα είναι κατά πάσα πιθανότητα χρωματισμένα με αίμα και μπορεί και να αποβάλετε μερικούς θρόμβους αίματος στη διάρκεια της ού­ρησης και να δείτε αίμα στην κένωση. Αυτό είναι φυσιολογικό αλλά η αιμορραγία πρέπει να σταματήσει την ίδια ημέρα ή το επόμενο πρωί.
• Πρέπει να πιείτε πολλά υγρά στη διάρκεια της υπό­λοιπης ημέρας. Αυτό χρειάζεται για να αραιώσουν τα ούρα σας και να απο­φευχθεί ο σχηματισμός θρόμβων αίματος στην κύστη.
• Μην πιείτε αλκοολούχα ποτά για 24 ώρες μετά τη βιοψία.
• Ξαναρχίστε τα φάρμακα που σας έχει γράψει ο γιατρός, εκτός από τα αντι­πηκτικά. Αυτά μην ξαναρ­χίσετε να τα παίρνετε μέχρι να σας το πει ο ουρολόγος σας.
• Μη σηκώσετε βάρος και μη ζοριστείτε για πέντε ημέρες μετά τη βιοψία.
• Μπορεί να βλέπετε αίμα στο σπέρμα σας για αρκετούς μήνες μετά τη βιο­ψία, αυτό είναι φυσιολογικό.

Καλέστε αμέσως τον γιατρό σας αν:

• Έχετε πυρετό ή ρίγη.
• Η κύστη σάς δίνει την αίσθηση πως είναι πολύ γεμάτη και δεν μπορείτε να ουρήσετε (αυτό είναι σοβαρό και αν είναι αναγκαίο, πηγαίνετε κατευθείαν στην αίθουσα επειγόντων περιστατικών).
• Η αιμορραγία του ορθού (συνήθως με την κένωση) διαρκεί πάνω από δύο με τρεις ημέρες ή είναι σημαντική.
• Το αίμα στα ούρα επιμένει πάνω από πέντε ημέρες.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Η βιοψία του προστάτη είναι μια επεμβατική τεχνική —μικρή, αλλά πάντως επεμβα­τική— και υπάρχει κίνδυνος για παρενέργειες. H διαδικασία μπορεί να περιγράφεται ως απλή αλλά μια έρευνα έδειξε ότι η βιοψία οδηγεί το 7% των ανδρών σε νοσηλεία μέσα σε διάστημα 30 ημερών μετά την παρέμβαση.

Οι επιπλοκές περιλαμβάνουν τα πα­ρακάτω:

Πόνος. Παρότι κανείς δεν θα έλεγε πως η βιοψία είναι διασκέδαση, για τους περισσότερους άνδρες η εμπειρία συμπεριλαμβάνεται μάλλον στην κατηγορία της ενόχλησης παρά του σημαντικού πόνου. Ωστόσο σε ορισμένους άνδρες, ειδικά σε εκείνους από τους οποίους λαμβάνονται δέκα, δώδεκα ή και περισσότερα δείγματα ιστού, η βιοψία μπο­ρεί πραγματικά να πονέσει. Αυτό που πονάει δεν είναι, όπως ίσως νομίζετε, το ορθό (δεν υπάρχουν νευρικές ίνες πόνου στον ιστό που περιβάλλει το ορθό). Ο πόνος προ­έρχεται από τη βελόνα, που περιφέρεται μέσα στον ίδιο τον προστάτη. Πώς μπορείτε να κάνετε τη βιοψία λιγότερο επώδυνη; Διερευνήστε τις επιλογές μαζί με τον ουρολόγο σας.

Λοίμωξη. Αν η βελόνα που εισάγεται επιμολυνθεί με βακτήρια του εντέρου, αυτά μπορεί να φθάσουν ως τον προστάτη, την ουροδόχο κύστη ακόμα και στην κυκλοφορία του αίματος. Σε σπάνιες περιπτώσεις η λοίμωξη μπορεί να είναι θανατηφόρα λόγω σηψαιμίας (κάποιο βακτήριο περνάει από το ορθό στο αίμα). Η πιθανότητα σοβαρής λοίμωξης είναι 1,2% καθώς στις μέρες μας υπάρχουν ανθεκτικά βακτήρια ως προς τα αντιβιοτικά – μια αναφορά κάνει λόγο για 7% συνολικές λοιμώξεις. Σύμφωνα με μια έρευνα, η πιθανότητα θανάτου λόγω βιοψίας προστάτη είναι μέχρι 5 στις 10.000. Μια άλλη έρευνα έδειξε ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά: σε διάστημα 120 ημερών μετά τη βιοψία η πιθανότητα θανάτου ήταν 1,2% σ’ αυτούς που δεν είχαν καρκίνο και 3,5% σ’ αυτούς που είχαν (Boniol et al 2013) αλλά βέβαια δεν μπορούν να αποδοθούν όλοι αυτοί οι θάνατοι στη βιοψία.

Ο κίνδυνος λοίμωξης θα μειωθεί στο ελάχιστο αν γίνει προηγουμένως ένας καθαρτικός υποκλυσμός και δοθούν αντιβιοτικά τόσο πριν όσο και μετά τη βιοψία. Στους περισσότερους ασθενείς αυτό σημαίνει να πάρουν από το στόμα μια δόση αντιβίωσης περίπου μία ώρα πριν από τη βιοψία και να τη συνεχίσουν για δύο με τρεις ημέρες στη συνέχεια. Σε ορισμένους άνδρες όμως αυτό μπορεί να μη φτάνει. Αν πάσχετε από κάποια χρόνια νόσο, όπως είναι ο διαβήτης για παράδειγμα, μπορεί να είστε πιο επιρρεπείς στη λοίμωξη και ίσως χρειαστείτε λήψη αντιβίωσης για μεγαλύτερο διάστημα. Επίσης, αν για κάποιον λόγο το τραύμα στο ορ­θό είναι μεγαλύτερο από το σύνηθες, μπορεί να αναπτυχθεί λοίμωξη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό: Αν έχετε πυρετό μετά τη βιοψία, ενημερώστε αμέσως τον ουρολόγο σας.

Αιμορραγία. Η ουρήθρα, ο σωλήνας που μεταφέρει τα ούρα από την ουροδόχο κύστη έξω από το σώμα, περ­νάει ακριβώς μέσα από τον προστάτη. Είναι πολύ συνηθισμένο επο­μένως ένας άνδρας που υποβλήθηκε σε βιοψία του προστάτη να προσέξει λίγο αίμα στα ούρα του αμέσως μετά τη βιοψία. Μπορεί επίσης να προσέξετε ίχνη αίματος στο σπέρμα, μερικές φορές για αρκετούς μήνες μετά. Μην τρομάξετε. Ο προστάτης είναι σαν σφουγγάρι, γεμάτος μικροσκοπικούς αγωγούς, και κάθε αιμορραγία που προκα­λείται από μια βιοψία μπορεί να διαχυθεί σε κάθε γωνιά του προστάτη. Το αίμα αυτό γίνεται καφετί με τον χρόνο και, παρότι είναι δυσάρεστο, δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας γιατί είναι απλώς πα­λιό, ξεραμένο αίμα. Προσοχή όμως: Αν ο άνδρας έχει μεγάλες αιμορροΐδες και η βελόνα της βιοψίας τρυπήσει ακούσια κάποια από τις φλέβες αυτές, αυτό μπορεί να προκα­λέσει σημαντική πρωκτική αιμορραγία και ίσως απαιτηθεί επιτόπου μια άλλη διαδικα­σία για να σταματήσει η αιμορραγία.

Aνικανότητα. Μια πολύ σπανιότερη επιπλοκή μετά τη βιοψία είναι η στυτική δυσλειτουργία. Μερικοί άνδρες έχουν αναφέρει πως οι στύσεις τους μετά τη βιοψία τους δεν είναι το ίδιο δυ­νατές όσο ήταν πριν από τη διαδικασία, σπάνια μπορεί ένας άνδρας να υποστεί ακόμα και ανικανότητα. Αν συμβεί αυτό, κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στο γεγονός πως η βελόνα της βιοψίας χτύπησε πολύ κοντά σε ένα από τα νευραγγειακά δεμάτια και πρόκειται για προσωρινό πρό­βλημα. Είναι προσωρινό επειδή τα νεύρα εξακολουθούν να είναι εκεί και είναι ακόμα σώα. Θα σημειωθεί πλήρης αποκατάσταση της λειτουργίας μόλις το χτυπημένο νεύρο επουλωθεί.