Για ορισμένους ανθρώπους, η λέξη “νευρωτικός” μπορεί να δημιουργήσει εικόνες ενός συγκεκριμένου τύπου ψυχοθεραπείας: τύποι σαν τον Γούντι Άλλεν κάθονται στα ψυχοθεραπευτικά ντιβάνια ενώ οι φροϋδικοί θεραπευτές τους κάνουν ερωτήσεις που αποκαλύπτουν διάφορα ερωτικά σύμπλοκα.
Πρόκειται βέβαια για αναχρονιστικές εικόνες. Το 1994, ο όρος “νεύρωση” εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από πιο συγκεκριμένες ορολογίες, όπως διαταραχή κοινωνικού άγχους, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και διαταραχή πανικού.
Αλλά η νεύρωση ζει στην έρευνα για την προσωπικότητα, όπου θεωρείται ένα από τα “Μεγάλα Πέντε” χαρακτηριστικά -τα υπόλοιπα τέσσερα είναι η Εξωστρέφεια, η Ευσυνειδησία, η Τερπνότητα και το Άνοιγμα προς νέες Εμπειρίες. Τα συμπτώματα του νευρωτισμού είναι η «με το παραμικρό ενόχληση», η «ανησυχία για διάφορα πράγματα», και το «εύκολο στρες». Όμως αυτά μπορεί τελικά να είναι επωφελή οδηγώντας σε μεγαλύτερη δημιουργικότητα, ταχύτερη γνωστική επεξεργασία και αυξημένα κίνητρα έστω κι αν αυτά προκύπτουν από αρνητικές καταστάσεις.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Science, οι ερευνητές το πήγαν ακόμα παραπέρα υποστηρίζοντας ότι η νεύρωση μπορεί να βοηθά στην παράταση της ζωής.
Αυτό βέβαια είναι αμφιλεγόμενο. Η αρνητική σκέψη – το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός νευρωτικού ατόμου – επηρεάζει δυσμενώς την υγεία και την ευτυχία. Οι νευρωτικοί άνθρωποι έχουν εξ ορισμού περισσότερη ψυχολογική δυσχέρεια και μεγαλύτερη τάση για κατάθλιψη.
Αλλά η Catharine Gale, καθηγήτρια γνωστικής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Southampton έχει πεισθεί ότι η νεύρωση αυξάνει το προσδόκιμο της ζωής. “Οι μέχρι τώρα μελέτες ήταν ασυνεπείς”, λέει η Gale. “Μερικές διαπίστωσαν ότι η ύπαρξη υψηλού νευρωτισμού αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και άλλες ότι δρα ελαφρώς προστατευτικά”.
Για να κατανοήσει αυτή την ασυνέπεια, η Gale μαζί με τους συνεργάτες της άντλησε στοιχεία από τη βρετανική βάση δεδομένων Biobank, ένα τεράστιο σύνολο στοιχείων για την υγεία που συλλέχθηκε μεταξύ 2006 και 2010 για πάνω από μισό εκατομμύριο κατοίκους του Ηνωμένου Βασιλείου ηλικίας 37 έως 73 ετών.
Εκτός από την ανάλυση του νευρωτισμού των συμμετεχόντων (με βάση το ερωτηματολόγιο της προσωπικότητας) και την αυτοαναφερόμενη υγεία, οι ερευνητές εξέτασαν επίσης συγκεκριμένες συμπεριφορές που αφορούν την υγεία (κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, δίαιτα, άσκηση), ορισμένες φυσικές ιδιότητες (Δείκτης Μάζας Σώματος, αρτηριακή πίεση, δύναμη λαβής), τη γνωστική λειρουργία, τις διαγνωσμένες ασθένειες και την κοινωνικοοικονομική κατάσταση (εκπαίδευση, περιουσιακά στοιχεία). Κατά μέσο όρο, τα στοιχεία κάθε ατόμου αφορούσαν διάστημα 6 ετών. Σχεδόν 5.000 συμμετέχοντες πέθαναν κατά τη διάρκεια της περιόδου συλλογής δεδομένων.
Συνδυάζοντας όλες τις πληροφορίες, οι ερευνητές παρατήρησαν κάτι περίεργο: οι άνθρωποι που βαθμολόγησαν την υγεία τους ως κακή έτειναν να έχουν υψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού και χαμηλότερη πιθανότητα πρόωρου θανάτου.
Αρχικά, η Gale πίστεψε ότι αυτοί οι νευρωτικοί φρόντιζαν καλύτερα τον εαυτό τους, π.χ. κάπνιζαν λιγότερο, παρατείνοντας τη ζωή τους. Αλλά δεν ήταν έτσι. Οι περισσότεροι νευρωτικοί άνθρωποι ήταν λιγότερο πιθανό να τρώνε αρκετά φρούτα και λαχανικά ή να ασκούνται και ήταν πιθανότερο να καπνίζουν και να πίνουν αλκοόλ.
Στη συνέχεια η Gale εξέτασε άλλες πιθανές εξηγήσεις και τελικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι νευρωτικοί άνθρωποι μπορεί να πηγαίνουν συχνότερα στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης. “Το μόνο που θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ήταν ότι οι άνθρωποι ήταν πιο προσεκτικοί για την υγεία τους”, ανέφερε. “Ίσως έβλεπαν τον γιατρό τους πιο τακτικά όταν είχαν συμπτώματα που τους ανησυχούσαν και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε έγκαιρες διαγνώσεις σοβαρών ασθενειών, ιδιαίτερα στην περίπτωση του καρκίνου”.
Δεν υπάρχουν δεδομένα στη Biobank για να υποστηρίξουν ή να διαψεύσουν αυτή την εξήγηση, αλλά η Gale πιστεύει ότι είναι η πιο πιθανή αιτία. “Δεν γνωρίζουμε πως αυτό πράγματι συμβαίνει, αλλά σίγουρα πρόκειται για μια πτυχή του νευρωτισμού που προστατεύει την υγεία”, είπε.
Και μια άλλη έρευνα βρήκε θετική σχέση μεταξύ νευρωτισμού και αυξημένης προσοχής στην υγεία του ατόμου. Η μελέτη αυτή που δημοσιεύτηκε το 2010 στο περιοδικό PLOS One διαπίστωσε ότι τα άτομα με υψηλότερο νευρωτισμό τείνουν να αναζητούν συχνότερα υγειονομική περίθαλψη. Αλλά και μια μελέτη του 2000 στο περιοδικό Journal of Personality εξέτασε την έννοια του «υγιούς νευρωτισμού» δηλαδή την ιδέα ότι ορισμένοι νευρωτικοί άνθρωποι τείνουν να είναι πιο προσεκτικοί με τον εαυτό τους.
Η ειρωνεία είναι, όπως αποκάλυψε η έρευνα της Gale, ότι σε θέματα δίαιτας, άσκησης, καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ, οι περισσότεροι νευρωτικοί άνθρωποι τείνουν να τα πάνε χειρότερα από τον μέσο όρο. Αλλά ξέρουν πότε είναι ώρα να δουν ένα γιατρό και αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά.
