Τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα δεν έχουν αποτέλεσμα -τουλάχιστον σημαντικό- στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, βρήκε μια ανασκόπηση των 10 σημαντικότερων μελετών που έχουν γίνει για το θέμα. Το αποτέλεσμα αυτό είναι πολύ διαφορετικό από μια άλλη ανασκόπηση που είχε δημοσιευτεί το 2006 και είχε δείξει ότι 250 mg ωμέγα-3 την ημέρα μειώνουν την καρδιακή θνησιμότητα κατά 36%.
Παρατηρητικές μελέτες σε πληθυσμούς της Δύσης και της Ασίας έχουν αναφέρει ότι η τακτική κατανάλωση ψαριών μία ή δύο φορές την εβδομάδα σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από στεφανιαία νόσο.
Αυτές οι παρατηρήσεις, μαζί με τα χαμηλότερα ποσοστά στεφανιαίας νόσο σε πληθυσμούς που καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα τροφών πλούσιων σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ορισμένα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα όπως είναι το εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) των ψαριών και άλλων θαλασσινών μπορεί να έχουν όφελος για την υγεία της καρδιά. Ένα άλλο ωμέγα-3 λιπαρό, το άλφα-λινολενικό οξύ, το οποίο βρίσκεται στα φυτά θεωρείται ότι έχει μικρότερο όφελος – αν έχει.
Οι κλινικές μελέτες αρχικά επιβεβαίωσαν ότι το όφελος των ωμέγα-3 που βρίσκονται στα ψάρια. Ωστόσο ορισμένες από αυτές στη συνέχεια έδωσαν αρνητικά αποτελέσματα.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Diet and Reinfarction Trial-1 η οποία εξέτασε η λήψη λιπαρών ψαριών δύο φορές και άνω την εβδομάδα σε άνδρες που είχαν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου και ανέφερε μείωση του κινδύνου θανάτου κατά περίπου 30% μέσα σε πέντε χρόνια αλλά όχι μείωση των μη θανατηφόρων εμφαγμάτων. Όταν όμως η μελέτη συνεχίστηκε πέραν της πενταετίας, ως Diet and Reinfarction Trial-2, δεν υπήρχαν διαφορές στο αποτέλεσμα που σημαίνει ότι το επόμενο διάστημα τα άτομα που είχαν αυξημένη κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών από ψάρια ή συμπληρώματα είχαν αυξημένο τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτό έκανε ορισμένους να σκεφτούν ότι η μακροχρόνια κατανάλωση ψαριών ίσως να είναι αρνητική για την υγεία αν τα ψάρια έχουν υδράργυρο ο οποίος συσσωρεύεται στο σώμα ή είναι με άλλο τρόπο μολυσμένα.
Μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί 10 μεγάλες μελέτες συγκρίνοντας τα διατροφικά συμπληρώματα των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων έναντι εικονικών φαρμάκων ή χωρίς άλλη θεραπεία για τουλάχιστον 12 μήνες σε πληθυσμούς με προγενέστερη στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο ή υψηλό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Αυτές οι μελέτες έχουν αναφέρει αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Η ιταλική μελέτη GISSI (Gruppo Italiano per lo Studio della Sopravvivenza nell’Infarto Miocardico) που περιελάμβανε 11,323 πρόσφατα επιζώντες από καρδιακό έμφραγμα, ανέφερε ότι οι ασθενείς που έλαβαν συμπληρώματα με ωμέγα-3 παρουσίασαν 10% μειωμένο κίνδυνο κύριων καρδιαγγειακών συμβάντων σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Η ιαπωνική μελέτη JELIS (Japan EPA Lipid Intervention Study) που περιελάμβανε 18,645 συμμετέχοντες με ολική χοληστερόλη πάνω από 243 mg/dL, εκ των οποίων το 20% είχε παρουσιάσει καρδιακό πρόβλημα, ανέφερε επίσης θετικά αποτελέσματα. Τα άτομα που λάμβαναν 1,800 mg EPA συν μια στατίνη είχαν κατά 19% μείωση των κύριων καρδιακών συμβάντων σε σχέση με τα άτομα που λάμβαναν μόνο στατίνη (1).
Όμως, άλλες μεγάλες ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες δεν ανέφερε σημαντικό όφελος των ωμέγα-3 λιπαρών για την καρδιά.
Ως εκ τούτου, είναι ασαφές τι ακριβώς αντικατοπτρίζουν τα θετικά αποτελέσματα που έχουν βρεθεί. Ορισμένες αναφορές έχουν υποδείξει ότι τα αποτελέσματα των ωμέγα-3 ποικίλλουν ανάλογα με την προηγούμενη χρήση στατινών από τους ασθενείς. Να σημειωθεί ότι οι στατίνες, ανάλογα με τη δοσολογία τους, μειώνουν την LDL χοληστερόλη κατά 18-55%, τα τριγλυκερίδια κατά 7-30% και αυξάνουν την HDL χοληστερόλη μέχρι 15%.
Ορισμένοι πιστεύουν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά δεν δείχνουν επιπλέον όφελος στα άτομα που λαμβάνουν στατίνες. Η μελέτη Alpha Omega ανέφερε ότι η χρήση χαμηλής δοσολογίας ωμέγα-3 λιπαρών (400 mg EPA–DHA και/ή 2 γραμμάρια αλφα-λινολενικό οξύ την ημέρα) μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο σε ασθενείς που προηγουμένως είχαν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου και δεν λάμβαναν στατίνες (2).
Δύο μελέτες που ονομάζονται OMEGA και SU.FOL.OM3 οι οποίες περιέλαβαν καρδιακούς ασθενείς, δεν κατάφερε να δείξουν μείωση των κύριων καρδιαγγειακών επεισοδίων μετά από
μέτρια πρόσληψη ωμέγα-3 (840 και 600 mg, αντίστοιχα, EPA-DHA την ημέρα). Αλλά σ’ αυτές τις μελέτες, τουλάχιστον το 85% των ασθενών υποβλήθηκαν σε θεραπεία με στατίνες.
Ανασκόπηση των 10 πιο σημαντικών μελετών
Η παρούσα μετα-ανάλυση, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Cardiology, συγκέντρωσε στοιχεία από 10 μελέτες σε άτομα που είχαν καρδιαγγειακές παθήσεις ή ήταν σε υψηλό κίνδυνο (3). Οι 8 από αυτές ήταν διπλά “τυφλές”, δηλαδή ούτε οι ερευνητές ούτε οι συμμετέχοντες ήξεραν αν λάμβαναν πράγματι ωμέγα-3 λιπαρά ή εικονικό σκεύασμα.
Ανάμεσα στα 77,917 άτομα που περιελήφθησαν στην ανασκόπηση, το 61% ήταν άνδρες και η μέση ηλικία ήταν 64 ετών. Οι μελέτες διήρκεσαν κατά μέσο όρο 4,4 χρόνια. Η ημερήσια δοσολογία των EPA κυμαινόταν από 226 έως 1,800 mg και του DHA από ο έως 1,700 mg. Από τις 10 μελέτες οι 7-8 έδειξαν βελτίωση των αποτελεσμάτων λόγω λήψης ωμέγα-3 λιπαρών και οι 2-3 επιδείνωση.
Ανεξάρτητα από το πώς οι ερευνητές εξέτασαν τα δεδομένα, δεν μπορούσαν να βρουν σημαντική συσχέτιση των διατροφικών συμπληρωμάτων με μειωμένο κίνδυνο θανάτου από καρδιακές παθήσεις ή άλλα σημαντικά καρδιαγγειακά επεισόδια.
Δεν υπήρξε ουσιαστική επίδραση σε άτομα με προγενέστερη στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό, άτομα με διαβήτη, άτομα με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων ή άτομα που χρησιμοποιούν στατίνες. Δεν υπήρχαν ενδείξεις για επίδραση είτε στις γυναίκες είτε στους άνδρες που εξετάστηκαν ξεχωριστά.
Το γενικό όφελος που καταγράφηκε ήταν περίπου 4% στα άτομα που λάμβαναν ωμέγα-3 λιπαρά, το οποίο είναι μικρό και μπορεί να οφείλεται σε τυχαίο αποτέλεσμα. Η μείωση των θανάτων από καρδιακό επεισόδιο ήταν 7% μεταξύ των ατόμων που λάμβαναν ωμέγα-3 αλλά το σύνολο των εγκεφαλικών ήταν αυξημένα κατά 3% (τα αιμορραγικά εγκεφαλικά ήταν αυξημένα κατά 7%). Τα αποτελέσματα δεν άλλαξαν όταν αφαιρέθηκε η μελέτη JELIS στην οποία όλοι οι συμμετέχοντες λάμβαναν στατίνες.
“Οι προσεκτικά διεξαγόμενες δοκιμές δεν παρέχουν καμία υποστήριξη για την υπόθεση ότι τα συμπληρώματα ιχθυελαίου βοηθούν”, δήλωσε ο Robert Clarke, καθηγητής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, που ήταν επικεφαλής της μελέτης.
Η American Heart Association συστήνει τα διατροφικά συμπληρώματα με ωμέγα-3 στα άτομα με στεφανιαία νόσο, που δεν καταναλώνουν αρκετά ψάρια αλλά η μελέτη δεν έδωσε “καμία υποστήριξη” για αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, είπε ο Clarke. Oι ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν ότι είναι αμφισβητήσιμο το κατά πόσο τα ωμέγα-3 λιπαρά επιδρούν προστατευτικά και ότι απαιτούνται περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία για να δικαιολογηθεί η χρήση τους, σημείωσαν οι συγγραφείς.
Πηγές:
- Effects of eicosapentaenoic acid on major coronary events in hypercholesterolaemic patients (JELIS): a randomised open-label, blinded endpoint analysis. Lancet. 2007;369(9567):1090-1098.
- Effects of n-3 fatty acids on major cardiovascular events in statin users and non-users with a history of myocardial infarction. Eur Heart J. 2012;33(13):1582-1588.
- Associations of Omega-3 Fatty Acid Supplement Use With Cardiovascular Disease Risks Meta-analysis of 10 Trials Involving 77 917 Individuals.
