Το ένα μετά το άλλο διάφορα απρόσμενα πράγματα και καταστάσεις χαρακτηρίζονται πια “κολλητικές” από τους επιστήμονες. Έτσι, μετά τις ιώσεις, την παχυσαρκία, το χαμόγελο, την μοναξιά, το κάπνισμα, την ευτυχία κ.α., τώρα έρχονται η συνεργασία, η ευγένεια και η γενναιοδωρία να προστεθούν στην ολοένα και πιο μακριά λίστα, σύμφωνα με τους πλέον διάσημους στον κόσμο ειδικούς στα “κοινωνικά δίκτυα”, τον ελληνικής καταγωγής Νίκολας Χρηστάκη, καθηγητή Ιατρικής Κοινωνιολογίας της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Χάρβαρντ και τον Τζέιμς Φάουλερ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Σαν Ντιέγκο).
Σε εργασία τους που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PNAS της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, σύμφωνα με το Live Science, και την οποία οι ίδιοι οι συγγραφείς χαρακτηρίζουν πολύ “ρομαντική”, υπολόγισαν ότι όταν ένα άτομο είναι ευγενικό σε ένα άλλο και διαθέσιμο να συνεργαστεί μαζί του, τότε όχι μόνο, μέσα από το φαινόμενο της αμοιβαιότητας, το δεύτερο άτομο θα κάνει το ίδιο, συμπεριφερόμενο στο πρώτο με ανάλογο τρόπο, αλλά η “μόλυνση” αυτή (με την καλή έννοια) θα επεκταθεί σε δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, άλλα άτομα.
“Οι συνέπειες της γενναιοδωρίας μου εκτείνονται πολύ πέρα από αυτό που μπορώ να δω. Μια πράξη ευγένειας μπορεί να εξαπλωθεί σε δεκάδες και, σε μερικές περιπτώσεις, σε εκατοντάδες άτομα που δεν ξέρω και που ποτέ δεν έχω συναντήσει”, δήλωσε ο Φάουλερ.
Οι δύο ερευνητές έκαναν πειράματα οικονομικών συναλλαγών με εθελοντές, άγνωστους μεταξύ τους, τα οποία έδειξαν ποια επίδραση είχε η επιλογή καθενός να κρατήσει χρήματα για τον εαυτό του ή να συνεισφέρει σε άλλους (στον πραγματικό κόσμο π.χ. το ανάλογο δίλημμα θα ήταν πόσο πουρμπουάρ να δώσει κανείς σε ένα σερβιτόρο). Αποδείχτηκε, έτσι, ότι κάθε δολάριο που έδινε κάποιος με γενναιοδωρία στον πρώτο γύρο του παιγνιδιού, είχε ως αποτέλεσμα αυτός που το έπαιρνε, στο δεύτερο γύρο, με τη σειρά του έδινε περίπου 20 σεντς περισσότερα σε κάποιον τρίτο, ο οποίος, με τη σειρά του έδινε 8 σεντς περισσότερα στον τέταρτο και αυτός έδινε 6 σεντς περισσότερα στον επόμενο.
Επειδή κάθε άτομο συνδέεται με τουλάχιστον τρεις άλλους σε κάποιο δίκτυο, αυτό σημαίνει ότι η γενναιοδωρία του πρώτου, γρήγορα εξαπλώνεται αλυσιδωτά σε πολλά άτομα στην κοινωνία, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίοι επισημαίνουν ότι, κατά ανάλογο τρόπο, στην κοινωνία εξαπλώνεται η αντίθετη συμπεριφορά, δηλαδή η έλλειψη συνεργασίας, ευγένειας και γενναιοδωρίας.
Αυτή η ανακάλυψη της ύπαρξης μιας αλυσιδωτής επίδρασης, σαν τη “μόλυνση”, από άτομο σε άτομο, κατά τους δύο επιστήμονες, έπαιξε πιθανότατα ρόλο στην εξέλιξη του αλτρουισμού στην ανθρώπινη κοινωνία από τα πανάρχαια χρόνια, καθώς οι ομάδες εκείνες που περιλάμβαναν τα πιο αλτρουιστικά και διαθέσιμα για συνεργασία άτομα θα επιβίωναν καλύτερα από τις υπόλοιπες ομάδες.
“Υπάρχει μια βαθιά και θεμελιώδης σύνδεση ανάμεσα στα κοινωνικά δίκτυα και στην καλοσύνη”, δήλωσε ο Χρηστάκης και πρόσθεσε ότι “οι άνθρωποι σχηματίζουν κοινωνικά δίκτυα επειδή τα οφέλη από μια συνδεδεμένη ζωή ξεπερνούν τα κόστη”.
Όσο κι αν φαίνεται απίθανο, η επιρροή μπορεί να αφορά ακόμα και την αϋπνία! Όποιος νέος κάνει πολύ παρέα με έναν κουρασμένο από την αϋπνία έφηβο, μπορεί να αρχίσει να χάνει τον ύπνο του και ο ίδιος, σύμφωνα με τον Φάουλερ. Σύμφωνα με τις έρευνές του, όταν ένας έφηβος αρχίσει να κοιμάται λιγότερο, οι φίλοι του και άλλα άτομα στον κοινωνικό κύκλο του σύντομα αρχίζουν επίσης να κοιμούνται λιγότερο.
Ο Φάουλερ μελέτησε ένα δίκτυο με πάνω από 8.000 εφήβους, “χαρτογραφώντας” τις συνήθειες του καθενός σε σχέση με τον ύπνο και τις μεταξύ τους σχέσεις και αλληλεπιδράσεις. Όπως διαπιστώθηκε όσο πιο κεντρική θέση στο δίκτυο είχε ένας άυπνος έφηβος, τόσο μεγαλύτερη ήταν η εξάπλωση της αϋπνίας και σε άλλους γύρω του.
Πιο αναμενόμενο ήταν το συμπέρασμα της ίδιας έρευνας ότι και η χρήση ναρκωτικών είναι κολλητική. Κάθε χρήστης μαριχουάνας αυξάνει κατά 42% την πιθανότητα και ο φίλος του να γίνει χρήστης. Οι φίλοι των φίλων, σε μικρότερο βαθμό όσο μεγαλώνει η κοινωνική “απόσταση” και μικραίνει ο βαθμός γνωριμίας μεταξύ τους, έχουν επίσης μεγαλύτερες αλλά φθίνουσες πιθανότητες να γίνουν και αυτοί χρήστες ναρκωτικών.
Επίσης βρέθηκε ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στην αϋπνία και την χρήση ναρκωτικών. Όταν ο φίλος ενός εφήβου κοιμάται λιγότερο από επτά ώρες, τότε οι πιθανότητες να κάνει χρήση ουσιών αυξάνεται κατά 19%. Αυτό σημαίνει ότι όσο εξαπλώνεται η αϋπνία σε ένα δίκτυο φίλων, τόσο αυξάνεται εκ παραλλήλου και η χρήση ναρκωτικών.
Στην Αθήνα ο Χρηστάκης για το βιβλίο του
Οι Χρηστάκης και Φάουλερ είναι συγγραφείς του βιβλίου “Συνδεδεμένοι: Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας” (Σεπτέμβριος 2009), όπου αναλύουν πώς οι άνθρωποι, μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, επηρεάζουν τις γεύσεις των άλλων, την υγεία τους, τον πλούτο τους, την ευτυχία, τις πεποιθήσεις τους κ.α.
Ο Χρηστάκης, προσκαλεσμένος από την Ελληνο-Αμερικανική Ένωση, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του “Συνδεδεμένοι” στα ελληνικά από τις επιστημονικές εκδόσεις “Κάτοπτρο”, θα μιλήσει απόψε στην Αθήνα, στο αμφιθέατρο της Ελληνο-Αμερικανικής Ένωσης (ώρα 19:30 – ελεύθερη είσοδος), σχετικά με τα θέματα του βιβλίου του.
Το βιβλίο θα σχολιάσουν ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης και ο Δημήτρης Λινός, καθηγητής Χειρουργικής. Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στα αγγλικά με ταυτόχρονη διερμηνεία στα ελληνικά. Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό στα ελληνικά. Το 2009, το περιοδικό “Time” κατέταξε τον ελληνο-αμερικανό ερευνητή στους “100 ανθρώπους με την μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο”.
