Βρείτε τα κοιμώμενα καρκινικά κύτταρα πριν…ξυπνήσουν’.
Δεν είναι γρίφος, αλλά η νέα επαναστατική πρακτική για την πρόγνωση και την παρακολούθηση της πορείας του καρκίνου. Ο εντοπισμός των ‘κοιμώμενων’ καρκινικών κυττάρων γίνεται, μάλιστα, με μια απλή εξέταση αίματος, ακόμη και δέκα χρόνια πριν την εκδήλωση της νόσου, κάτι που επιβεβαιώνει παλαιότερες θεωρίες ότι, δηλαδή, ο ανθρώπινος οργανισμός συζεί με τα καρκινικά κύτταρα, ίσως πολύ περισσότερο από μία δεκαετία.
Όπως εξήγησε ο καθηγητής χειρουργικής κ. Νικόλαος Λυγιδάκης στη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου επ’ ευκαιρία του 17ου Διεθνούς Μεταπτυχιακού Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου Χειρουργικής Ογκολογίας, ‘…με τη χρήση προηγμένων μεθόδων μοριακής τεχνολογίας έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τα διαγνωστικά δεδομένα που απαιτούνται ώστε να παρακολουθούμε την πορεία και εξέλιξη της νόσου για κάθε τύπο καρκίνου, λαμβάνοντας κύτταρα με μια απλή εξέταση αίματος ή από εξέταση του μυελού των οστών…’.
Ο κ. Λυγιδάκης διευκρίνισε: ‘…Σε έρευνες που έγιναν στα Πανεπιστήμια του Μονπελιέ και του Αμβούργου, ανιχνεύτηκαν καρκινικά κύτταρα στο μυελό των οστών γυναικών που συμμετείχαν στη μελέτη και οι οποίες-επί μία δεκαετία-δεν είχαν εκδηλώσει τη νόσο. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι ο ανθρώπινος οργανισμός συζεί με τα καρκινικά κύτταρα ίσως πολύ περισσότερο από μία δεκαετία και, πιθανότατα, συχνά καταφέρνει να τα αναχαιτίζει, χωρίς να εμφανίζει τον καρκίνο. Το ζητούμενο είναι να εντοπίσουμε, λοιπόν, τα ‘κοιμώμενα’ καρκινικά κύτταρα πριν αυτά ξυπνήσουν. Και αυτό επιτυγχάνεται με τα νέα, υπερευαίσθητα συστήματα screening…’.
Τελευταία, μάλιστα, έχει τελειοποιηθεί και κυτταρολογικά-ιστολογικά η ανίχνευση των λεγόμενων DTC και CTC κυττάρων (καρκινικών κυττάρων στο αίμα και στο μυελό των οστών). Εκεί, δηλαδή, που αποτυγχάνει η μαγνητική ή αξονική τομογραφία, έρχεται η κυτταρολογία και δίνει λύσεις στον εντοπισμό καρκινικών εστιών, ιδίως σε περιπτώσεις μεταστατικού καρκίνου του ήπατος.
Λαπαροσκοπική υπερθερμική χημειοθεραπεία
Έφερε πραγματική επανάσταση στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου!Ο λόγος για τη ‘λαπαροσκοπική υπερθερμική χημειοθεραπεία’, μέθοδο κατά την οποία ο καρκινικός όγκος… ‘ζεματίζεται’ με ειδικό χημειοθεραπευτικό ορό. Η μέθοδος εφαρμόζεται είτε πριν την εγχείρηση- προκειμένου να συρρικνώσει τον όγκο ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί πιο εύκολα- είτε μετά την εγχείρηση, ώστε να κάψει κάθε υπόλειμμα καρκινικού ιστού.
Όπως εξηγεί ο κ. Λυγιδάκης, ‘…η λαπαροσκοπική υπερθερμική χημειοθεραπεία όχι μόνο επιφέρει συρρίκνωση του όγκου, αλλά μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε χειρουργικά ακόμη και καρκινοπαθείς ασθενείς που, υπό άλλες συνθήκες, θα χαρακτηρίζονταν καταδικασμένοι…’. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περιπτώσεις με πολύ μικρό προσδόκιμο επιβίωσης, μόλις 3-4 μηνών, η συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος προσφέρει δυνατότητες μέσης επιβίωσης πάνω από 36 μήνες, συνδυαζόμενη με κυτταρομειωτική χειρουργική.
Στα πλεονεκτήματα της πρωτοποριακής αυτής μεθόδου, η οποία ενδείκνυται για περιπτώσεις καρκίνου παγκρέατος, στομάχου, εντέρου, μήτρας και ωοθηκών, είναι και το γεγονός ότι η θεραπεία γίνεται λαπαροσκοπικά. Ο κ. Λυγιδάκης διευκρινίζει:
‘…Με δύο μικρές αντλίες διοχετεύονται στην περιτοναϊκή κοιλότητα 4-5 λίτρα ορού, σε θερμοκρασία 43-44ο C. Η διαδικασία διαρκεί μόλις 2 ώρες. Με αυτόν τον τρόπο, όλη η περιτοναϊκή κοιλότητα και όλα τα όργανα της κοιλιάς εκτίθενται στη χημειοθεραπευτική υπερθερμία. Τι ακριβώς κερδίζουμε με τον τρόπο αυτό; Η θερμότητα κατευθύνεται άμεσα στο όργανο που εμπεριέχει τον όγκο, ενεργοποιώντας τον υγιή ιστό να στραφεί εναντίον του καρκινικού ιστού. Επιπλέον, με τη μέθοδο αυτή καθίσταται ακίνδυνη η χορήγηση μεγάλων δόσεων χημειοθεραπείας, καθώς τα φάρμακα περιορίζονται στην περιτοναϊκή κοιλότητα και δεν έχουμε διαρροές στη γενική κυκλοφορία. Πετυχαίνουμε, δηλαδή, τη μέγιστη αποτελεσματικότητα με τις λιγότερες δυνατόν παρενέργειες…’.
Πρόσφατα, μάλιστα, έγινε- για πρώτη φορά- και θωρακοσκοπική υπερθερμική χημειοθεραπεία, σε ασθενή με καρκίνο του πνεύμονα και διήθηση του υπεζωκότος με άριστα αποτελέσματα. Ο ασθενής παρουσιάστηκε στη διάρκεια της συνέντευξης.
Χειρουργική του ήπατος. Χειρουργική σε δύο χρόνους
Οι τελευταίες εξελίξεις στη χειρουργική του ήπατος προβλέπουν τον ‘καθαρισμό’ του οργάνου από τον καρκίνο σε δύο ‘χειρουργικούς χρόνους’, αλλά και τη φυσική αναγέννησή του μετά την επέμβαση. Όπως εξηγεί ο καθηγητής χειρουργικής Νίκος Λυγιδάκης, ‘…ακόμη και ασθενείς που θεωρούνταν ανεγχείρητοι λόγω της έκτασης της διασποράς του καρκίνου στο ήπαρ, μπορούν σήμερα να απολαμβάνουν μακροχρόνια επιβίωση ή ακόμη και πλήρη ίαση, χάρη στην εφαρμογή των νέων χειρουργικών πρωτοκόλλων, που προβλέπουν την αφαίρεση του καρκίνου από το ήπαρ σε δύο χρονικά στάδια’.
Σε πρώτο στάδιο γίνεται απολίνωση του κύριου κλάδου της πυλαίας φλέβας, που αντιστοιχεί στο λοβό του ήπατος που καταλαμβάνεται από τη μεγαλύτερη μάζα καρκίνου, ούτως ώστε να προκληθεί ατροφία του ηπατικού λοβού που φέρει τη νόσο και συρρίκνωση της μάζας του όγκου. Συγχρόνως, με τον τρόπο αυτό, πετυχαίνουμε υπερτροφία του έτερου ηπατικού λοβού.
Στο μεσοδιάστημα- μέχρι δηλαδή να υπερτραφεί ο υγιής λοβός, χορηγούμε τα ανάλογα φάρμακα (μέσω της τοπικής κατευθυνόμενης χημειοθεραπείας), τα οποία προκαλούν νέκρωση του όγκου σε ποσοστό έως και 100%. Ακολούθως, σε δεύτερο χρόνο, προχωράμε στην αφαίρεση του ηπατικού λοβού που έχει στερηθεί την αιμάτωσή του και έχει υποστεί ως εκ τούτου σημαντική ατροφία και σμίκρυνση.
‘Ablation’. Βομβαρδισμός του όγκου με ραδιοκύματα
Η συγκεκριμένη θεραπεία αφορά τους μη εξαιρέσιμους μεταστατικούς, συνήθως, καρκινικούς όγκους στο ήπαρ που δεν επιδέχονται αφαίρεση. Ο στόχος είναι η συστηματική ‘εξόντωση’ αυτών των μεταστάσεων, τοπικά, ώστε να βελτιώνεται κατά το δυνατόν η ποιότητα ζωής και η διάρκεια επιβίωσης των ασθενών. Ενδεικτικά, σε μεταστατικούς όγκους, με μέση επιβίωση 4-5 μήνες, με την εν λόγω τεχνική η επιβίωση αυξάνει στους 36-40 μήνες.
Η μέθοδος ablation βασίζεται στην αξιοποίηση της δράσης των ραδιοκυμάτων που προκαλεί θερμική καταστροφή του όγκου. Εκτός από την επίθεση των ραδιοκυμάτων στον όγκο, που στόχο έχουν να τον καταστρέψουν κατά το δυνατόν, η τοπική υπερθερμία με τη θερμική ενέργεια επιτίθεται και στα περιφερικά καρκινικά κύτταρα του όγκου και επιταχύνει την καταστροφή και απομάκρυνσή τους. Η προσέγγιση του όγκου, από τη στιγμή που δεν γίνεται εγχείρηση, επιτυγχάνεται λαπαροσκοπικά, με καθοδήγηση ενδοχειρουργικών υπερήχων.
Αφαίρεση καρκινικών όγκων λαπαροσκοπικά
Σήμερα η λαπαροσκοπική χειρουργική τείνει να βρει ευρεία εφαρμογή στην αντιμετώπιση διαφόρων μορφών καρκίνου. Τα πλεονεκτήματα των λαπαροσκοπικών επεμβάσεων είναι η μείωση της απώλειας αίματος και του τραυματισμού των ιστών, λιγότερος πόνος, ταχύτερη κινητοποίηση του ασθενούς, μικρότερος χρόνος νοσηλείας και μικρότερη νοσηρότητα σε σχέση με την ανοιχτή χειρουργική. Το αυξανόμενο προσδόκιμο επιβίωσης, η ασφαλής αναισθησία και οι λιγότερο επεμβατικές τεχνικές έχουν καταστήσει τη λαπαροσκοπική χειρουργική ως τη μέθοδο εκλογής για μια σειρά μορφές καρκίνου και όχι μόνο:
- Λαπαροσκοπική χειρουργική καρκίνου του Οισοφάγου. Τόσο η θωρακοσκοπική οισοφαγεκτομή (αφαίρεση προσβεβλημένου τμήματος του θωρακικού οισοφάγου) , όσο και η λαπαροσκοπική οισοφαγεκτομή (αφαίρεση τμήματος του οισοφάγου που είναι κάτω από το διάφραγμα) γίνεται χωρίς τομή, με αποτέλεσμα ο ασθενής να απαλλάσσεται από την ανάγκη θωρακοτομής και λαπαροτομίας, να περιορίζεται η ανάγκη μεταγγίσεων, ο αριθμός ημερών νοσηλείας, ο πόνος και η δυσφορία. Ο οισοφάγος προσεγγίζεται με θωρακοσκόπηση και ακολουθούν οι επόμενες φάσεις κινητοποίησης του οισοφάγου, αφαίρεσής του και δημιουργία νέου οισοφάγου από το στομάχι, ο οποίος συνδέεται με το υγιές τμήμα του οισοφάγου στο λαιμό του ασθενούς. ‘…Αυτές οι δυνατότητες της λαπαροσκοπικής χειρουργικής για τον καρκίνο του οισοφάγου αποτελούν πραγματική επανάσταση. Είναι η νέα σελίδα, το αύριο και το μέλλον, η ανατολή μια νέας ελπίδας για ζωή σε χιλιάδες συνανθρώπους μας…’, παρατηρεί ο κ. Λυγιδάκης.
- Λαπαροσκοπική χειρουργική στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Με απλές οπές, μπορούμε να αφαιρέσουμε λαπαροσκοπικά- χωρίς τομή- τον καρκίνο από οποιοδήποτε τμήμα του παχέος εντέρου, είτε αφορά το τυφλό έντερο, είτε το εγκάρσιο, είτε το σιγμοειδές κατιόν, είτε το ορθόν. Ακόμα, λαπαροσκοπικά, μπορούμε και αντιμετωπίζουμε και τον καρκίνο του κάτω τριτημορίου του ορθού, με μεγάλη επιτυχία για τον ασθενή, αποφεύγοντας την παρά φύσει έδρα.
- Λαπαροσκοπική χειρουργική Γυναικολογικού Καρκίνου. Τόσο ο καρκίνος της μήτρας όσο και των ωοθηκών αντιμετωπίζονται λαπαροσκοπικά. Είναι μια πραγματική επανάσταση στην χειρουργική, καθώς ανεξάρτητα από το στάδιο της νόσου, μπορεί να γίνει η αφαίρεση του καρκίνου της μήτρας αλλά και διηθημένων οργάνων μόνο λαπαροσκοπικά. Επιπλέον, απαλλάσσει τη γυναίκα από τον πόνο και τη δυσφορία, ενώ περιορίζει τις ημέρες νοσηλείας σε 2-3. Το ίδιο ισχύει και για τον καρκίνο στα νεφρά και τα επινεφρίδια. Είναι εντυπωσιακό το πόσο απλά, ανώδυνα και αποτελεσματικά αφαιρείται τόσο ο καρκίνος του νεφρού όσο και ο καρκίνος των επινεφριδίων χωρίς καμία τομή, μόνο με λαπαροσκόπηση.
- Λαπαροσκοπική αποκατάσταση γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης με την τεχνική Nissen. Πρόκειται για απλή, ανώδυνη χειρουργική επέμβαση που διενεργείται λαπαροσκοπικά και απαιτεί μόνο μία μέρα νοσηλείας. Όπως εξηγεί ο κ. Λυγιδάκης ‘…προβαίνουμε σε κλείσιμο του ανοίγματος του διαφράγματος και σε αναδίπλωση της καρδιακής μοίρας του στομάχου γύρω από τον οισοφάγο, έτσι ώστε να αποκλείεται κάθε περίπτωση παλινδρόμησης του περιεχομένου του στομάχου στον οισοφάγο’.
Τμηματικές παγκρεατεκτομές
Ίσως ο πιο ‘δύσκολο’ και επιθετικός καρκίνος είναι ο καρκίνος του παγκρέατος, ο οποίος, επιπλέον, είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός και στη χημειοθεραπεία. Δυστυχώς, η επιβίωση για τους ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος είναι συνήθως περιορισμένη, από 8 έως 10 μήνες και η ποιότητα ζωής πολύ άσχημη. Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα γύρω από την αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος, έχουν σήμερα αλλάξει ριζικά, χάρη στις πρωτοποριακές ‘τμηματικές παγκρεατεκτομές’, που μας επιτρέπουν να διαφυλάξουμε το δωδεκαδάκτυλο και το σπλήνα.
‘…Το πάγκρεας είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο σε ευαίσθητη περιοχή, αγκαλιασμένο από ζωτικά όργανα όπως ο δωδεκαδάκτυλος και ο σπλήνας και υπερκείμενο πάνω σε ζωτικά αγγεία…’, παρατηρεί ο. Λυγιδάκης. ‘…Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους συχνά αντιμετωπίζουμε δύσκολα προβλήματα στην προσπάθεια αντιμετώπισης της οιασδήποτε παθολογίας του. Ο χειρισμός του παγκρέατος προϋποθέτει μεγάλη εξειδίκευση και εμπειρία από τον χειρουργό που θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά…’. Στις περιπτώσεις εκείνες που οι καρκινικοί όγκοι είναι εξαιρέσιμοι, η εξέλιξη της χειρουργικής καθιστά δυνατή την αφαίρεση του καρκίνου με πολύ χαμηλό ποσοστό κινδύνου. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι εξασφαλίζουμε υψηλά ποσοστά (25%-30%) πενταετούς επιβίωσης του ασθενούς.
Όσον αφορά, δε, σε περιπτώσεις ανεγχείρητου όγκου παγκρέατος, η μέθοδος επιλογής είναι η Λαπαροσκοπική Υπερθερμική Χημειοθεραπεία, σε συνδυασμό με τη συστηματική χημειοθεραπεία…’.
