Μια αμερικανική ερευνητική ομάδα ξεκίνησε τη δημιουργία ενός καινοτομικού συστήματος που φιλοδοξεί να καταστήσει εφικτή την ηλεκτρονική καταγραφή και στη συνέχεια την ερμηνεία των ονείρων των ανθρώπων. Η συσκευή ήδη επιτρέπει στους ανθρώπους να κατευθύνουν μόνο με το νου τους ένα κέρσορα και να αλλάζουν εικόνες με τη σκέψη τους σε μια οθόνη υπολογιστή, πράγμα που μελλοντικά μπορεί να επιτρέψει την επικοινωνία σε παράλυτους ανθρώπους «κλειδωμένους» αναγκαστικά στη σιωπή λόγω εγκεφαλικών προβλημάτων.
Οι επιστήμονες, υπό τον δρα Μόραν Σερφ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech), που παρουσίασαν τη σχετική επιστημονική εργασία στο περιοδικό “Nature”, ισχυρίζονται ότι άρχισαν ήδη να αναπτύσσουν ένα σύστημα που θα μελλοντικά θα είναι ικανό να καταγράφει την εγκεφαλική δραστηριότητα ανωτέρου επιπέδου, όπως είναι τα όνειρα και οι αφηρημένες σκέψεις. «Θέλουμε να διαβάσουμε τα όνειρα των ανθρώπων», δήλωσε ο Σερφ, με στόχο, όπως είπε, όχι να χώσουν απρόσκλητοι την μύτη τους στα άδυτα των ανθρώπων, αλλά να επεκτείνουν με ουσιαστικό τρόπο την επιστημονική κατανόηση του πώς και γιατί οι άνθρωποι ονειρεύονται.
Τα όνειρα γοήτευαν τους ανθρώπους από τα πανάρχαια χρόνια, όταν συχνά θεωρούνταν μηνύματα των θεών, ενώ πιο πρόσφατα η ψυχανάλυση, η φροϋδική και η γιουγκιανή, τα θεώρησε «πύλη» για το ασυνείδητο, είτε το ατομικό είτε το συλλογικό. Οι αμερικανοί επιστήμονες θέλουν, όπως λένε, μέσα από την ηλεκτρονική απεικόνιση του εγκεφάλου, να βοηθήσουν τους ψυχολόγους να επιβεβαιώνουν αυτά που τους αναφέρουν οι ασθενείς τους σχετικά με τα όνειρά τους. Ο Σερφ έχει ανακαλύψει ότι συγκεκριμένοι νευρώνες (εγκεφαλικά κύτταρα) σχετίζονται με συγκεκριμένα αντικείμενα ή έννοιες. Για παράδειγμα, όπως είπε, βρήκε ότι όταν ένας εθελοντής σκεφτόταν την Μέριλιν Μονρόε, ένας συγκεκριμένος νευρώνας (και μόνο αυτός) ενεργοποιείτο.
Δείχνοντας σε εθελοντές μια σειρά από εικόνες, οι αμερικανοί ερευνητές μπόρεσαν να συσχετίσουν διάφορους νευρώνες με μια μεγάλη γκάμα αντικειμένων και εννοιών. Έτσι, βλέποντας στο «σκάνερ» που ήταν συνδεδεμένο στον εγκέφαλο, ποιο εγκεφαλικό κύτταρο «άναβε», οι επιστήμονες μπορούσαν να «διαβάζουν» το μυαλό των ανθρώπων – σε ένα βαθμό τουλάχιστον. Από την άλλη, αντίστροφα, οι εθελοντές, οι οποίοι έπασχαν από επιληψία και δέχτηκαν να εμφυτευτούν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλό τους, μετά από εξάσκηση έμαθαν να ελέγχουν με τη σκέψη τους ποια εικόνα θα εμφανιζόταν στην οθόνη του υπολογιστή, ανάλογα με ποιο νευρώνα τους είχαν ενεργοποιήσει.
Ο Σερφ παραδέχεται ότι θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να δημιουργηθεί μια συσκευή που θα «διαβάζει» τα όνειρα με αξιοπιστία, αλλά τη θεωρεί απολύτως εφικτή πλέον -και σκοπεύει να δοκιμάσει να τη φτιάξει. Στο πλαίσιο αυτό, πρόκειται να παρακολουθήσει την εγκεφαλική δραστηριότητα κοιμισμένων εθελοντών, ώστε σιγά-σιγά να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων που θα συσχετίζει συγκεκριμένους νευρώνες με συγκεκριμένες εικόνες και έννοιες που εμφανίζονται στα όνειρα πια – και όχι μόνο στη σκέψη.
Φυσικά, σύμφωνα με άλλους ειδικούς, θα είναι στην πράξη πολύ δύσκολο να μπορέσει κάποτε μια τέτοια συσκευή να «διαβάσει» το σύνολο της πολύπλοκής εμπειρίας του ονείρου – πολύ περισσότερο να την ερμηνεύσει. Ένα εμπόδιο είναι ότι για να γίνει σωστά η έρευνα, θα πρέπει πρώτα να φυτευτούν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο των κοιμισμένων εθελοντών. Όμως ο Σερφ πιστεύει ότι η τεχνολογία των αισθητήρων προοδεύει και ότι σύντομα δεν θα χρειάζεται τέτοια χειρουργική επέμβαση για να καταγραφεί η ονειρική εγκεφαλική δραστηριότητα.
Από την άλλη, ο καθηγητής νευροεπιστήμης Κόλιν Μπλέικμορ του πανεπιστημίου της Οξφόρδης εμφανίστηκε επιφυλακτικός και δήλωσε ότι αποτελεί υπερβολική φιλοδοξία να μιλάει κανείς από τώρα για συσκευές που θα διαβάζουν όνειρα.
