Η οξεία σκωληκοειδίτιδα είναι φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης, ενό μικρού σάκου σε σχήμα δακτύλου που προεκβάλλει έξω από το παχύ έντερο στο χαμηλότερο δεξιό σημείο της κοιλιάς.
Δεν είναι γνωστό σε τι χρησιμεύει (υπάρχει η άποψη ότι αποτελεί μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος), αλλά μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. Η οξεία σκωληκοειδίτιδα στα παιδιά μπορεί να ξεγελάσει τους γιατρούς και, παρά τη σύγχρονη τεχνολογία, να ξεφύγει συχνά από τη διάγνωση. Γι’ αυτό, οι παιδίατροι πρέπει να εξετάζουν πάρα πολύ προσεκτικά το παιδί και οι γονείς να μην υποτιμούν τον πόνο στην κοιλιά των παιδιών ως κάτι «αθώο».
Περισσότερο από έναν αιώνα μετά την πρώτη περιγραφή της οξείας σκωληκοειδίτιδας το 1886, από τον παθολόγο του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Ρέτζιναλντ Χέμπερ Φιτς, υπάρχει ακόμα αβεβαιότητα για το πότε ο πόνος στην κοιλιά των παιδιών οφείλεται σε αυτήν.
«Είναι το πιο κοινό επείγον χειρουργικό πρόβλημα που παρουσιάζεται στην κοιλιά και θα πρέπει να λαμβάνεται οπωσδήποτε υπόψη στη διαφορική διάγνωση ενός παιδιού, που παρουσιάζει αιφνίδιο κοιλιακό πόνο», λέει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πόπη Αναστασέα – Βλάχου. «Αν και είναι συχνότερο σε παιδιά και εφήβους, μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και στη βρεφική ηλικία. «Στα παιδιά και ιδίως στα βρέφη, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος, λόγω της μικρής αντίστασης του οργανισμού τους εναντίον των μικροβίων και – δυστυχώς – της μη έγκαιρης διάγνωσης της νόσου».
Το φαινόμενο της καθυστερημένης διάγνωσης της σκωληκοειδίτιδας στα παιδιά παραμένει ακόμα και σήμερα, με αποτέλεσμα να φθάνουν στους παιδοχειρουργούς παραμελημένα περιστατικά με περιτονίτιδα. Αυτό επισημαίνει ο παιδοχειρουργός, διευθυντής στο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιώς κ. Κωνσταντίνος Κουλόπουλος και εξηγεί: «Αυτό οφείλεται στο ότι η συμπτωματολογία στα παιδιά είναι άτυπη κι έτσι οι παιδίατροι και οι γενικοί χειρουργοί – κυρίως στην περιφέρεια – δεν κάνουν έγκαιρη διάγνωση. Υπολογίζουμε ότι το 5-10% των περιπτώσεων σκωληκοειδίτιδας παραμελείται και κάνει επιπλοκές».
Τα αίτια
Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να δημιουργηθεί από: 1) Συγγενή στένωση, 2) κοπρολιθίαση από δυσκοιλιότητα, 3) ξένα σώματα που καταπίνουν τα παιδιά, 4) εντερικά παράσιτα, 5) φλεγμονές του εντέρου και 6) παχυσαρκία. Μερικές φορές, η σκωληκοειδίτιδα είναι επιπλοκή άλλης νόσου, όπως ιλαράς, γρίπης κ.ά.
Σύμφωνα άλλωστε με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, όπως αναφέρει ο κ. Κουλόπουλος, μια ίωση στον φάρυγγα ή στις αμυγδαλές ή μια γαστρεντερίτιδα προδιαθέτουν σε φλεγμονή και απόφραξη του αυλού της σκωληκοειδούς απόφυσης. Γι’ αυτό, εάν το παιδί που περνά μια ίωση αναφέρει ότι πονά η κοιλιά του, πρέπει να εξετάζεται από τον ειδικό γιατρό (παιδίατρο ή παιδοχειρουργό).
Τα σημάδια
Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:
* Πόνος στην κοιλιά
*Eμετός
* Διάρροια ή δυσκοιλιότητα
* Πυρετός.
Στα μικρότερα παιδιά και ιδίως αυτά που είναι κάτω των δύο χρονών, ο πυρετός, οι εμετοί και ο πόνος στην κοιλιά είναι λιγότερο χαρακτηριστικά (καθώς τα παιδιά αυτών των ηλικιών πονούν συχνά στην κοιλιά ή κάνουν συχνά εμετούς) κι έτσι η διάγνωση καθυστερεί. Η θερμοκρασία σπάνια υπερβαίνει τους 38 βαθμούς Κελσίου, αλλά αυξάνει ταχύτατα όταν η σκωληκοειδίτιδα εξελιχθεί σε περιτονίτιδα (λοίμωξη σε όλη την κοιλιά).
«Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη πυρετού δεν αποκλείει τη νόσο», λέει η κ. Βλάχου. «Ο πόνος είναι αρχικά ήπιος και περιοδικός, και αργότερα γίνεται έντονος, παροξυσμικός και συνεχής. Στην αρχή, είναι γενικευμένος σε όλη την κοιλιά και μετά εντοπίζεται δεξιά (στο δεξιό λαγόνιο βόθρο). Η συνεύρεση τοπικής ευαισθησίας και μυϊκής σύσπασης (στο λεγόμενο σημείο Mac-Burney) έχει μεγάλη σημασία. Θα πρέπει να ξέρουμε επίσης ότι η θέση της σκωληκοειδούς υπόφυσης δεν είναι ίδια σε όλους τους ανθρώπους. Μπορεί σε μερικά παιδιά, λοιπόν, ο πόνος να εντοπίζεται μπροστά ή πίσω από το τυφλό έντερο, χαμηλά στην πύελο ή ψηλά (κάτω από το ήπαρ)».
Στα εργαστηριακά ευρήματα, ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων είναι συνήθως αυξημένος, ενώ συχνά η εξέταση δείχνει και πολυμορφοπυρήνωση. Ο φυσιολογικός λευκοκυτταρικός τύπος, όμως, δεν αποκλείει τη διάγνωση οξείας σκωληκοειδίτιδας.
Διαγνωστική σύγχυση
Στην οξεία σκωληκοειδίτιδα μπορεί να γίνει σύγχυση με άλλες ασθένειες, όπως είναι:
* H μεσεντέριος λεμφαδενίτιδα (ιογενούς προελεύσεως, που περνά μόνη της)
* Η νεφρολιθίαση
* Η λοιμώδης ηπατίτιδα
* Η οξεία χολοκυστίτιδα
* Η πνευμονία δεξιάς βάσεως
* Η αλλεργική πορφύρα (ανοσολογική νόσος, που αρχίζει με πόνο στην κοιλιά και μετά παρουσιάζει αιμορραγικά στοιχεία)
* Η ουρολοίμωξη
Οι γονείς δεν πρέπει να αποδίδουν με ευκολία τον πόνο στην κοιλιά των παιδιών σε «κάτι που έφαγε» ή σε άγχος. Εάν ο πόνος διαρκεί – και μάλιστα εάν γίνεται πιο έντονος όταν ζητήσουν από το παιδί να χοροπηδήσει – πρέπει να επικοινωνούν αμέσως με τον παιδίατρο. Επίσης, δεν πρέπει να δίνουν παυσίπονα ή αντιπυρετικά στο παιδί, γιατί μπορεί να καλύψουν την εικόνα.
«Ο παιδίατρος δεν πρέπει ποτέ να ξεχνά την οξεία σκωληκοειδίτιδα όταν έχει ένα παιδί με απότομη αδιαθεσία και πόνο στην κοιλιά», τονίζει η κ. Βλάχου. «Η διάγνωση θα πρέπει να βασιστεί κυρίως στο ιστορικό και τα ευρήματα από την αντικειμενική εξέταση (η καλή εξέταση του παιδιάτρου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο), ενώ το υπερηχογράφημα και οι εργαστηριακές εξετάσεις θα επιβεβαιώσουν την υποψία».
Προσοχή, όμως! Υπάρχει ο κίνδυνος να εκληφθεί μια πνευμονία δεξιάς βάσεως (η οποία εμφανίζεται και αυτή με πόνο στην κοιλιά) ως οξεία σκωληκοειδίτιδα. «Εάν το παιδί οδηγηθεί στο χειρουργείο για σκωληκοειδίτιδα, ενώ έχει πνευμονία δεξιάς βάσεως, κινδυνεύει η ζωή του», υπογραμμίζει η κ. Βλάχου. «Εάν χρειάζεται, λοιπόν, διευκρίνιση, θα πρέπει να γίνεται και μια ακτινογραφία θώρακος».
Οπως ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαντ δρ Κρεγκ Λιλεχέι στην εφημερίδα «International Herald Tribune», «η αξονική τομογραφία βοηθά πολύ στο να αναγνωρίσεις τη σκωληκοειδίτιδα, αλλά ‘’μεταφράζεται’’ σε ακτινοβολία. Ενα θέμα διαφωνίας με τους παιδιάτρους είναι ότι χρησιμοποιούμε πολύ την αξονική».
Και η παιδοχειρουργός, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, δρ Κάθριν Τσεν, αναφέρει ότι «αν και ξέρουμε τόσα χρόνια την οξεία σκωληκοειδίτιδα, υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα υπό αμφισβήτηση, για τα οποία διαφωνούμε μεταξύ μας».
Η αντιμετώπιση
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα επιδεινώνεται μέσα σε 12 ώς 18 ώρες, όπως αναφέρουν οι ειδικοί της Κλινικής Μάγιο στις ΗΠΑ και γίνεται πολύ σοβαρή. Δηλαδή, εξελίσσεται από εντοπισμένο απόστημα σε τοπική ή γενικευμένη περιτονίτιδα.
Η θεραπεία της είναι χειρουργική. Εάν δεν υπάρχουν επιπλοκές, η επέμβαση είναι απλή. Στις παραμελημένες περιπτώσεις με επιπλοκές, χορηγείται και ισχυρή αντιβίωση μετά την εγχείρηση. «Η εγχείρηση πρέπει να γίνεται σε Κέντρο με αναισθησιολόγους με εμπειρία στα παιδιά και παιδοχειρουργό, γιατί έχει ένα ποσοστό θνησιμότητας 0,5%», λέει ο κ. Κουλόπουλος. «Η λαπαροσκοπική σκωληκοειδεκτομή δεν έχει πολλές ενδείξεις στα παιδιά, γιατί η τομή που κάνουμε και στην ανοικτή επέμβαση είναι πολύ μικρή (2 εκατοστά), ενώ η νοσηλεία είναι σχεδόν η ίδια».
