Πριν 40 χρόνια, όποια γυναίκα συζούσε μ’ έναν άνδρα χωρίς να είναι παντρεμένη έφερε το κοινωνικό στίγμα της “παστρικιάς” και της “σπιτωμένης”. Τo ίδιο αρνητικό στερεότυπο επικρατούσε στην Ευρώπη και την Αμερική. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς και η ελεύθερη συμβίωση είναι κοινωνικά αποδεκτή. Η ελεύθερη συμβίωση αυξάνεται σ’ όλο τον κόσμο και το υψηλότερο ποσοστό έχει η Σουηδία όπου το 20% των ενηλίκων συμβιώνει και το 45,5% είναι παντρεμένοι. Στις Σκανδιναβικές χώρες και τη Βρετανία, σχεδόν τα μισά παιδιά γεννιούνται εκτός γάμου. Στις ΗΠΑ τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι μισές μητέρες κάτω των 30 ετών είναι ανύπαντρες. Στην Ελλάδα, η ελεύθερη συμβίωση δεν είναι διαδεδομένη και μόνο το 5% των παιδιών προέρχονται εκτός γάμου.
Υποχωρεί ο γάμος
Ο λόγος που αυξάνονται οι ελεύθερες συμβιώσεις είναι ότι υποχωρεί ο γάμος. Το 1970 στις ΗΠΑ υπήρχαν 21 εκατομμύρια άνθρωποι που δεν είχαν παντρευτεί ποτέ στη ζωή τους ενώ το 2007 υπήρχαν πάνω από 60 εκατομμύρια. Σ’ αυτή τη περίοδο, τα ετερόφυλα ζευγάρια που συμβιώνουν αυξήθηκαν από 500,000 σε 7 εκατομμύρια. Καθώς ο γάμος γίνεται όλο και λιγότερο δημοφιλής – μόνο στα γκέϊ ζευγάρια αυξάνεται –οι ψυχολόγοι είδαν αρχικά την ελεύθερη συμβίωση ως μια πρόβα γάμου που θα μείωνε στη συνέχεια τις πιθανότητες διαζυγίου. Άρχισε όμως να φαίνεται ότι η ελεύθερη συμβίωση κάθε άλλο παρά λειτουργεί ως προγαμιαίο στάδιο αλλά ως αντικατάσταση του γάμου.
Η λογική “δοκίμασε πριν αγοράσεις” δεν λειτουργεί υπέρ του γάμου και όσοι συμβιώνουν έχουν μικρή πιθανότητα να παντρευτούν. Τελικά, μόνο το 26% των γυναικών και το 19% των ανδρών παντρεύονται το άτομο με το οποίο συμβίωσαν. Πάει κόντρα στη λογική αλλά όποιος θέλει να παντρευτεί καλύτερα να αποφύγει την ελεύθερη συμβίωση. Καθώς λίγες ελεύθερες σχέσεις καταλήγουν σε γάμο, οι χριστιανικές εκκλησίες προέτρεψαν τους πιστούς να μη συμβιώνουν, άλλωστε είναι ξεκάθαρο ότι για τη Βίβλο η συμβίωση χωρίς γάμο είναι αμαρτία. Στην προς Εβραίους επιστολή αναφέρεται: «Άξιος τιμής ας είναι ο γάμος από όλους και το συζυγικό κρεβάτι αμόλυντο, γιατί πόρνους και μοιχούς θα τους κρίνει ο Θεός».
Οι έρευνες έδειξαν επίσης ότι τα ζευγάρια που κατέληξαν σε γάμο ύστερα από ελεύθερη συμβίωση, έχουν μεγάλη πιθανότητα να χωρίσουν που φτάνει το 57% στα πρώτα 10 χρόνια γάμου. Από την άλλη μεριά, τα ζευγάρια που παντρεύτηκαν χωρίς να έχουν συμβιώσει, τα πάνε πολύ καλύτερα έχοντας πιθανότητα χωρισμού μόνο 30%. Οι ερευνητές έψαξαν να βρουν γιατί η ελεύθερη συμβίωση δεν λειτουργεί υπέρ του γάμου. Κατά μία άποψη, αυτό συμβαίνει επειδή άντρες και γυναίκες επιζητούν διαφορετικά πράγματα από την ελεύθερη συμβίωση. Ο άντρας επιδιώκει το “έξυπνο σεξ” διατηρώντας το εργένικο lifestyle και κάνοντας οικονομία και στα έξοδά του. Η γυναίκα βλέπει την ελεύθερη συμβίωση ως ένα βήμα πιο κοντά στο γάμο.
Η συμβίωση μετράσει ως γάμος
Μια άλλη άποψη είναι ότι τα άτομα που συμβιώνουν είναι αυτά που δεν θέλουν να παντρευτούν. Αλλά μέσα σε μια ελεύθερη συμβίωση πολλά μπορεί να συμβούν όπως να μείνει η γυναίκα έγκυος. Τότε έρχεται ο γάμος αλλά η πιθανότητα χωρισμού είναι μεγάλη γιατί τα άτομα αυτά δεν είναι κατάλληλα για γάμο. Δεν φταίει λοιπόν η ελεύθερη συμβίωση αλλά το γεγονός ότι επιλέγεται από άτομα που έχουν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα ζωής.
Φαίνεται όμως ότι η εξήγηση μπορί να είναι πιο απλή. Οι Αμερικανοί ερευνητές Catherine Cohen και Stacy Kleinbaum συνέκριναν παντρεμένα ζευγάρια που είχαν προηγουμένως συμβιώσει με παντρεμένα ζευγάρια που δεν είχαν συμβιώσει. Τα ζευγάρια κάθισαν σε ένα σαλόνι όπου είχαν τοποθετηθεί βιντεοκάμερες και τους ζητήθηκε να μιλήσουν για κάποιες πτυχές του γάμου τους.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι αυτοί που είχαν περάσει προηγουμένως από το στάδιο της ελεύθερης συμβίωσης είχαν λιγότερο θετική συμπεριφορά στην επίλυση των προβλημάτων και μικρότερη συνεννόηση μεταξύ τους. Το συμπέρασμα ήταν ότι η ελεύθερη συμβίωση πρακτικά “μετράει” ως γάμος μεταξύ των ζευγαριών και επειδή ο γάμος αργά ή γρήγορα φθείρει τις σχέσεις, τα παντρεμένα ζευγάρια που έχουν προηγουμένως συμβιώσει έχουν απλώς υποστεί μεγαλύτερη φθορά κάτι που τα φέρνει πιο γρήγορα στο χωρισμό.
