Στην Κρήτη υπάρχουν πάμπολλα φαράγγια. Ο «Φάραγγας» όμως -όπως λένε οι ντόπιοι το φαράγγι της Σαμαριάς- είναι ένας και μοναδικός και η διάβασή του είναι μία ανεπανάληπτη και συγκλονιστική εμπειρία. Ο πεζοπόρος ανταμείβεται για τη δύσκολη πεζοπορία στο τραχύ, κατηφορικό έδαφος μ’ ένα επιβλητικό και πρωτόγονο θέαμα, ένα πανέμορφο τοπίο χωρίς σχεδόν καθόλου ανθρώπινη επέμβαση και πλημμυρίζει από μία μοναδική αίσθηση δέους και θαυμασμού. Η κοίτη του φαραγγιού έχει διαμορφωθεί με σκαλιά και γέφυρες και αποτελεί μια από τις ομορφότερες πεζοπορικές διαδρομές. Περίπου τέσσερα χιλιόμετρα από την αρχή του χιλιοτραγουδισμένου οροπεδίου του Ομαλού φτάνετε στο Ξυλόσκαλο όπου τελειώνει ο δρόμος. Από το σημείο αυτό, σε υψόμετρο 1.200 μ., αρχίζει η πεζοπορία. Το επιβλητικό βουνό που ορθώνεται μπροστά σας είναι ο Γκίγκιλος και ψηλά στα δεξιά βρίσκεται η πηγή Λινοσέλλι, όπου η παράδοση αναφέρει ότι ο Δίας κατέβαινε συχνά και έπαιρνε το μπάνιο του!
Εκεί που αρχίζει το μονοπάτι, σκαλοπάτια έχουν κοπεί στον βράχο για να κάνουν πιο εύκολο το πέρασμα. Στα παλιά χρόνια όμως χρησιμοποιούσαν μία σκάλα φτιαγμένη από κορμούς δένδρων, η οποία έδωσε και το όνομα Ξυλόσκαλο στην τοποθεσία. Από εδώ το κατέβασμα σε περίπου 50 λεπτά θα σας φέρει στην πηγή Νερούτσικο και πιο κάτω στη «ρίζα της συκιάς», με το πολύ τρεχούμενο νερό. Δυο-τρεις φορές διασταυρώνεστε με τον χείμαρρο των Λευκών Ορέων, που την άνοιξη απλώνει την ορμή των νερών του στα πόδια σας. Ολόγυρα, κρυμμένα στη βλάστηση, υπάρχει πλήθος πουλιών.
Σε λιγότερο από 2 ώρες συνολικής πεζοπορίας θα φτάσετε στον Αγιο Νικόλαο. Το μονόχωρο εκκλησάκι είναι καταπληκτικό στην απλότητά του και βρίσκεται ανάμεσα στα γιγάντια κυπαρίσσια. Εδώ υπάρχουν ευρήματα αρχαίου ιερού όπου λατρευόταν ο Απόλλωνας και η Αρτεμις. Το αγριόροδο, ένα πανέμορφο αγριολούλουδο με κάτασπρα πέταλα, κίτρινους στήμονες και κόκκινο ύπερο, φυτρώνει εδώ. Το λουλούδι ήταν σύμβολο του αρχαίου γιατρού και ημίθεου Παίωνα. Στο Βρυσί θα ανεφοδιαστείτε με δροσερό νερό, ενώ χαμηλότερα στο παλιό χωριό της Σαμαριάς, 7 χιλιόμετρα από το Ξυλόσκαλο και σε υψόμετρο 350 μ. θα πάρετε μία γεύση από άλλες εποχές. Το χωριό είναι εγκαταλειμμένο αφού οι τελευταίοι κάτοικοι έφυγαν από εδώ το 1965, όταν χαρακτηρίστηκε σαν εθνικός δρυμός η περιοχή.
Πώς θα πάτε
Το αεροδρόμιο στο Ακρωτήρι και το λιμάνι της Σούδας είναι τα πλέον γνωστά σημεία για τον ερχομό σας στα Χανιά. Με το λεωφορείο του ΚΤΕΛ Χανίων, πρωί και μεσημέρι θα φτάσετε στον Ομαλό και το Ξυλόσκαλο, σε μία ώρα και δέκα λεπτά, αφού περάσετε από το κεφαλοχώρι των Λάκκων και οδηγήσετε τις αλλεπάλληλες στροφές. Φυσικά μπορείτε να έρθετε και με δικό σας αυτοκίνητο, αλλά θα χρειαστείτε κάποιον να το οδηγήσει για να σας παραλάβει από τη Χώρα Σφακίων.
Κανόνες στον Δρυμό
Τα ξακουστά αγριοκάτσικα, οι κρητικοί αίγαγροι, ζουν στη Σαμαριά, αλλά δύσκολα είναι ορατοί από τους ερασιτέχνες παρατηρητές? Οι μεγαλόπρεποι γυπαετοί πετούν ξυστά στις ορθοπλαγιές, ενώ οι ροδοδάφνες και το δίκταμο συμπληρώνουν τη μαγεία του χώρου.
Ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς είναι ανοικτός στους επισκέπτες από την 1η Μαΐου μέχρι την 31η Οκτωβρίου. Απαγορεύεται φυσικά το άναμμα φωτιάς, η κατασκήνωση, η διανυκτέρευση, η κοπή λουλουδιών, το κυνήγι, το ψάρεμα και η κολύμβηση στα ρέματα.
Κέντρο Πληροφόρησης
Στο Ξυλόσκαλο υπάρχει το Κέντρο Πληροφόρησης, όπου θα δείτε με παραστατικότατο τρόπο το γεωλογικό ιστορικό του φαραγγιού, ενώ πλήθος φωτογραφίες και μακέτες κάνουν γνωστή στον κόσμο τη χλωρίδα και την πανίδα του βιότοπου, εδώ στη βαθιά πτύχωση των Λευκών Ορέων.
Στις «Πόρτες» και την Αγία Ρουμέλη
»Λίγο πριν από το χωριό Σαμαριά, εκατοντάδες μικροί πύργοι από τρία, τέσσερα, ή πέντε το πολύ λιθαράκια, στήνονται από τους οδοιπόρους ως ανάμνηση του περάσματός τους ή σαν μήνυμα και σφραγίδα καθαρά προσωπική.
Η Διεύθυνση Δασών του Νομού Χανίων σας πληροφορεί με πινακίδες ότι η χαρουπιά, η μυρτιά, ο σχίνος και η πικροδάφνη, αναφέρονται ως φαρμακευτικά φυτά από την εποχή του Διοσκουρίδη, ενός από τους μεγαλύτερους γιατρούς της αρχαιότητας.
Το «Μέγα Κενταύριον» του Χείρωνα, δασκάλου του Ασκληπιού και παιδαγωγού του Αχιλλέα, χρησιμοποιείτο ως εξαίρετο φάρμακο για τις πληγές! Ολα αυτά υπάρχουν στο φαράγγι.
Θα δείτε ακόμη τη μαλοτύρα, το θυμάρι, το θρούμπι, τη μαντζουράνα, τη ρίγανη, το δίκταμο και το φασκόμηλο, γνωστά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, που χρησιμοποιούνται και σήμερα σαν αφεψήματα με θεραπευτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες.
Ο οικισμός της Σαμαριάς είναι γεμάτος κόσμο κάποιες ώρες την ημέρα, αφού η παραμονή των επισκεπτών στον Εθνικό Δρυμό απαγορεύεται πριν και μετά τη δύση του ηλίου.
Η επόμενη πηγή μετά το χωριό είναι η Πέρδικα και από εκεί και μετά το φαράγγι στενεύει πολύ καθώς κινείστε προς τις Πόρτες.
Πινακίδες του Δασαρχείου σας ενημερώνουν για τα «χασμόφυτα» που καταφέρνουν να επιβιώνουν σε ακραίες συνθήκες, με ελάχιστο χώμα σε μικρές σχισμές κατακόρυφων βράχων!
Οι Πόρτες ορθώνονται 11,5 χλμ. από το Ξυλόσκαλο. Είναι ένα πολύ εντυπωσιακό, χαρακτηριστικό στένεμα του φαραγγιού, με ελάχιστη απόσταση 3 μ. και το κατακόρυφο ύψος να ξεπερνά τα 300 μ.!
Τα απολιθώματα στις κάθετες πλευρικές επιφάνειες αναδεικνύουν τη γεωλογική προϊστορία, κοσμούν τις επιφάνειες των βράχων σε διάφορα σημεία και το έμπειρο μάτι των ειδικών διακρίνει εδώ οργανισμούς, όπως διάτομα και σφουγγάρια και «διαβάζει» τα όσα συνέβαιναν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο 180 εκατομμύρια χρόνια πριν, στις περιόδους Ιουρασική και Ολιγόκαινο…
Στη συνέχεια θα βρείτε άλλο ένα αξιοπρόσεκτο σημείο στάσης στη θέση Χριστός, με νερό, καθίσματα και άφθονη σκιά.
Περίπου 30 λεπτά από τις Πόρτες, και μόλις βγείτε από τα όρια του δρυμού, φτάνετε στην παλιά Αγία Ρουμέλη.
Είκοσι λεπτά αργότερα φτάνετε στη γαλανή ακτή του Λιβυκού και στη Νέα Αγία Ρουμέλη, η οποία βρίσκεται πάνω στα λείψανα της Αρχαίας Τάρρας και σήμερα σφύζει από ζωή.
Ενδιαφέρουσα έκδοση
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν δεν αναφέραμε την καταπληκτική έκδοση της Νομαρχίας Χανίων και του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού με τίτλο: «Το Φαράγγι της Σαμαριάς, καταφύγιο ζωής, ορμητήριο ελευθερίας». Μία αστείρευτη πηγή στοιχείων και έργο μίας ομάδας ιδιαίτερα δημιουργικών ανθρώπων!
Επιγραμματικά…
Τα 16 χιλιόμετρα πεζοπορίας και τα 1.200 μέτρα υψομετρικής διαφοράς από το Ξυλόσκαλο έως τη θάλασσα, απαιτούν εξάωρο γεμάτο, ενώ το πλοιάριο από την Αγία Ρουμέλη οδηγεί προς τη Χώρα Σφακίων, τη Σούγια ή την Παλαιοχώρα.
Από την Αγία Ρουμέλη στο Λουτρό
»Στην Αγία Ρουμέλη, σε έναν ίσως από τους τελευταίους παράδεισους της πατρίδας μας, αξίζει ακόμη και να διανυκτερεύσετε.
Δεν θα χαρείτε απλά την αποθεραπεία από την πολύωρη πεζοπορία, αλλά θα απολαύσετε το τοπίο των Λευκών Ορέων που σμίγουν με το Λιβυκό Πέλαγος, θα νιώσετε γαλήνη και βέβαια θα γευθείτε την ντόπια κρητική κουζίνα. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι εάν το επιθυμήσετε θα μπορέσετε έτσι θα ξεκινήσετε νωρίς το πρωί, για να πεζοπορήσετε στην ακτογραμμή σε ανατολική κατεύθυνση και να φτάσετε γεμάτοι πανέμορφες εικόνες στον Φοίνικα και το Λουτρό.
Από την Αγία Ρουμέλη λοιπόν θα φύγετε πρωί πρωί για να περάσετε αντίπερα από τον χείμαρρο προς την ανατολική παραλία. Προχωράτε κατευθείαν στο μαντρί με τα κατσίκια, ανοίγετε τη συρματόπορτα και θα δείτε τα λείψανα της Αρχαίας Τάρας! Το μαντρί έχει καταλάβει τον αρχαιολογικό χώρο…
Τρία τέταρτα αργότερα φτάνετε σε διασταύρωση όπου αριστερά επάνω το μονοπάτι συνεχίζει για το χωριό του Αϊ-Γιάννη, ενώ εσείς θα πάρετε τον δεξιό δρόμο με τα κιτρινόμαυρα σημάδια στα βράχια και στους στύλους. Μία ώρα αργότερα, έχοντας διασχίσει ένα κομμάτι έρημο, άνυδρο και δύσκολο, φτάνετε σε ένα ύψωμα όπου μπροστά σας και κάτω χαμηλά, σε κοντινή απόσταση, προβάλλουν τα Μάρμαρα και απέναντι ο Φοίνικας με τα σπιτάκια του. Η μικρή παραλία με ασβεστολιθικά λειασμένα από το νερό βράχια, είναι απλά καταπληκτική! Η έξοδος του φαραγγιού της Αράδαινας είναι πέρα για πέρα εντυπωσιακή, και μια καντίνα που υπάρχει εδώ φαντάζει ως «μάννα εξ ουρανού»!
Περνάτε τον παράλιο οικισμό Λύκο με τα δύο ταβερνάκια και τη μικρή παραλία του και συνεχίζετε για τον Φοίνικα, όπου θα βρείτε μια θάλασσα που θυμίζει πισίνα. Από εκεί συνεχίζετε σε πανάρχαιο μονοπάτι, οι μεγάλιθοι του οποίου λειτουργούν σαν σκαλοπάτια. Χαμηλά βλέπετε το Λουτρό, που πραγματικά μαγεύει με το λευκό και το γαλάζιο των σπιτιών και των ξενώνων του. Από εδώ παίρνετε το πλοίο της ΑΝΕΔΥΚ -που κάνει δρομολόγια στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, και στη Γαύδο – για να έρθετε τελικά στη Χώρα Σφακίων.
Η Αρχαία Τάρρα
Η αρχαία πόλη ιδρύθηκε στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ., στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς και μόνο θαλάσσια επικοινωνία που τη συνέδεε με τις υπόλοιπες πόλεις της Κρήτης, τα νησιά του Αιγαίου, αλλά και την Κυρρηναϊκή χερσόνησο και την Αλεξάνδρεια. Η Αρχαία Τάρρα κατοικήθηκε συνεχώς έως τη ρωμαιοκρατία και στοιχείο της οικονομικής της ευρωστίας είναι το δικό της νόμισμα, που στη μία πλευρά απεικόνιζε κρητικούς αίγαγρους και στην άλλη τη μέλισσα.
Παναγία Αγίας Ρουμέλης
Η εκκλησία της Παναγίας Αγίας Ρουμέλης εδράζεται στα ερείπια ενός αρχαίου ναού του 1500 π.Χ. περίπου προς τιμή του Απόλλωνα ή και της Αρτέμιδος Βριτομάρτιδος, που ήταν προστάτιδα της Αρχαίας Τάρρας. Η εκκλησία κτίστηκε κατά τη Βενετοκρατία με δομικό υλικό του αρχαίου ναού, και αξίζει να προσέξετε τα ψηφιδωτά στον προαύλιο χώρο. Αγιος Παύλος Με μιας ώρας πεζοπορία ανατολικά της Αγίας Ρουμέλης θα βρείτε το ναΰδριο δίπλα στο κύμα. Κτίστηκε σε βυζαντινό ρυθμό από τον Οσιο Ιωάννη τον Ερημίτη σε ανάμνηση της διέλευσης από εκεί του Απόστολου Παύλου, στην επιστροφή του από τη Γαύδο. Είναι γραφικότατο, όμως η κραυγαλέα παραφωνία των παραπηγμάτων με τις γεννήτριες συνιστούν το άκρον άωτον της αυθαιρεσίας! Πύργος Αξίζει τον κόπο να ανηφορίσετε στο οχυρό που έκτισαν οι Οθωμανοί με σκοπό να καταστείλουν την Κρητική Επανάσταση των ετών 1866-69. Και εάν αισθανθείτε ότι η θέα στα Λευκά Ορη και το Λιβυκό δεν σας αρκεί, ανεβείτε λίγο ψηλότερα, αφού ένα δεύτερο μικρότερο φρούριο «βλέπει» ακόμα μακρύτερα!
