Ο έρπης ζωστήρας (shingles) είναι η πιο κοινή λοίμωξη του νευρικού συστήματος. Ονομάζεται έτσι γιατί η πιο συνηθισμένη του μορφή εμφανίζεται με τη μορφή φυσαλιδώδους εξανθήματος που «ζώνει» τη μία πλευρά του σώματος. Τόσο η ανεμοβλογιά όσο και έρπητας ζωστήρας προκαλούνται από τον ίδιο ιό. Την πρώτη φορά που κάποιος προσβάλλεται από τον ιό του έρπητα ζωστήρα-ανεμοβλογιά (VZV – Varicella Zoster Virus), η λοίμωξη εκδηλώνεται ως ανεμοβλογιά. Όταν ο ιός εξουδετερωθεί από το ανοσοποιητικό σύστημα, δεν εξαφανίζεται αλλά καταφεύγει διαμέσου των νεύρων στις ρίζες τους πλησίον του νωτιαίου μυελού ή του εγκεφάλου.
Εκεί μπορεί να παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση για δεκαετίες και όταν βρει την ευκαιρία, επανενεργοποιείται προκαλώντας τον έρπητα ζωστήρα. Η πιθανότητα ενός ανοσολογικά επαρκούς ατόμου να εμφανίσει έρπητα ζωστήρα κατά τη διάρκεια της ζωής του κυμαίνεται από 10-25%. Όταν ο ιός επαναδραστηριοποιείται, αρχίζει να πολλαπλασιάζεται και να μετακινείται κατά μήκος του νεύρου που έχει αποικήσει. Αυτό όμως προκαλεί φλεγμονή στο νεύρο. Τότε εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα: πόνος αλλά και αίσθημα καύσου, κνησμός ή μούδιασμα στη περιοχή. Μπορεί να συνυπάρχει πυρετός, κεφαλαλγία ή γαστρεντερικές διαταραχές. Σε αυτή τη φάση η διάγνωση είναι δύσκολη.
Συμπτώματα
Μετά από 2-3 ημέρες, όταν πλέον ο ιός έχει ξεφύγει από τα όρια του νεύρου και έχει περάσει στο δέρμα πέριξ αυτού, εμφανίζονται το χαρακτηριστικό εξάνθημα: αρχικά ερυθρές κηλίδες πάνω στις οποίες σχηματίζονται φυσαλίδες με υγρό, οι οποίες τελικά σπάνε και δημιουργούνται εφελκίδες (κρούστα).
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που κατευθύνει τη διάγνωση είναι η κατανομή του εξανθήματος, η οποία ουσιαστικά ακολουθεί την διαδρομή του νεύρου όπου ‘κρυβόταν’ ο ιός.
Έτσι, συνήθως περιβάλλει τον μισό θώρακα ή οσφύ σαν ζώνη (‘ζωστήρας’). Δεύτερη σε συχνότητα εντόπιση είναι το πρόσωπο (πάντα στο ένα ημιμόριο) και ακολουθούν με διαφορά άλλες περιοχές.
Ο οργανισμός τελικά καταφέρνει να τιθασεύσει το εξάνθημα και τον εντονότατο πόνο μετά από τρεις έως πέντε εβδομάδες. Οι υποτροπές είναι σχετικά σπάνιες – μικρότερες του 4%.
Ο έρπης ζωστήρας ανήκει σε μια οικογένεια ιών με πάνω από 150 στελέχη (παραλλαγές). Τρεις άλλοι παρόμοιοι ιοί είναι ο HSV1 (Herpes Simplex Virus) που συνήθως προκαλεί τον επιχείλιο έρπη (στα χείλη και στο στόμα), ο HSV2 (έρπης τύπου 2) που συνήθως προκαλεί τον έρπη γεννητικών οργάνων και ο ιός Epstein-Barr που προκαλεί την λοιμώδη μονοπυρήνωση, τη λεγόμενη “ασθένεια του φιλιού”.
Ποιοι το παθαίνουν
Αφού λοιπόν τόσοι πολλοί άνθρωποι παθαίνουν ανεμοβλογιά, γιατί τόσοι λίγοι τελικά εκδηλώνουν έρπητα ζωστήρα; Η απάντηση αποτελεί πεδίο εντατικής έρευνας και δεν είναι απολύτως γνωστή. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η επαναδραστηριοποίηση του ιού ευνοείται από την καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος. Έτσι, η νόσος είναι συχνότερη και εντονότερη σε ανθρώπους που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, σε άτομα με καρκίνο, AIDS ή ανοσοανεπάρκειες.
Η πλειονότητα όμως των πασχόντων δεν αντιμετωπίζει τόσο σοβαρά προβλήματα. Η πτώση της άμυνας του οργανισμού στις περισσότερες περιπτώσεις συνδέεται με στρες, έκθεση στο ψύχος ή προχωρημένη ηλικία. Χαρακτηριστικό είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών είναι άνω των 50 ετών.
Μετάδοση
Ο ιός VZV είναι δυνατόν να μεταδοθεί διαμέσου των δερματικών βλαβών του έρπητα ζωστήρα πριν αυτές εφελκιδοποιηθούν. Ωστόσο, το άτομο που θα έρθει σε επαφή δεν πρόκειται να προσβληθεί από έρπητα ζωστήρα, αφού προϋπόθεση για αυτό είναι να έχει προηγηθεί ανεμοβλογιά, έστω και υποκλινικά.
Αν δεν έχει υπάρξει προηγούμενη λοίμωξη, το άτομο θα εμφανίσει ανεμοβλογιά. Σε κάθε περίπτωση όμως η μεταδοτικότητα του ζωστήρα είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με την ανεμοβλογιά αφού στην πρώτη περίπτωση μεταδίδεται μόνο με την επαφή ενώ στη δεύτερη και αερογενώς.
Επιπλοκές
Η πορεία της νόσου είναι κατά κανόνα ομαλή. Σημαντικότερη επιπλοκή είναι η μεθερπητική νευραλγία, που εμφανίζεται συχνότερα στους ηλικιωμένους. Πιθανοί προδιαθεσικοί παράγοντες, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, είναι η προύπαρξη έκδηλης ή υποκλινικής περιφερικής νευροπάθειες και η βαριά διαδρομή της λοίμωξης. Όπως φανερώνει το όνομά της, πρόκειται για την παραμονή άλλοτε άλλου βαθμού πόνου για μήνες ή και χρόνια αφότου υποχωρήσει το εξάνθημα εξαιτίας βλάβης των νεύρων. Πολλές φορές το υπερκείμενο δέρμα είναι τόσο ευαίσθητο, που ακόμα και η επαφή με τα ρούχα είναι ανυπόφορη.
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία αλλά υπάρχουν πλέον αρκετοί τρόποι ελέγχου του πόνου. Πέρα από τα παυσίπονα, πολύ καλά αποτελέσματα έχουν ορισμένα αντικαταθλιπτικά και αντιεπιληπτικά φάρμακα. Πάντως ο πόνος υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου.
Aλλη επιπλοκή είναι ο οφθαλμικός έρπητας ζωστήρας. Συμβαίνει όταν προσβληθεί οφθαλμικός κλάδος του τρίδυμου νεύρου, οπότε προσβάλλεται το δέρμα γύρω από τον οφθαλμό ή και ο ίδιος ο οφθαλμός στο 10% των περιπτώσεων. Απαιτείται άμεση προσφυγή σε οφθαλμίατρο γιατί η προκαλούμενη φλεγμονή στον οφθαλμό (κερατίτιδα, ραγοειδίτιδα) είναι δυνατόν να προκαλέσει μόνιμες βλάβες στην όραση.
Το σύνδρομο Ramsay Hunt αφορά μονόπλευρο εξάνθημα στο πρόσωπο και το εσωτερικό του αυτιού, με παράλυση ορισμένων νεύρων του προσώπου. Επιπλέον, μπορεί να συνυπάρχει απώλεια της ακοής, ίλιγγος και εμβοές. Παρότι η πορεία της νόσου είναι κατά κανόνα καλή, δεν αποκλείεται η απώλεια ακοής και η παράλυση του προσώπου να είναι μόνιμη.
Η μεθερπητική παράλυση άνω ή κάτω άκρου όταν προσβάλλονται συγκεκριμένα κινητικά νεύρα δεν είναι συνήθης αλλά και ούτε μόνιμη όταν συμβαίνει.
Τέλος, ο διάσπαρτος έρπης ζωστήρας είναι μια σπάνια σοβαρή γενικευμένη κατάσταση που εμφανίζεται σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Μπορεί να οδηγήσει σε προσβολή των πνευμόνων, του ήπατος, κ.ά.
Αντιμετώπιση
Η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζεται επιτυχώς με τα αντιϊκά φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας. Όταν χορηγούνται έγκαιρα, κατά προτίμηση εντός 72 ωρών, μειώνουν τη διάρκεια και τα συμπτώματα. Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης μεθερπητικής νευραλγίας, αν και αυτό αμφισβητείται.
Απαραίτητη είναι και η περιποίηση του εξανθήματος ώστε να προληφθεί τυχόν επιλοίμωξη των δερματικών βλαβών από βακτηρίδια.
Ο πόνος μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους: απλά αναλγητικά, οπιοειδή, αντικαταθλιπτικά, κορτικοστεροειδή, αντιεπιληπτικά, τοπικά αναισθητικά.
Η ποικιλία των διαθέσιμων παραγόντων δείχνει ότι η επιλογή πρέπει να εξατομικεύεται αφού η ανταπόκριση δεν είναι δεδομένη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη μεθερπητική νευραλγία, όπου και η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας.
Διαβάστε επίσης:
