Νικολό Μακιαβέλι
Τον δέκατο έκτο αιώνα, ο διπλωμάτης Νικολό Μακιαβέλι έγραψε το βιβλίο Ο Ηγεμόνας δίνοντας συμβουλές για το πώς πρέπει να ενεργεί ένας Βασιλιάς ή Φεουδάρχης προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία του. Ο συγγραφέας θεωρήθηκε διαβολικός γιατί οι συμβουλές του δεν βασίζονταν σε ηθικές αρχές, όμως αυτά που έγραψε έμειναν στην ιστορία. Τώρα, ορισμένοι θεωρητικοί του μάνατζμεντ λένε ότι η διδασκαλία του Μακιαβέλι αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της επαγγελματικής επιτυχίας όσων ξεκινούν την καριέρα τους ως στελέχη επιχειρήσεων. Ορίστε λοιπόν τι πρέπει να κάνεις στον κόσμο των μπίζνες σύμφωνα με το βιβλίο Ο Μαφιόζος Μάνατζερ, ένα παγκόσμιο best-seller, αν θέλεις να πετύχεις.
Συμβουλή 1. Εφόσον δεν έχεις κληρονομήσει τη δουλειά από το μπαμπάκα σου, πρέπει να αναρριχηθείς. Πως θα το κάνεις αυτό; Στην αρχή θα βρεις μια θεσούλα σ’ ένα γρανάζι του συστήματος απ’ όπου θα μπορείς να κουμαντάρεις κάποιους άλλους. Σύντομα θα εκτιμηθείς γι’ αυτό από τους ανωτέρους σου και θα σου δοθεί μια καλύτερη ευκαιρία να δείξεις τα προσόντα σου. Κάνε μικρές χάρες σε όλους, όπως δωράκια και κεράσματα. Να είσαι ευγενικός, αυτό δεν κοστίζει τίποτα. Μη μπαίνεις σε καμιά κλίμα, να τα έχεις καλά με όλους. Μην ανακατεύεσαι σε διαμάχες του γραφείου, αν πρώτα δεν αναρωτηθείς τι έχεις να κερδίσεις. Να σκέφτεσαι και να δρας πάντα με άξονα το συμφέρον σου. Να έχεις τα μάτια σου ανοικτά και το στόμα κλειστό, μόνο έτσι θα προκόψεις.
Συμβουλή 2. Μην εμπιστεύεσαι κανέναν. Όπως έγραψε ο Μακιαβέλι, το μόνο που μπορούμε να πούμε για τους ανθρώπους είναι ότι είναι αγνώμονες, φλύαροι, υποκριτές, φυγόπονοι, αρπακτικοί και άπληστοι. Έχε στο νου σου το σοφό ανέκδοτο του βάτραχου και του σκορπιού.
Ο σκορπιός λέει στο βάτραχο:
“Βάτραχε, πέρασέ με σε παρακαλώ στην απέναντι όχθη του ποταμιού”.
“Τρελός είσαι σκορπιέ; Για να με τσιμπήσεις;”, απαντά ο βάτραχος.
“Όχι αγαπητές μου βάτραχε. Γιατί να σε τσιμπήσω; Αν το κάνω αυτό θα πεθάνουμε και δύο. Πέρασέ με σε παρακαλώ απέναντι και θα σου κάνω έπειτα όποια χάρη μου ζητήσεις”.
Ο βάτραχος βάζει το σκορπιό στην πλάτη του και κολυμπάει στο νερό αλλά στη μέση της διαδρομής αισθάνεται ένα κάψιμο.
“Τι έκανες σκορπιέ; Tώρα θα πεθάνουμε και η δύο”.
“Το ξέρω βάτραχε αλλά δεν μπορούσα να πάω κόντρα στη φύση μου”.
Μην κοιτάς λοιπόν ν’ αποκτήσεις φίλους στη δουλειά γιατί κάποια στιγμή θα σε προδώσουν. Αν θες να αγαπηθείς αγόρασε ένα σκύλο. Δεν πρέπει να σε νοιάζει αν θα αποκτήσεις εχθρούς. Όσο πιο πολλούς έχεις, τόσο μεγαλύτερη η αξία σου, ο Χριστός είχε τους περισσότερους. Αν είσαι καλοκάγαθο αρνάκι, κανείς δε θα σου στρώσει χαλί για να περάσεις στον κόσμο των επιχειρήσεων.
Συμβουλή 3. Μη διστάζεις να λες ψέματα για το συμφέρον της επιχείρησης που δουλεύεις. Σκέψου τι θα συμβεί, αν η επιχείρησή σου μολύνει το περιβάλλον κι εσύ πεις την αλήθεια. Κρύβε την αλήθεια γιατί μοιάζει με τον ήλιο, δεν τον κοιτάς ποτέ κατάματα. Μάθε να κουκουλώνεις τα πράγματα και το αφεντικό σου θα στο ανταποδώσει. Να θυμάσαι ότι είσαι υποτελής κι έτσι πρέπει να φέρεσαι. Δε θα γίνεις βέβαια και σφουγγοκωλάριος. Το αφεντικό σου σε θέλει ριψοκίνδυνο γιατί μόνο έτσι μπορεί να βασίζεται σε σένα. Βρίζε μερικές φορές μπροστά του και πούλα λίγο νταηλίκι για να σιγουρευτεί ότι έχεις πυγμή. Να ξέρεις όμως ότι τα περισσότερα αφεντικά είναι φιγουρατζήδες, νάρκισσοι, κοινώς καραγκιόζηδες. Αλλά εσύ ποτέ δεν πρέπει να τους ξεμπροστιάζεις, άσε να το πάθουν αυτό από μόνοι τους. Κάποιες φορές να κοκορεύεσαι για τις επιτυχίες σου και να πλέκεις το εγκώμιο του εαυτού σου, αλλά με έξυπνο τρόπο, και μετά να πετάς μπηχτές για την ανικανότητα των άλλων που φυσικά πάντα είναι υποδεέστεροί σου. Κολάκευε και λίγο το αφεντικό σου για την εξουσία που έχει, αυτό λειτουργεί σαν καρκίνος στα ανθρώπινα όντα γιατί τους ενισχύει τη μεγάλη ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους. Μπορείς να ξεγελάς το αφεντικό σου αλλά ποτέ μην τον προσβάλλεις. Εννοείται, ότι κάθε φορά που έχεις ραντεβού μαζί του θα είσαι στην ώρα σου γιατί έτσι δείχνεις τον απαιτούμενο σεβασμό. Όταν βέβαια έχεις σύσκεψη με τους κατώτερούς σου να τους αφήνεις πάντα να σε περιμένουν.
Συμβουλή 4. Με τις λοβιτούρες σου πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Είδες τα τελευταία χρόνια τι υπερθέαμα σκανδάλων βγήκε στη φόρα! Θυμήσου τις Enron, Tyco, WorldCom, η Imclone, Adelphia, Arthur Andersen, Parmalat και μια ντουζίνα επενδυτικές τράπεζες που εξέθεσαν τα άπλυτά τους σε κοινή θέα. Μερικά στελέχη τους φυλακίστηκαν γιατί προφανώς δεν ήταν αρκετά ικανά να συγκαλύψουν την απληστία τους. Το ξέρεις βέβαια, η απληστία –ελλείψει καλύτερης λέξης– είναι χρήσιμη αλλά δεν πρέπει ποτέ να σου την προσάψουν. Αν λοιπόν δεν είσαι σίγουρος ότι μπορεί να σβήνεις τα ίχνη των παράνομων ενεργειών σου, καλύτερα να κινείσαι στα όρια του νόμου.
Συμβουλή 5. Μεγάλη σημασία έχει η επιλογή των υφισταμένων σου. Να τους επιλέγεις με κριτήριο την αξία τους και την εργατικότητά τους, αλλά προ πάντων την υπακοή και την εχεμύθειά τους. Οι άμεσοι συνεργάτες σου πρέπει να είναι μουγγοί, κουφοί και τυφλοί –μεταφορικά μιλάμε. Αν σε μια συνέντευξη πρόσληψης, ο υποψήφιος έχει ένα κάρο απορίες για το επαγγελματικό του μέλλον και σε ρωτήσει, ας πούμε, “τι προοπτικές εξέλιξης έχω στην εταιρεία σας;” για να δείξει τάχα ότι είναι φιλόδοξος, όπως έχει δασκαλευτεί από τις ανόητες φλυαρίες των Οικονομικών Πανεπιστημίων, σούταρέ τον αμέσως γιατί δεν θέλεις κοντά σου περίεργα κουτορνίθια. Στις συνεντεύξεις, μη χασομεράς με τους πληκτικούς κουφιοκέφαλους. Αν κάποιος αρχίσει να επαναλαμβάνεται, πες το του κατάμουτρα και θέσε τέρμα στην κουβέντα. Δείξε απότομο και στριφνό χαρακτήρα για να διώξεις τους ατίθασους και ανεξέλεγκτους. Οι συνεργάτες σου πρέπει να σε σέβονται, και η ανώτατη μορφή σεβασμού είναι ο φόβος. Να μη σου ξεφεύγουν οι λεπτομέρειες, οι άνθρωποι σκοντάφτουν σε λιθάρια όχι σε βουνά.
Συμβουλή 6. Να ξέρεις ότι στη δουλειά υπάρχει πάντα ένας φιλικότατος συνάδελφος που σου πριονίζει την καρέκλα για να χαρεί αυτός το αξίωμά σου. Να μαθαίνεις όλα τα κουτσομπολιά της εταιρείας, ακόμα κι αυτά που εκ πρώτης όψεως σου φαίνονται άχρηστα. Προσέγγισε τις γραμματείς και τις καθαρίστριες, αυτές ξέρουν πολύ καλά τι σκαρώνουν τα μεσαία στελέχη. Αντίθετα, το τοπ μάνατζμεντ πάντα αγνοεί ηθελημένα οτιδήποτε συμβαίνει για να μην υποχρεώνεται σε λήψη μέτρων. Πρέπει να είσαι καλά πληροφορημένος γιατί κάποια στιγμή θα σου δώσουν μια “νούλα”, μια εξασφαλισμένη αποτυχία. Και τότε εσύ πρέπει αμέσως να πετάξεις το μπαλάκι σε κάποιον άλλον, και αν μπορείς, να το επιστρέψεις σ’ αυτόν που σε υποσκάπτει για να του γυρίσει μπούμερανγκ και να μη τολμήσει ποτέ να το επαναλάβει. Μάθε λοιπόν ποιοι σε επιβουλεύονται. Ο πιο επικίνδυνος εχθρός δεν είναι ο ορκισμένος γιατί αυτόν τον ξέρεις. Είναι η “νυφίτσα”. Για να ελαχιστοποιήσεις τη ζημιά που μπορεί να δεχτείς από τους εχθρούς σου, πρέπει να κάνεις τους άλλους να νομίζουν ότι είσαι, ως ένα σημείο, τρελός. Έτσι θα σε φοβούνται περισσότερο γιατί θα σε θεωρούν απρόβλεπτο. Αν κάποιος άλλος το παίζει τρελός, εσύ ξεπέρασέ τον. Είναι νόμος, όταν δύο τρελοί βρεθούν μαζί, ο ένας λογικεύεται.
Συμβουλή 7. Αν αντιληφθείς ότι κάποιος από τους υφισταμένους σου έχει γίνει υπερβολικά ικανός στην δουλειά του, πρέπει να τον διώξεις αμέσως γιατί μπορεί ξαφνικά να σε αντικαταστήσει. Υποσχέσου τον ότι θα τον προωθήσεις και σκάψε το λάκκο του. Στείλε κρυφά υπομνήματα στο τοπ μάνατζμεντ για την ανικανότητα και την τεμπελιά του. Δεν έχει σημασία αν τον προσέλαβες εσύ ο ίδιος. Δεν θίγεται η κρίση σου. Δεν μπορούσες να ξέρεις τη διπροσωπία του γιατί είσαι αγνός. Δίνε του με καταιγιστικό τρόπο ταπεινωτικές εντολές, έτσι που να ακούν και οι άλλοι, αυτό σίγουρα οδηγεί ένα περήφανο άτομο σε παραίτηση. Κι αν κάποτε πάρεις μια άστοχη απόφαση –αυτό συμβαίνει σε όλους– ρίξε αμέσως σ’ αυτόν το φταίξιμο και ζήτα απόδοση ευθυνών. Όσο για τις υποσχέσεις που έχεις δώσει, ο συνετός μάνατζερ δεν κρατάει ποτέ το λόγο του αν αυτό πρόκειται να τον βλάψει. Πάντα θα έχεις την ευκαιρία να λες ότι άλλαξαν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έδωσες την υπόσχεσή σου.
Αυτά είναι φιλαράκι λίγα από τη διδασκαλία του Μακιαβέλι, και έχουν μεγάλη εφαρμογή στις επιχειρήσεις οι οποίες μοιάζουν πολύ με τα φέουδα. Όλες οι επιχειρήσεις έχουν τον ηγεμόνα τους, τους βαρόνους που αλληλοσπαράσσονται, τους πιστούς, τα αποσχιστικά στοιχεία, τους συμμάχους, τους εχθρούς, και βέβαια τους σπιούνους.
Ποιος λοιπόν είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επαγγελματικής επιτυχίας; Αν δεν το κατάλαβες ακόμα είναι να κουμαντάρεις τους άλλους. Φαίνεται πολύ ωμό για να διδάσκεται στις Πανεπιστημιακές Σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων, και καλώς συμβαίνει αυτό γιατί δεν αφορά το μέσο όρο των ανοήτων. Αυτά δεν είναι πράγματα που πρέπει να ξέρει ο καθένας. Αφορούν την ελίτ που θα ανέβει πιο πάνω από τους άλλους. Μάθε λοιπόν τους άγραφους νόμους των μπίζνες κάνοντας παρέα με τους λύκους και κάποτε θα μάθεις να ουρλιάζεις.
(Τα παραπάνω βασίζονται στο best seller, The Mafia Manager. Μπορεί να μην είσαι ένας από αυτούς και να μη θέλεις να γίνεις, αλλά θα συναντήσεις πολλούς τέτοιους στη δουλειά σου)
