“Πρέπει κάποιος να είναι πάντα ερωτευμένος. Γι’ αυτό ακριβώς δεν πρέπει ποτέ να παντρευτεί”
Όσκαρ Ουάιλντ
Δεν είναι καινούργιο ότι ο γάμος, ύστερα από μερικά χρόνια, αρχίζει να γίνεται ‘λευκός’. Στην αρχή τα ζευγάρια απολαμβάνουν το σεξ σχεδόν καθημερινά. Μετά από δύο χρόνια οι σεξουαλικές επαφές είναι κατά μέσο όρο 13 φορές το μήνα. Στο πέμπτο έτος του γάμου οι επαφές περιορίζονται στις τέσσερις φορές το μήνα. Στο έβδομο έτος τα πράγματα φτάνουν σε οριακό σημείο και φαίνεται πως μια φορά το μήνα είναι αρκετή.
Σύμφωνα με το περιοδικό Newsweek ένας γάμος θεωρείται ανενεργός όταν το ζευγάρι κάνει σεξ λιγότερο από 10 φορές το χρόνο. Mε βάση αυτό το όριο περίπου το 20% των ζευγαριών στην Αμερική και την Ευρώπη θεωρούνται‘παροπλισμένα’. Οι ίδιες στατιστικές ισχύουν και για την Ελλάδα όπως προέκυψε από μια μεγάλη έρευνα ανάμεσα σε 18.000 ζευγάρια κάτω των 50 ετών που διεξήχθη από την Εταιρεία Μελέτης Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας. Οι Έλληνες ερευνητές κατέληξαν λέγοντας: «τo σεξ είναι σήμερα ο μεγάλος απών από την καθημερινότητα του γάμου». Διαπίστωσαν μάλιστα ότι πολλά ζευγάρια κάνουν σπάνια σεξ ακόμα και όταν οι δυο σύντροφοι ισχυρίζονται ότι αγαπούν ο ένας τον άλλον.
Η απουσία του σεξ από το γάμο δεν ήταν ιδιαίτερο πρόβλημα πριν από μερικές δεκαετίες. Ίσως διότι τότε το σεξ θεωρούνταν ασήμαντο για το γάμο ειδικά εκ μέρους των γυναικών. Όπως λέει η ψυχολόγος Esther Perel, “η γιαγιά μου είχε κάνει 10 παιδιά χωρίς να μάθει ποτέ τι είναι οργασμός”. Αλλά στα σύγχρονα ζευγάρια, αν δεν υπάρχει υγιής σεξουαλική ζωή ο γάμος αρχίζει να τρίζει.
Esther Perel, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Ερωτική Νοημοσύνη
H ανυπαρξία του σεξ στο γάμο μοιάζει με ειρωνεία την εποχή της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Κάθε μέρα στα μίντια δίνονται άφθονες συμβουλές για πιο πικάντικο σεξ. Όμως η ερωτική επιθυμία φθίνει μεταξύ των παντρεμένων ζευγαριών που δείχνουν να έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους παρόλο που μπορούν να κάνουν όσο σεξ θέλουν. Ίσως σήμερα οι άνθρωποι είναι πολύ απασχολημένοι με τις δουλειές τους, αγχωμένοι, απορροφημένοι με την ανατροφή των παιδιών και πολύ κουρασμένοι για σεξ.
Όμως η Esther Perel, στο πολύ ωραίο της βιβλίο της Ερωτική νοημοσύνη, διατυπώνει την άποψη ότι το άγχος δεν είναι η πραγματική αιτία για τη φθίνουσα πορεία του σεξ στο γάμο. “Τα ζευγάρια δεν κάνουν έρωτα όχι επειδή είναι απασχολημένα με τη δουλειά τους ή έχουν στρες”, γράφει η Perel, “αφού τα προβλήματα αυτά συνήθως υπήρχαν και στην αρχή, όταν το ζευγάρι τα πήγαινε καλά με το σεξ. To πρόβλημα ξεκινάει από το γεγονός ότι το σεξ στο γάμο αρχίζει να γίνεται ανερωτικό. Αυτό είναι τελικά που κάνει τα ζευγάρια να χωρίζουν. Δεν είναι η έλλειψη αγάπης αλλά η έλλειψη του ερωτικού στοιχείου. Άλλωστε είναι γνωστή η ατάκα με την οποία χωρίζουν πολλά ζευγάρια: “σ’ αγαπώ αλλά δεν είμαι πια ερωτευμένος/η μαζί σου”.
Σύμφωνα με την Perel, για την ερωτική πλήξη ευθύνεται η μεγάλη οικειότητα. Το οικείο δεν είναι φρέσκο, ούτε πρωτότυπο. Βέβαια, η αγάπη ανθίζει σε μια ατμόσφαιρα εγγύτητας, αμοιβαιότητας και ισότητας αλλά η φροντίδα και ο προστατευτισμός μπλοκάρουν το ανέμελο πνεύμα της ερωτικής απόλαυσης. “Υπάρχει διαφορά στο να αγαπάς και στο να επιθυμείς κάποιος ερωτικά”, λέει η Perel. Και καταλήγει: “Φροντίστε για το σεξ, όχι μόνο για την αγάπη, αν θέλετε να φροντίσετε το γάμο σας. Και έχετε υπόψη ότι καμιά φορά η πολύ αγάπη στέκεται εμπόδιο στο γάμο. Η κοινωνία έχει επενδύσει στην αγάπη θεωρώντας ότι αυτό θα κρατήσει το γάμο. Δεν έχει επενδύσει στο σεξ το οποίο σχετίζεται με συναισθήματα που φαινομενικά περιορίζουν την αγάπη: επιθετικότητα, ζήλια, ασυμφωνία κι ένα σωρό άλλα. Όμως τελικά έρχεται η απιστία και τα διαζύγια αυξάνονται αλματωδώς. Δείτε το σεξ ως ένα είδος αγάπης με σάρκα και οστά”.
Η Perel έχει προβληματίσει τους θεραπευτές του σεξ με τις θαρραλέες απόψεις της. Γεννημένη στο Βέλγιο, σπούδασε στο Ισραήλ και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Αμερική όπου ζει σήμερα. Επί 30 χρόνια ‘μπαινόβγαινε’ σε διαφορετικές κουλτούρες και αυτό της έδωσε την δυνατότητα να δει ένα πρόβλημα από διαφορετικές πλευρές ξεφεύγοντας από την επικρατούσα άποψη. “Πάντα υπήρχε η ιδέα μεταξύ των ψυχολόγων” επισημαίνει η Perel, “πως όταν υπάρχει πρόβλημα στο σεξ, αυτό είναι συνέπεια κάποιου προβλήματος που υπάρχει στη σχέση. Έτσι προσπαθούσαν να διορθώσουν το πρόβλημα της σχέσης και όταν αυτό γινόταν, τότε το σεξ υποτίθεται ότι θα βελτιωνόταν. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Ύστερα από 20 χρόνια συζητήσεων με πολλά ζευγάρια, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η σχέση μπορεί να βελτιωθεί αλλά αυτό να μην έχει καμία επίδραση στο σεξ. Η βελτίωση της σχέσης δεν ανάβει ξανά τη ‘φωτιά’. Η σεξουαλικότητα στέκεται μόνη της ως μια παράλληλη ιστορία μέσα στη σχέση.”
Αλλά γιατί το σεξ φθίνει στη διάρκεια του γάμου; Η Perel επιμένει ότι αυτό που λειτουργεί αρνητικά είναι η μεγάλη οικειότητα. Κατά τη γνώμη της, η συμβουλή πολλών συναδέλφων της προς τα ζευγάρια να έρθουν πιο κοντά και να μοιράζονται περισσότερα πράγματα είναι σε αρκετές περιπτώσεις λάθος. “Δεν είναι η έλλειψη αγάπης ή επικοινωνίας που σκοτώνει το σεξ” λέει η Perel, “διότι και στην αρχή, όταν υπήρχε καθημερινά το σεξ, η αγάπη και η επικοινωνία πιθανότατα δεν ήταν μεγαλύτερη. Αυτό που βελτιώνει το σεξ είναι η απόσταση. Όταν βλέπουμε τον σύντροφό μας από απόσταση, όταν έρχεται από το γυμναστήριο ή όταν μιλάει με άλλους ή όταν φεύγει από μας, τότε αναζωπυρώνεται η ερωτική επιθυμία μας. Αλλά στο γάμο βλέπουμε τον σύντροφό μας σε απόσταση δέκα εκατοστών συνεχώς. Πρέπει λοιπόν να δημιουργήσουμε μια μικρή απόσταση. Έτσι, το πρόσωπο που μας είναι τόσο οικείο γίνεται κάπως άγνωστο και μυστηριώδες και ο χώρος μεταξύ των δύο συντρόφων μπορεί να γίνει πιο ερωτικός”.
Σύμφωνα με τη Perel, το κακό αρχίζει διότι όταν κάποιος αγαπάει θέλει να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο να χάσει τον σύντροφό του, με άλλα λόγια επιδιώκει την ασφάλεια. Η στοργική αγάπη αυξάνεται στο γάμο αλλά αυτό χαλάει το σεξ. Γιατί η πολλή στοργή βλάπτει το σεξ; Διότι τo σεξ είναι συνδεδεμένο με το μυστήριο και το άγνωστο, όχι με το να ξέρει ο ένας τα πάντα για τον άλλον. “Δεν χρειάζεται να ξέρεις τον σύντροφό σου όπως η τσέπη σου γιατί τότε δεν έχει μείνει τίποτα για να ανακαλύψεις” λέει η Perel. “Δυστυχώς όμως ο γάμος είναι ακριβώς το αντίθετο από το μυστήριο. Είναι η σταθερότητα και η ασφάλεια. Για να επανέλθει ο ερωτισμός πρέπει να μειωθεί η οικειότητα”. Τελικά, η Perel ανέτρεψε τη συνηθισμένη προσέγγιση των συναδέλφων της και διακήρυξε: “Αντί να κάνετε την σχέση σας ασφαλή κάντε τη πιο ευάλωτη”.
Η πρότασή της είναι πραγματική αιρετική. Τα ζευγάρια που συμβιώνουν πρέπει να δημιουργήσουν τέτοιες συνθήκες που να μοιάζουν με αυτές που υπήρχαν στην αρχή της γνωριμίας τους όταν υπήρχε το σεξ και κανείς ακόμα δεν είχε γνωρίσει τον άλλον απέξω και ανακατωτά. Όσον γι’ αυτό που λένε ορισμένοι συνάδελφοί της, ότι ο σύντροφος πρέπει να είναι συγχρόνως και ο καλύτερoς φίλος, η Perel το απορρίπτει λέγοντας: “ Το να αποκαλύπτεις τα πάντα στον άλλον μπορεί να καταντήσει γελοίο. Μη το σκεφτείτε ούτε μια στιγμή. Μερικές φορές το συναισθηματικό δέσιμο γίνεται μέσα από το διάλογο, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Δεν πρέπει να δημιουργείται λεκτική οικειότητα. Βλέπω ζευγάρια να είναι τόσο καλοί φίλοι που δεν αντέχουν να είναι εραστές. Βλέπω ανθρώπους απελπισμένους από την ερωτική πλήξη που είναι πρόθυμοι να ρισκάρουν τα πάντα για λίγες στιγμές απαγορευμένης συγκίνησης”.
Η Perel αναφέρει ένα παράδειγμα μεγάλης οικειότητας που έχει γίνει μόδα στην Αμερική, να παρίσταται o άντρας στη γέννα της γυναίκας, το οποίο θεωρεί πολύ κακό. Ορισμένοι ψυχολόγοι αρχικά θεώρησαν ότι η παρουσία του άνδρα στη γέννα θα δημιουργούσε ένα μεγαλύτερο δεσμό ανάμεσα στους συζύγους και αυτό θα τους ένωνε περισσότερο. Αλλά σύμφωνα με την Perel το θέμα είναι αν αυτό είναι καλό ή κακό για σεξουαλικότητα. “Υποτίθεται ότι πρόκειται μια μαγική στιγμή, για το θαύμα της ζωής και τέτοια”, γράφει η Perel “και κανείς δεν παραδέχεται ότι μπορεί συγχρόνως να είναι αηδιαστικό. Να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ερωτική ζωή”, και αναφέρει ένα μυθιστόρημα της Αμερικανίδας πεζογράφου Άλις Γουώκερ, στο οποίο ένας χαρακτήρας της, ο Χαλ, όταν βλέπει την γυναίκα του να γεννά δεν την αγγίζει ποτέ ξανά.
Συνεπής με τη λογική της η Perel, πιστεύει ότι απιστία δεν έχει σχέση με την έλλειψη αγάπης και επικοινωνίας, όπως νομίζουν πολλοί συνάδελφοί της. “Αμφισβητώ την διαδεδομένη άποψη ότι η απιστία είναι πάντα σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων σε μια σχέση” λέει Perel. “Οι παράνομες σχέσεις πυροδοτούνται από χιλιάδες λόγους, άσχετους με τα λάθη που γίνονται σε ένα γάμο. Και ένας από αυτούς είναι το σεξ. Πολλοί που διαπράττουν μοιχεία είναι σχετικά ευχαριστημένοι από τη σχέση τους αλλά ρισκάρουν για το σεξ. Κι αυτό συμβαίνει παρότι οι δύο εραστές πρέπει να καταβάλλουν προσπάθεια για να βρεθούν, μερικές φορές τεράστια. Όμως η παρανομία είναι αφροδισιακή. Ο εραστής δεν ξέρει τίποτα για τα σπασμένα παιχνίδια που πρέπει να φτιαχτούν, για τα αναπάντητα τηλεφωνήματα στον υδραυλικό ή για τα ραντεβού των παιδιών με τον οδοντίατρο. Επιτέλους η καημένη η μαμά αισθάνεται ξανά γυναίκα”.
Mε ποιο τρόπο όμως μπορεί να δημιουργηθεί η ερωτική απόσταση που προτείνει η Perel; Οι συμβουλές της φαίνονται ανατρεπτικές. “Mια ορισμένη ωμότητα μπορεί να βοηθήσει την έκφραση της ερωτικής επιθυμίας”, λέει η Perel και αναφέρει αυτό που της είπε μια ασθενής της: “Η ευγένεια με κάνει να νιώθω ασφαλής αλλά όταν σκέφτομαι με ποιόν θέλω να κάνω έρωτα δεν με ενδιαφέρει η ασφάλεια”. Σύμφωνα με την Perel, o άνδρας δεν χρειάζεται να είναι προσεκτικός εραστής και να δίνει συνεχώς σημασία στη γυναίκα, διότι η πολύ τρυφερότητα και ο προστατευτισμός εναντιώνεται στο ανυπότακτο πνεύμα το πόθου. Ούτε η γυναίκα χρειάζεται να είναι υπόδειγμα ηθικής στο σεξ και αναφέρει την περίπτωση ενός ζευγαριού που η σεξουαλική του ζωή ξαφνικά ανανεώθηκε όταν η γυναίκα είχε την έμπνευση να ζητήσει από τον άντρα της 100 δολ. για να του κάνει τον τέλειο στοματικό έρωτα.
Πολλοί θεραπευτές της είναι οπαδοί του αυθόρμητου σεξ, όχι όμως και η Perel. “Το αυθόρμητο σεξ είναι ωραίο, αλλά όχι πάντα”, λέει η Perel. “Ασφαλώς, το ζευγάρι μπορεί να κάνει σεξ όποτε του έρθει αλλά όταν υπάρχουν παιδιά τα πράγματα δυσκολεύουν”. Και συμβουλεύει: “Αυτό που πρέπει να κάνει το ζευγάρι είναι να προσχεδιάσει το σεξ. Ο προγραμματισμός μπορεί να φαίνεται πεζός αλλά στην πραγματικότητα ενέχει σκοπιμότητα και η σκοπιμότητα δίνει αξία στο σεξ. Αυτό κάναμε πριν παντρευτούμε όταν βγαίναμε ραντεβού. Τότε σκεφτόμασταν τι θα φορέσουμε, που θα πάμε, τι θα πιούμε, τι μουσική θα ακούσουμε και όλα αυτά είχαν μια συγκεκριμένη κατάληξη. Προγραμματίζοντας το σεξ δίναμε αξία στον ερωτικό δεσμό. Όταν ξέρεις πότε θα κάνεις σεξ προετοιμάζεσαι και αυτό δημιουργεί ερωτική ατμόσφαιρα. Η ερωτική πράξη πρέπει να περιέχει το τελετουργικό της. Η γυναίκα περιποιείται τον εαυτό της, κάνει ντους, ξυρίζει τα πόδια της, βάζει μεικαπ και το σημαντικότερο απομακρύνει κάθε αρνητική σκέψη που μπορεί να την κάνει αντιερωτική. Όταν το σεξ γίνεται αυθόρμητα, χάνεται η προετοιμασία, η ερωτική ατμόσφαιρα και το στοιχείο της ανυπομονησίας. Η γυναίκα που τριγυρνάει ατημέλητη στο σπίτι της φορώντας ένα παλιό νυχτικό και παντόφλες-ζωάκια ας μην περιμένει αυθόρμητες πρωτοβουλίες από τον άντρα της. Το σεξ καλύτερα να γίνεται εσκεμμένα γι’ αυτό παρακινώ τους ασθενείς μου να μην είναι αυθόρμητοι στο σεξ. Το πλυντήριο, ξέρετε, δεν μπαίνει μόνο του σε λειτουργία”.
