“Οι άνθρωποι συχνά μιλάμε στον εαυτό μας. Εκφράζουμε συναισθήματα (τέλεια, χάλια…), απευθύνουμε στον εαυτό μας ερωτήσεις (πού άφησα τα κλειδιά;) δίνουμε στον εαυτό μας οδηγίες (στρίψε αριστερά). Μοιάζει να είναι περίεργο. Εξάλλου, τι μπορούμε να πούμε στον εαυτό μας, που δεν το ξέρουμε ήδη; Παρ’ όλα αυτά, το να μιλάμε στον εαυτό μας μπορεί να έχει οφέλη σε διάφορους τομείς της ζωής μας”.
Στο παραπάνω συμπέρασμα καταλήγει εργασία επιστημόνων του ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που έγινε δεκτή προς δημοσίευση σ’ ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά περιοδικά ψυχολογίας.
Η ερευνητική εργασία “Self-Talk and Sport Performance: A Meta-Analysis” (Αυτο-Ομιλία και Αθλητική Απόδοση: Μια Μετα-Aνάλυση), που υπογράφεται από τα μέλη του Εργαστηρίου Αθλητικής Ψυχολογίας του ΤΕΦΑΑ, Αντώνη Χατζηγεωργιάδη (Επίκουρο Καθηγητή), Νίκο Ζουρμπάνο (μετα-διδακτορικό ερευνητή), Ευάγγελο Γαλάνη (μεταπτυχιακό φοιτητή), και Γιάννη Θεοδωράκη (Καθηγητή και Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), θα δημοσιευτεί στο περιοδικό “Perspectives on Psychological Science”.
Η εργασία πραγματεύεται την επίδραση της γνωστικής στρατηγικής της αυτο-ομιλίας στην αθλητική απόδοση και παρουσιάζει μια μετα-ανάλυση (στατιστική ανασκόπηση) όλων των ερευνών που έχουν δημοσιευτεί στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, αρκετές από τις οποίες έχουν, επίσης, πραγματοποιηθεί από τα μέλη του Εργαστηρίου Αθλητικής Ψυχολογίας του ΤΕΦΑΑ Τρικάλων.
Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από την απάντηση στο ερώτημα για το πώς αναπτύχθηκε η αυτο-ομιλία και πού έχει εφαρμοστεί. Σύμφωνα με τον κ. Αντώνη Χατζηγεωργιάδη, η αναζήτηση σχετικά με το διάλογο που κάνουμε με τον εαυτό μας ξεκινάει από την αρχαιότητα.
Οι Στωικοί φιλόσοφοι πίστευαν, όπως εξηγεί ο κ. Χατζηγεωργιάδης ότι οι σκέψεις παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων και ο Πλάτωνας, στο έργο του “Θεαίτητος ή περί επιστήμης, πειραστικός”, όρισε τις σκέψεις ως “συνομιλία, που διεξάγει η ψυχή μόνη με τον εαυτό της”.
Γενικότερα, ο ρόλος των σκέψεων στην ανθρώπινη φύση παρουσιάζεται στα γραπτά πολλών φιλοσόφων, θεωρητικών και ερευνητών στην ιστορία της επιστήμης. Η σύνδεση σκέψης με τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά οδήγησε στην ανάπτυξη στρατηγικών κατεύθυνσης της σκέψης, με στόχο τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς.
Η στρατηγική της αυτο-ομιλίας, σημειώνει ο κ. Χατζηγεωργιάδης, είναι μια τεχνική, που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο γνωστικών-συμπεριφορικών παρεμβάσεων και έχει εφαρμοστεί σε διάφορες περιοχές της ψυχολογίας, όπως στην επίλυση προβλημάτων, την εκπαίδευση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, την αντιμετώπιση του πόνου, του μεταχειρουργικού στρες, του κλινικού άγχους και της κατάθλιψης, και τα τελευταία χρόνια στη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης.
Τι είναι και πώς λειτουργεί η Αυτο-Ομιλία;
Στον αθλητισμό, σύμφωνα με τον κ. Χατζηγεωργιάδη, η αυτο-ομιλία είναι μια στρατηγική, που σκοπεύει στη διευκόλυνση της μάθησης και τη βελτίωση της απόδοσης. Η στρατηγική βασίζεται στη χρήση λέξεων-κλειδιών, πριν ή κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης αθλητικών δεξιοτήτων και λειτουργεί με την ενεργοποίηση κατάλληλων γνωστικών και κινητικών μηχανισμών, που προκαλεί η χρήση των λέξεων αυτών.
Με απλά λόγια, οι αθλητές σχεδιάζουν, σε συνεργασία με τον αθλητικό ψυχολόγο ή τον προπονητή, και χρησιμοποιούν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές του αγώνα (π.χ. πριν από την εκκίνηση στο στίβο, ή πριν από την εκτέλεση μιας ελεύθερης βολής στο μπάσκετ) λέξεις ή σύντομες φράσεις που έχουν προσχεδιάσει (π.χ. “δυνατά”, ή “μέσα”), φωναχτά ή από μέσα τους, για να προκαλέσουν την επιθυμητή δράση.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αυτο-ομιλία μπορεί να αυξήσει την αυτοσυγκέντρωση και να κατευθύνει την προσοχή (“κοίτα τη μπάλα”), να αυξήσει την προσπάθεια (“πάμε γερά”), να βελτιώσει την αυτοπεποίθηση (“μπορώ”) και να ρυθμίσει το άγχος (“ήρεμα τώρα”).
Για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της αυτο-ομιλίας είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη τα χαρακτηριστικά της εκάστοτε δεξιότητας, καθώς και οι ιδιαιτερότητες και προτιμήσεις των αθλητών.
Συμπεράσματα
Τα ευρήματα της εργασίας, σημειώνει ο κ. Χατζηγεωργιάδης, επιβεβαιώνουν τη χρησιμότητα της στρατηγικής της αυτο-ομιλίας στη διευκόλυνση της μάθησης νέων κινητικών δεξιοτήτων και την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης, αναδεικνύοντας παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της στρατηγικής.
Από τα αποτελέσματα προκύπτουν πρακτικές οδηγίες για την ανάπτυξη επιτυχημένων παρεμβάσεων και παρέχονται κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα στο χώρο της αυτο-ομιλίας.
