Η ξηροφθαλμία (dry eye) είναι μια παθολογική κατάσταση πιο συχνή απ’ ότι νομίζουμε.
Οι βασικές αιτίες της πάθησης είναι η προβληματική παραγωγή δακρύων ή η απώλειά τους λόγω της εξάτμισης των δακρύων. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει το σύνδρομο Sjorgen και οι άλλες συνήθεις επίκτητες καταστάσεις ανεπαρκούς παραγωγής δακρύων. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν παθήσεις μεϊβομιανών αδένων, χρήση φακών, κ.λ.π.
Τα βασικά συμπτώματα της ξηροφθαλμίας είναι αίσθηση ξένου σώματος, έντονη φαγούρα και κάψιμο.
Τα φυσικά μας δάκρυα προστατεύουν τα μάτια μας και τα υγραίνουν κάτι που είναι απαραίτητο για μια καθαρή και χωρίς ενοχλήσεις όραση. Μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να παράγουν κανονική ποσότητα δακρύων ή παρουσιάζουν μια διαταραχή στην ποιότητα των δακρύων με αποτέλεσμα τα μάτια να είναι ξηρά και ευερέθιστα, να τσούζουν ενώ η όραση να θολώνει συχνά.
Σε τι χρειάζονται τα δάκρυα;
Το λεπτό στρώμα των δακρύων του ανθρώπινου ματιού είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο υγρό. Εκκρίνεται από διάφορους αδένες γύρω από το μάτι. Εχει μηχανική και λιπαντική δράση και προστατεύει το μάτι από βλαβερά βακτηρίδια, αλλεργιογόνες και άλλες μολυσματικές ουσίες. Το στρώμα αυτό ανανεώνεται κάθε φορά που ανοιγοκλείνουμε τα μάτια μας.
Τα δάκρυα έχουν και λειτουργική δράση δηλαδή η όρασή μας είναι ευκρινής εφόσον και το στρώμα των δακρύων δεν παρουσιάζει αλλοιώσεις. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι εκτός από την ενυδάτωση του ματιού, η παραγωγή των δακρύων αποτελεί ανακλαστικό σε εξωτερικά ερεθίσματα όπως: τραύματα ή έντονο συναίσθημα.
Ποια είναι η δομή των δακρύων;
Τα δάκρυα αποτελούνται από τρεις στιβάδες. Η βλεννώδης στιβάδα καλύπτει τον κερατοειδή (η εξωτερική επιφάνεια του ματιού) δημιουργώντας μια χαμηλή συγκόλληση με αυτόν ούτως ώστε το δάκρυ να παραμένει σταθερό επάνω στο μάτι. Το μεσαίο υδατώδες στρώμα παρέχει την υγρασία και μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στον κερατοειδή χιτώνα. Αυτό το στρώμα αποτελείται από 98% νερό μαζί με μικρές ποσότητες από χλωριούχο νάτριο (αλάτι), πρωτεΐνες και άλλα συστατικά. Το εξωτερικό λιπώδες στρώμα δημιουργεί μια ελαιώδη μεμβράνη η οποία καλύπτει την δακρυική στιβάδα και την προστατεύει από την εξάτμιση. Τα δάκρυα δημιουργούνται σε πολλούς αδένες γύρω από το μάτι.
Με κάθε βλεφαρισμό τα βλέφαρα απλώνουν τα δάκρυα επάνω στο μάτι. Τα δάκρυα που περισσεύουν κυλούν προς τους δύο μικρούς πόρους στην άκρη του ματιού κοντά στην μύτη. Αυτοί οι πόροι οδηγούν στα δακρυικά σωληνάρια τα οποία καταλήγουν στην ρινική κοιλότητα. Η επικοινωνία μεταξύ των δακρυικών πόρων και της ρινικής κοιλότητας είναι ο λόγος για τον οποίον όταν κλαίμε, τρέχει η μύτη μας.
Ποιους προσβάλλει η ξηροφθαλμία;
Το σύνδρομο ξηροφθαλμίας έχει πολλές αιτίες. Μια από τις πιο συχνές αιτία είναι η διαδικασία γήρανσης. Καθώς μεγαλώνουμε το σώμα μας παράγει λιγότερο λιπαρές ουσίες– 60% λιγότερο στην ηλικία των 65 απ’ ότι στην ηλικία των 18. Αυτό είναι περισσότερο εμφανές στις γυναίκες, οι οποίες τείνουν να έχουν ξηρότερο δέρμα απ’ ότι οι άνδρες. Η έλλειψη ελαίου προσβάλλει και την δακρυική στιβάδα. Χωρίς το απαραίτητο έλαιο η ελαιώδης στιβάδα δεν μπορεί να καλύψει όλη την δακρυική στιβάδα η οποία εξατμίζεται γρηγορότερα και αφήνει περιοχές του κερατοειδούς στεγνές. Πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως η ζέστη, η ξηρασία και ο αέρας, το μεγάλο υψόμετρο και ο καπνός του τσιγάρου προκαλούν επίσης ξηροφθαλμία.
Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται τα μάτια τους στεγνά όταν διαβάζουν ή δουλεύουν με τον υπολογιστή. Συχνά διαλείμματα για βλεφαρισμό προσφέρουν ενυδάτωση στα μάτια και απαλλάσσουν από τα συμπτώματα.
Οι χρήστες φακών επαφής μπορεί επίσης να υποφέρουν από ξηρότητα επειδή οι φακοί επαφής απορροφούν την δακρυική στιβάδα, δημιουργώντας μακροχρόνιο σχηματισμό πρωτεϊνικών ιζημάτων στον φακό επαφής. Επίσης, ορισμένα φάρμακα, προβλήματα θυρεοειδούς, έλλειψη βιταμίνης Α κ.α. προκαλούν ξηρότητα. Οι γυναίκες συχνά παρουσιάζουν πρόβλημα ξηρότητας κατά την εμμηνόπαυση λόγω ορμονικών αλλαγών.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;
Τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας είναι η αίσθηση ξένου σώματος, η φαγούρα, το κάψιμο. Τα συμπτώματα αυτά μοιάζουν με την χρόνια επιπεφυκίτιδα ωστόσο η κλινική εξέταση μπορεί να δείξει την αιτία του προβλήματος. Τα μάτια μας μπορεί να είναι ελαφρώς κόκκινα, χωρίς τσίμπλες. Μας κάνουν να υποφέρουμε χωρίς να καταλαβαίνουμε το γιατί.
– Απλή ενόχληση
– Καύση
– Ερυθρότητα
– Φαγούρα-Επίμονη αίσθηση ύπαρξης άμμου στα μάτια
– Θολή όραση που βελτιώνεται με τον βλεφαρισμό
– Αύξηση των συμπτωμάτων μετά το διάβασμα την τηλεόραση ή την δουλεία στον υπολογιστή
– Έντονος ερεθισμός του ματιού από τον καπνό ή τον άνεμο
Πως μπορεί να διαγνωσθεί η ξηροφθαλμία;
Η «δοκιμασία Schirmer», όπου τοποθετούνται μικρά χάρτινα φίλτρα στο εσωτερικό των βλεφάρων προκειμένου να διαπιστώσει την ποσότητα των δακρύων. Καθώς και με πιό εξειδικευμένες εξετάσεις που εκτελούνται από οφθαλμίατρο.
Η θεραπεία της ξηροφθαλμίας
Η θεραπεία της ξηροφθαλμίας περιλαμβάνει την τοπική χρήση σταγόνων και αλοιφών που δε χρειάζονται τη συνταγή γιατρού και ανακουφίζουν τα μάτια, όπως τα τεχνητά δάκρυα που έχουν παρόμοια σύσταση με τα φυσικά και δεν περιέχουν συντηρητικά.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλα τα προϊόντα δακρύων δεν είναι τα ίδια και οι ανάγκες των ασθενών είναι λίγο διαφορετικές σε κάθε έναν από αυτούς. Μερικά από αυτά τα προϊόντα είναι υδατώδη και ανακουφίζουν από τα συμπτώματα για μικρό χρονικό διάστημα. Άλλα είναι πιο παχύρρυστα και ανακουφίζουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Τα τεχνητά δάκρυα που δεν περιέχουν συντηρητικά (Preservative-free) συνιστώνται συχνότερα, διότι ανακουφίζουν περισσότερο και δεν προκαλούν επιπλέον ερεθισμούς. Αποφύγετε τα προϊόντα που ανακουφίζουν από την ερυθρότητα -”λευκαίνουν” τα μάτια- αλλά δεν έχουν την απαραίτητη υγραντική ποιότητα και συχνά επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Σε κάθε περίπτωση, τα άτομα που πάσχουν από ξηροφθαλμία θα πρέπει να αποφεύγουν την έκθεσή τους στη σκόνη, τη γύρη, το κάπνισμα και άλλους ρυπαντικούς παράγοντες του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η παραμονή σε πολύ ζεστό περιβάλλον επιτείνουν το πρόβλημα της ξηροφθαλμίας. Αντίθετα, οι υγραντήρες εσωτερικού χώρου βοηθούν αφού προσθέτουν στο χώρο υγρασία.
Υπάρχουν επίσης απλές καθημερινές συνήθειες που με την αλλαγή τους βελτιώνουμε την ενόχληση από την ξηροφθαλμία. Για παράδειγμα, 8-10 ποτήρια νερό καθημερινά διατηρούν το σώμα μας καλά ενυδατωμένο και απομακρύνουν τα απόβλητα. Επίσης μία συνειδητή προσπάθεια να βλεφαρίζουμε συχνότερα, ιδιαίτερα όταν διαβάζουμε ή όταν βλέπουμε τηλεόραση βοηθά πολύ. Τέλος, ενδείκνυται, η αποφυγή τριψίματος των ματιών που επιδεινώνει το πρόβλημα.
