Μια περιήγηση στην όμορφη Παλαιά Πόλη των Χανίων με τα στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τα αναστηλωμένα αρχοντικά, το ενετικό λιμάνι και τις γραφικές συνοικίες, μάς ταξιδεύει στο χρόνο σε περασμένες εποχές, στους πολιτισμούς που πέρασαν από την Κρήτη, τα στοιχεία των οποίων βλέπουμε αποτυπωμένα παντού. Ο Νοµός Χανίων, το δυτικότερο τµήµα της Κρήτης, διατρέχεται από την οροσειρά των Λευκών Ορέων η οποία σχηµατίζει µεγάλα οροπέδια όπως του Οµαλού και χωρίζεται από εντυπωσιακά άγρια φαράγγια και χαράδρες όπως της Σαμαριάς. Στο βόρειο τμήμα απλώνεται μια μεγάλη εύφορη πεδιάδα. Τα νότια και δυτικά παράλια παραµένουν λιγότερο αξιοποιηµένα τουριστικά και διατηρούν την παρθένα οµορφιά τους.
Τα Χανιά είναι κτισμένα στο βόρειο τμήμα του νομού στη θέση της αρχαίας Κυδωνίας που κατά την μυθολογία ίδρυσε ο Κύδων, εγγονός του Μίνωα.
Στην περιοχή έχουν βρεθεί ενδείξεις ύπαρξης ζωής από την νεολιθική εποχή. Σε όλες τις περιόδους του μινωικού πολιτισμού η πόλη κατοικούνταν και μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη. Η κάθοδος των Δωριαίων το 1100 π.Χ. ανέκοψε την πρόοδο καθώς οι κάτοικοι κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές για να σωθούν. Το 68 π.Χ. η Κρήτη περνάει στην κατοχή των Ρωμαίων. Το 395 μ.Χ. αρχίζει η πρώτη Βυζαντινή περίοδος και η περιοχή ηρεμεί για αρκετά χρόνια, μέχρι το 650 περίπου που αρχίζουν οι αραβικές επιδρομές. Οι Άραβες καταλαμβάνουν το νησί από το 824 μέχρι το 961 που ελευθερώνεται από τον Νικηφόρο Φωκά και αρχίζει η δεύτερη Βυζαντινή περίοδος.
Μετά το 1204 οι Σταυροφόροι παραχωρούν την Κρήτη στους Ενετούς, οι οποίοι το 1252 στη θέση της αρχαίας Κυδωνίας κτίζουν τα Χανιά, που εξελίσσονται σε σημαντικό εμπορικό και πνευματικό κέντρο.
Το 1645 το νησί καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και αρχίζει μια φοβερή περίοδος σκλαβιάς. Οι Κρητικοί αντιδρούν με πολλές εξεγέρσεις. Το 1866 γίνεται το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου και το 1905 η επανάσταση στο Θέρισο. Η ελληνική σημαία θα υψωθεί ξανά στην Κρήτη το 1913.
Το 1941 η Μάχη της Κρήτης σημάδεψε την ροή των γεγονότων του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Οι συμμαχικές δυνάμεις αντιμετώπισαν την αεροπορική έφοδο των Γερμανών, οι οποίοι τελικά κατάφεραν να καταλάβουν το νησί. Ωστόσο τα στρατηγικά οφέλη που αποκόμισαν οι Γερμανοί ήταν πολύ μικρά σε σχέση με τις δυνάμεις και το χρόνο που έχασαν σε αυτή την επιχείρηση. Ο Κρητικός λαός επέδειξε σθεναρή αντίσταση σε όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, μιας σκληρής περιόδου που πήρε τέλος το 1945.
Η παλαιά πόλη των Χανίων βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο, γύρω από το ενετικό λιμάνι. Η περιήγηση ξεκινάει από το κεντρικότερο σηµείο της πόλης, την Δηµοτική Αγορά, όπου μπορεί να βρεί κανείς όλα σχεδόν τα προϊόντα της Κρητικής παραγωγής. Κρασί, τσικουδιά, λάδι, τυριά και αρωματικά βότανα. Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1913 με πρότυπο την ανάλογη αγορά της Μασσαλίας.
Κατηφορίζοντας προς την παλαιά πόλη και το λιµάνι, περνάμε µπροστά από την πλατεία της Μητροπόλεως µε τον εντυπωσιακό Ναό των Εισοδίων και την Καθολική Εκκλησία των Χανίων. Στο επιβλητικό καθολικό της Μονής των Φραγκισκανών Μοναχών του 16ου αιώνα, ένα από τα πιο όµορφα και εντυπωσιακά µεσαιωνικά κτίσματα, στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, όπου εκτίθεται πλήθος ευρηµάτων από τον µινωικό οικισµό των Χανίων, ανάµεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα δείγµατα πρώιµων γραφών, της γραµµικής Α και της γραµµικής Β.
Στη συνέχεια περνάμε μπροστά από τα βυζαντινά τείχη της Κυδωνίας, πολλά κομμάτια των οποίων έχουν μετατραπεί σε εξωτερικούς τοίχους των σύγχρονων κατοικιών. Μέσα από την πύλη του τείχους ανεβαίνουµε στο κέντρο της οχυρωµένης ακρόπολης. Από την άκρη της ακρόπολης βλέπουμε µπροστά µας το ενετικό λιµάνι µε τα κτίρια σε διάφορα χρώματα και τα ενετικά νεώρια που χρονολογούνται από τον 14ο – 16ο αιώνα. Στην ανατολική άκρη του λιμανιού υπάρχει ο λιµενοβραχίονας με το µικρό φρούριο San Nicolo και τον ενετικό φάρο που είναι σαν μιναρές, σχήμα που διαμορφώθηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας. Στη δυτική άκρη υπάρχει το φρούριο Φιρκάς όπου την 1η Δεκεµβρίου 1913 όταν έγινε η ένωση της Κρήτης την υπόλοιπη χώρα, υψώθηκε επίσημα η σημαία της Ελλάδας. Στο φρούριο Φιρκάς στεγάζεται το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης και η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης.
Συνεχίζοντας την περιήγησή μας περιμετρικά στο φρούριο, βλέπουμε στα αριστερά μας το ναό του San Salvatore των Φραγκισκανών Μοναχών από τον 15ο-17ο αιώνα όπου φιλοξενείται η Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή των Χανίων.
Η γραφική συνοικία του Τοπανά αρχίζει από εκεί. Μέσα στα στενά σοκάκια υπάρχουν εξαιρετικά δείγματα ενετικής και τούρκικης αρχιτεκτονικής. Εκεί υπήρχε η ενετική πυριτιδαποθήκη. Έχουμε φθάσει πλέον στο κέντρο της αριστοκρατικής συνοικίας της ενετικής πόλης, με τα τεράστια αρχοντικά των Ενετών και αργότερα Τούρκων ευγενών. Πολλά από αυτά τα αρχοντικά έχουν αναστηλωθεί και χρησιµοποιούνται ως ξενώνες.
Στο ανατολικό τμήμα του λιµανιού υπάρχει η ιστορική πλατεία της Σπλάντζιας, με το Ναό του Αγίου Νικολάου από το 1204, τον τούρκικο µιναρέ και τον αναγεννησιακό ναό του Αγ. Ρόκκου από το 1630.
Η παλαιά πόλη είναι χωρίς αμφιβολία το πιο ενδιαφέρον κομμάτι των Χανίων. Αξιόλογη είναι και η ιστορική συνοικία της Χαλέπας µε αρχοντικά που χρονολογούνται από τον 19ο έως και τις αρχές του 20ου αιώνα. Μπορούμε να επισκεφθούμε το Παλάτι του Πρίγκιπα Γεωργίου και το σπίτι του Ελευθερίου Βενιζέλου, που σήµερα φιλοξενεί το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών. Ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου βρίσκεται στην πλατεία με το όνομά του.
Στα υπόλοιπα αξιοθέατα της πόλης περιλαμβάνεται η Γαλλική Σχολή από το 1860, η ρώσικη εκκλησία της Αγίας Μαγδαληνής, η εκκλησία της Ευαγγελίστριας και ο παλαιοί Ιταλικοί Στρατώνες. Στους Ιταλικούς Στρατώνες που χτίστηκαν το 1870, στεγάζεται το Πολεµικό Μουσείο Χανίων.
Με αφετηρία τα Χανιά μπορούν να γίνουν πολλές ενδιαφέρουσες εκδρομές στο νομό. Αναμφίβολα το διάσημο φαράγγι της Σαμαριάς ανήκει σε αυτές που μπορούν να προσφέρουν δυνατές συγκινήσεις. Επιβλητική φύση με εναλλαγές τοπίων, ένα από τα πιο όμορφα φαράγγια της Ευρώπης, έχει μήκος 18 χλμ. και πλάτος από 3 εως 300 μ. Έχει ανακηρυχθεί και εθνικός δρυμός. Η διάσχιση του φαραγγιού ξεκινάει από το Οροπέδιο του Οµαλού και καταλήγει στο Λυβικό Πέλαγος, στο όµορφο χωριό της Αγίας Ρούµελης. Από εκεί ένα καραβάκι μάς μεταφέρει στην Χώρα των Σφακίων.
Εκδρομή μπορεί να γίνει επίσης στη λίμνη Κουρνά, τη μοναδική λίμνη του νομού αλλά και ολόκληρης της Κρήτης, με τον γραφικό οικισμό, στα σύνορα των νομών Ρεθύμνου-Χανίων, καθώς και στον φιλόξενο οικισµό του Βάµου Αποκορώνου, που διατηρεί έντονο το παραδοσιακό χρώµα του και έχει ανεπτυγµένη αγροτοτουριστική δραστηριότητα.
Οι παραλίες του νομού είναι πολλές και εντυπωσιακές. Στο βόρειο τμήμα η μεγάλη αμμουδερή παραλία της Γεωργιούπολης, ο Πλακιάς, ο Μπάλος µε την εξωτική λιµνοθάλασσα, την ψιλή λευκή άµµο και τα αβαθή καταπράσινα νερά. Στη δυτική πλευρά υπάρχουν παραλίες µε καθαρές αµµουδιές και γαλαζοπράσινα νερά. Η εντυπωσιακότερη όλων, στη Φαλάσαρνα, µήκους 3 χλµ., µε ψιλή άµµο, κρυστάλλινα, πεντακάθαρα και παγωμένα νερά, ψηφίστηκε το 2002 η καλύτερη παραλία της Ευρώπης. Εξίσου εξωτικές παραλίες υπάρχουν και στο Ελαφονήσι στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού
Ο ήλιος δύει πίσω από τον ενετικό φάρο του λιμανιού και αυτή είναι η τελευταία εικόνα που αποτυπώνεται στη μνήμη μας. Περπατώντας στα στενά καλντερίμια με τα όμορφα αρχοντικά, ταξιδέψαμε πίσω στο χρόνο, στα σταυροδρόμια των πολιτισμών. Πάνω από όλα όμως δεχθήκαμε την ζεστή κρητική φιλοξενία και νοιώσαμε την αγάπη με την οποία μας περιέβαλαν, στοιχεία που χαρακτηρίζουν την κρητική ψυχή, σαν αποτέλεσμα της υψηλής θέσης που κατέχει η έννοια της φιλίας στην ιεραρχία των ηθικών αξιών τους μαζί με την έννοια της οικογένειας. Την περήφανη και γενναία κρητική ψυχή που κανένας πόλεμος και κανένας κατακτητής δεν κατάφερε να λυγίσει.
