Ο μύθος λέει ότι στα Κύθηρα γεννήθηκε η Ουράνια Αφροδίτη, η θεότητα του αγνού πλατωνικού έρωτα. Ίσως γι’ αυτό, η συνάντηση του επισκέπτη με το νησί ν’ αποκαλύπτει έναν απρόσμενο τόπο, έναν ξαφνικό έρωτα, το τζιβαέρι του πελάγους- εκεί που το Αιγαίο σμίγει με το Ιόνιο. Τα Κύθηρα είναι ένα μικρό νησί των Επτανήσων, “αγκυροβολημένο” νότια από την Πελοπόννησο. Πιθανόν, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, πρόκειται για κομμάτι, που στο βάθος του χρόνου αποσπάστηκε από τη στεριά, ενώ γεωλογικά αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα της γέφυρας, που ένωνε κάποτε την Πελοπόννησο με την Κρήτη.
Μικρά χαμηλά οροπέδια, λαγκάδια και κοιλάδες, χαμηλή βλάστη, μικρά πευκοδάση, αλλά και ελαιώνες, μια ανάγλυφη ακτογραμμή, με απότομους γκρεμούς και όμορφες παραλίες, μικρές νησίδες και βραχονησίδες, συνθέτουν τον τόπο, που οι αρχαίοι ονόμαζαν “Πορφυρούσα” και οι Ενετοί Τσιρίγο.
Θρησκευτικός τουρισμός
Οι κάτοικοι των Κυθήρων είναι φιλόξενοι, με βαθύ θρησκευτικό αίσθημα, που οφείλεται στην ύπαρξη πολλών χριστιανικών μνημείων, ιερών προσκυνημάτων και ιστορικών εκκλησιών. Το καθένα απ’ αυτά συνδέεται μ’ ένα πλέγμα θρύλων και λαϊκών παραδόσεων, που αναπτύχθηκε σταδιακά στο πέρασμα των αιώνων.
Τα ιερά προσκυνήματα, με κορωνίδα τους το μοναστήρι της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, στα Μυρτίδια, αποτελούν κύριους προορισμούς του νησιού, ενώ σε πολλά απ’ αυτά προσφέρεται φιλοξενία. Επιπλέον, σε ολόκληρο το νησί βρίσκονται διάσπαρτα πλήθος από μικρά ξωκλήσια, σε μαγευτικές τοποθεσίες, με καταπληκτική βυζαντινή και μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική.
Η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα είναι η προστάτιδα των απανταχού Κυθηρίων και λατρεύεται με ξεχωριστό σεβασμό, ενώ το προσκύνημά της βρίσκεται στη θέση, όπου ανακαλύφθηκε η εικόνα, στα δυτικά του νησιού. Το μοναστήρι χτίστηκε πάνω από τον παλαιό ναό. Εντυπωσιακή για το μέγεθός της είναι η πόρτα της εισόδου, καθώς φτιάχτηκε σαν ασπίδα προστασίας για την εικόνα της Παναγιάς από τις επιδρομές των πειρατών. Για να φτάσει στη μονή ο επισκέπτης πρέπει να περάσει μέσα από ένα μικρό άνοιγμα στο βράχο, την “τρύπια πέτρα”, ενώ από εκεί η θέα προς τα νησάκια της Παναγιάς μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής.
Το νησί έχει και τους δικούς του πολιούχους- τον Όσιο Θεόδωρο και την Αγία Ελέσσα. Το μοναστήρι του πρώτου, που στέκεται λίγο έξω από τον Ποταμό, χτίστηκε πάνω σε προϋπάρχοντα ναό των Αγίων Σεργίου και Βάκχου, στον οποίο μόνασε και πέθανε ο όσιος τον 10ο αι. μ.Χ. Το ιερό προσκύνημα της Αγίας Ελέσσας χτίστηκε στον τόπο μαρτυρίου της Αγίας (4ος αι.), πάνω σε ένα βουνό 400 μέτρων, με καταπληκτική θέα στα νοτιοδυτικά. Στα βορειοανατολικά του νησιού, στο βουνό πάνω από το λιμάνι στο Διακόφτι, δεσπόζει το μοναστήρι της Αγίας Μόνης, αφιερωμένο στην Παναγία. Εδώ, προσκύνησε ο Κολοκοτρώνης στα 1803 και έταξε στην Παναγιά, να ανακαινίσει το μοναστήρι, αν τελειώσει νικηφόρα για τους Έλληνες η επανάσταση, τάμα που εκπλήρωσε αργότερα.
Ένα πλήθος από μικρότερους ναούς και ξωκλήσια, σε κάθε μέρος των Κυθήρων, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, όχι μόνο θρησκευτικό, αλλά ιστορικό και αρχιτεκτονικό. Ο Άγιος Ιωάννης στον γκρεμό, πάνω από το Καψάλι, είναι αφιερωμένος στον Ιωάννη τον Πρόδρομο και βρίσκεται μέσα σε μια σπηλιά. Η παράδοση αρχικά σύνδεσε το σπήλαιο με τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και ήθελε, εδώ, να εμπνεύστηκε την Αποκάλυψη. Ο ναός του Αγίου Ανδρέα στο Άνω Λιβάδι είναι ο παλαιότερος του νησιού και εκεί διασώζονται τοιχογραφίες του 12ου αιώνα. Στο Κάτω Λιβάδι, στον παλαιό μεταβυζαντινό ναό της Αναλήψεως, φιλοξενείται το μουσείο-συλλογή “Βυζαντινών Αρχαιοτήτων”. Ο Άγιος Δημήτριος στο Πούρκο, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα τεσσάρων ναών, με εντυπωσιακό αισθητικό αποτέλεσμα εξωτερικά, αλλά και σημαντικές αγιογραφίες στο εσωτερικό, ενώ στον Κάλαμο, στα νότια του νησιού, ο Ναός του Αγίου Θεολόγου μοιάζει με φρούριο.
Διαδρομές στο ανάγλυφο της φύσης
Τα Κύθηρα είναι ιδανικό μέρος για όσους αποζητούν την άμεση επαφή με τη φύση, να απολαύσουν περπατώντας την ήρεμη ομορφιά της και να γαληνέψουν μέσα στις μυρουδιές και τους ήχους της. Εκεί, ανακαλύπτει κανείς το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του νησιού, που έχουν εντυπωσιακά φαράγγια, όπως αυτό της Κακής Λαγκάδας στην Αγία Πελαγία, τα σπήλαια του νησιού, με μεγαλύτερο εκείνο της Αγίας Σοφίας στο Μυλοποτάμο.
Εκεί, στην άκρη του χωριού, βρίσκεται ο καταρράκτης της “Νεράιδας” και παλιοί νερόμυλοι.Στην παραλιακή περιοχή Όχελλες, όπου βγαίνουν οι σχιστολιθικές πλάκες, οι “χελόπλακες” για τους ντόπιους , βασικό στοιχείο της κυθηραϊκής αρχιτεκτονικής, το τοπίο είναι σεληνιακό.
Στο Διακόφτι, αξίζει να επισκεφθείτε το σπήλαιο “Χουστή”, στο οποίο βρέθηκαν πρόσφατα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Το λαγκάδι που χωρίζει τα Μητάτα από τα Βιαράδικα, έχει απαράμιλλη φυσική ομορφιά και δύο μικρά σπήλαια του “Σκύλου και της Γάτας”, που ξεχωρίζουν στις πλαγιές.
Το χωριό Καραβάς, στα βόρεια του νησιού, ξεφυτρώνει μέσα από τις ρεματιές, τα πλατάνια και το δάσος που βρίσκεται γύρω απ΄ αυτό. Αν ακολουθήσετε το μονοπάτι που οδηγεί στην πηγή της Πορτοκαλιάς, θα ανακαλύψετε ένα τοπίο αστείρευτου φυσικού κάλλους.
Στον Καραβά, να πάρετε όλες τις πληροφορίες για τη διαδρομή μέχρι το ακρωτήριο Σπαθί, όπου δεσπόζει ο Φάρος του Μουδαρίου. Το φανάρι χτίστηκε από του Άγγλους το 1857 και έχει ύψος 25 μέτρα, ενώ δίπλα του υπάρχει ακόμη το “σηματόρειο”, όπου αλλάζονταν οι σημαίες προκειμένου να ενημερώνονται τα πλοία .
Ένα περίπλοκο δίκτυο χαραγμένων χωματόδρομων και μονοπατιών προσελκύουν τον επισκέπτη που θέλει να ζήσει την περιπέτεια μέσα από τον περιπατητικό τουρισμό και την ποδηλασία βουνού (mountain bike), ενώ αυτονόητα ελκυστική, η θάλασσα των Κυθήρων προσφέρεται για καταδύσεις και θαλάσσια σπορ.
Ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, τα τελευταία χρόνια προσφέρουν στο επισκέπτη που ψάχνει κάτι το διαφορετικό, αγροτουριστικές δραστηριότητες .
Με μια πολύ ενδιαφέρουσα γαστρονομική κληρονομιά, είναι γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι οικισμοί του νησιού προσφέρουν ιδιαίτερα φροντισμένα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα- τυροκομικά, γλυκά, υπέροχο μέλι και ξεχωριστό κρασί.
Στο “Πατητήρι του Μανώλη”, ένα παραδοσιακό οινοποιείο στην Τσικαλαριά, μόλις πέντε λεπτά πριν φτάσουμε στη Χώρα, δοκιμάσαμε το τσιριγώτικο ηδύποτο, τη “φατουράδα”, που είναι ντόπιο τσίπουρο αρωματισμένο με κανέλα και γαρύφαλλα, ενώ ο κ. Μανώλης μας ξενάγησε στους χώρους του παραδοσιακού οινοποιείου.
Τα Κύθηρα συνδέουν το όνομά τους με μια σειρά συγκεκριμένων παραδοσιακών προϊόντων- στην πλειονότητά τους γεωργικών- τα οποία εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα για την υψηλή τους ποιότητα, όπως το βραβευμένο διεθνώς θυμαρίσιο μέλι. Θα το βρείτε σε πολλά σημεία από ντόπιους μελισσοκόμους, ενώ έχει συσταθεί και μελισσοκομικός συνεταιρισμός, που διασφαλίζει τη διατήρηση της ποιότητας του προϊόντος.
Εξίσου ποιοτικά είναι τα κτηνοτροφικά προϊόντα του νησιού, φτιαγμένα με τρόπο παραδοσιακό και πραγματικό μεράκι από τους σύγχρονους κτηνοτρόφους. Νόστιμα και φρέσκα τυροκομικά, όπως διάφορα είδη τυριών και γιαούρτι, καθώς και αγνά αλλαντικά σαν το χωριάτικο λουκάνικο, είναι γεύσεις που δεν πρέπει να γνωρίσει όποιος περάσει από το νησί.
Η τοπική παραδοσιακή μαγειρική ξεχωρίζει στην παραγωγή των γλυκών. Γευτείτε αμυγδαλωτά, ροζέδες, ξεροτήγανα, πάστα μύλου, παστιτσέτα και τόσα άλλα.
Επίσης, μην ξεχάσετε να δοκιμάσετε τα προϊόντα των παραδοσιακών φούρνων, που λειτουργούν στο νησί. Ξεχωρίζουν τα διάφορα είδη λαδοπαξίμαδου και φυσικά οι παραδοσιακές τσιριγώτικες πίτες, ενώ από έναν τόπο όπως τα Κύθηρα δεν θα μπορούσε να λείψει το εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο.
Στις τέχνες που αναπτύχθηκαν στο νησί, κεντρική θέση κατέχει η κεραμική, μορφές της οποίας διασώζονται και αναβιώνουν σήμερα. Περίτεχνα κεραμικά, πραγματικά αριστουργήματα, στολίζουν τα τσιριγώτικα σπίτια, αλλά και τις βιτρίνες των περισσότερων καταστημάτων ειδών δώρων της περιοχής.
Προτού φύγετε από το Τσιρίγο, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας το μικρό κίτρινο λουλούδι που ευδοκιμεί στο νησί και διατηρείται για πολύ καιρό, τη σεμπρεβίβα (sempre viva=πάντα ζωντανή) για να κρατήσετε “ζωντανή” την ανάμνηση του νησιού .
Πώς θα πάτε
-Αεροπορικώς, με πτήσεις από την Αθήνα.
-Ακτοπλοϊκώς-Το λιμάνι του νησιού βρίσκεται στο Διακόφτι. Τα Κύθηρα απέχουν 106 ν.μ από τον Πειραιά, 83ν.μ., από τη Σούδα στην Κρήτη, 14ν.μ από την Νεάπολη Λακωνίας και 38ν.μ από το Γύθειο. Μικρότερα λιμάνια, για τα σκάφη αναψυχής θα βρείτε στην Αγία Πελαγία, το Καψάλι, τον Αυλέμονα και την Πλατειά Άμμο.
