Ενα απλό «πείραγμα» των ηλεκτρικών συνάψεων του εγκεφάλου μπορεί να μετατρέψει ένα φοβισμένο ποντίκι σε …μεγάλο ηγέτη. Αυτό τουλάχιστον επέτυχαν ειδικοί του Κινεζικού Ινστιτούτου Νευροεπιστημών στη Σανγκάη. Οι ειδικοί παρενέβησαν σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μέσος προμετωπιαίος φλοιός (mPFC) και η οποία θεωρείται η «έδρα» της κοινωνικής ιεραρχίας στα ποντίκια (η περιοχή αυτή είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα και τη λήψη αποφάσεων). Και όπως είδαν, μετά την παρέμβασή τους, τα πειραματόζωα… ανεβοκατέβαιναν την κοινωνική κλίμακα.
Οι ερευνητές γράφουν στην επιθεώρηση «Science» ότι αρχικώς διερεύνησαν την κοινωνική ιεραρχία των ποντικών μέσω πειραμάτων στο πλαίσιο των οποίων τοποθετούσαν ζεύγη των ζώων μέσα σε έναν διαφανή σωλήνα. Όταν τα δύο ποντίκια έρχονταν «ενώπιος – ενωπίω» το κατώτερο κοινωνικά ζώο υποχωρούσε και έβγαινε έξω από τον σωλήνα. Στη συνέχεια η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής την Χαϊλάν Χου ενέχυσε σε ορισμένα από τα ποντίκια έναν ιό ο οποίος αποτελούσε «όχημα μεταφοράς» του γονιδίου GluR4 στους νευρώνες του mPFC. Το συγκεκριμένο γονίδιο ενισχύει τη μετάδοση ηλεκτρικών σημάτων μεταξύ των νευρικών συνάψεων. Οταν οι επιστήμονες επανέλαβαν το πείραμα μετά την εισαγωγή του γονιδίου, είδαν ότι τα φοβισμένα ποντίκια ανέβηκαν στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας και μετετράπησαν σε ηγέτες. «Τα ποντίκια στα οποία εισήχθη το γονίδιο κέρδιζαν επίσης περισσότερη τροφή όταν συναγωνίζονταν με τα υπόλοιπα, ‘κατακτούσαν’ περισσότερες περιοχές μέσα στο κλουβί τους και φλέρταραν περισσότερο» εξήγησε η δρ Χου.
Πιο ισχυρές συνάψεις
Στη συνέχεια η Χου και η ομάδα της έλαβαν ιστό από τον εγκέφαλο των ποντικών ώστε να μετρήσουν τα ηλεκτρικά φορτία που παράγονταν από τους νευρώνες του mPFC. Όπως είδαν, τα ζώα στα οποία είχε εισαχθεί το γονίδιο εμφάνιζαν στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό συνάψεις οι οποίες ήταν σχεδόν δύο φορές πιο ισχυρές από ό,τι στα υπόλοιπα.
Τα πειράματα συνεχίστηκαν με την εισαγωγή ενός άλλου γονιδίου που ονομάζεται R4Ct στον mPFC ορισμένων πειραματοζώων. Το συγκεκριμένο γονίδιο μειώνει τη μετάδοση ηλεκτρικών σημάτων στον εγκέφαλο. Η εισαγωγή αυτού του γονιδίου φάνηκε να μειώνει τις συνάψεις μεταξύ των νευρώνων στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό κατά 71%. Ετσι τα ποντίκια ηγέτες έγιναν… υποτελείς.
Σύμφωνα με τη δρα Χου οι ισχυρές συνάψεις επιτρέπουν στα ποντίκια να ασκούν περισσότερο έλεγχο. Ο μέσος προμετωπιαίος φλοιός αποτελεί την κύρια περιοχή στον εγκέφαλο που δίνει εντολή για έκλυση νευροδιαβιβαστών – «κλειδιών» που ρυθμίζουν το συναίσθημα. Ρυθμίζει επίσης την έκλυση ορμονών που είναι ζωτικής σημασίας για την εμφάνιση κυριαρχικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων της επιθετικότητας και της απόκρισης στο στρες.
Η ανθρώπινη κοινωνική ιεραρχία
Η Χου εκτιμά ότι τα νέα ευρήματα θα ρίξουν φως στους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος και οι οποίοι ορίζουν την κοινωνική θέση ενός ατόμου καθώς και την επίδραση της θέσης αυτής στο άγχος, στα κίνητρα, στις εξαρτήσεις και στις σχέσεις. Ωστόσο σπεύδει να προειδοποιήσει ότι το κοινωνικό στάτους στον άνθρωπο αποτελεί μια πολύ πιο πολύπλοκη διαδικασία από ό,τι στα ποντίκια. «Στα ποντίκια αφορά κυρίως το ταμπεραμέντο, αλλά στον άνθρωπο συνδέεται με πολύ περισσότερους παράγοντες όπως η εκπαίδευση και ο πλούτος».
Σε κάθε περίπτωση η ίδια και η ομάδα της έχουν ήδη ξεκινήσει νέα πειράματα προκειμένου να προσδιορίσουν τα κυκλώματα του εγκεφάλου που τίθενται σε λειτουργία εξαιτίας του mPFC. «Θέλουμε να δούμε πώς κατακτάται εξαρχής και πώς διατηρείται η κοινωνική θέση μέσω διαφορετικών νευρωνικών δραστηριοτήτων σε αυτά τα κυκλώματα».
Σχολιάζοντας τα νέα ευρήματα ο Αντρέας Μέγιερ- Λίντενμπεργκ από το Κεντρικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας στο Μανχάιμ της Γερμανίας τόνισε ότι έρευνες σε ανθρώπους έχουν δείξει ότι διαφορετικές περιοχές του προμετωπιαίου φλοιού εμπλέκονται στην κοινωνική ιεραρχία. Κατά τον ειδικό, τα πειράματα στα ποντίκια βοηθούν στο να μελετηθούν καλύτερα οι κοινοί μηχανισμοί μεταξύ τρωκτικών και ανθρώπων που εξηγούν αυτό το κοινωνικό φαινόμενο.
