Ένα επίτευγμα ορόσημο για τη θεραπεία της αιμορροφιλίας Β ανακοίνωσαν Βρετανοί ερευνητές την περασμένη εβδομάδα στην «Ιατρική Επιθεώρηση της Νέας Αγγλίας» (NEJM). Οι επιστήμονες θεράπευσαν με επιτυχία 6 ασθενείς που έπασχαν από αιμορροφιλίας Β, εγχέοντάς τους τη σωστή μορφή ενός γονιδίου. Η αιμορροφιλία Β, που είναι μία κληρονομούμενη ασθένεια της πήξης του αίματος. Είναι η πρώτη γνωστή ασθένεια που φαίνεται ιάσιμη με τη βοήθεια της γονιδιοθεραπείας, μιας τεχνικής που επί σχεδόν 20 χρόνια έχει μόνο ιστορικό αποτυχιών.
«Νομίζω πως αυτό είναι ένα τεράστιο βήμα προόδου για το συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο», δήλωσε στην εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο δρ Ρόναλντ Τζ. Κρίσταλ, γονιδιοθεραπευτής στο Ιατρικό Κολέγιο Weill Cornell της Νέας Υόρκης. «Μετά τον ενθουσιασμό των αρχών της δεκαετίας του ‘90, εκτιμώ ότι τώρα επανακάμπτει η μέθοδος».
Η γονιδιοθεραπεία είχε κάποιες επιτυχίες σε κάποια σπάνια νοσήματα, αλλά υπέστη μεγάλο πλήγμα το 1999, με τον θάνατο ενός ασθενούς σε μία κλινική μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Σε μία άλλη μελέτη, μια γονιδιακή θεραπεία αντιμετώπισε μεν μια ανοσοποιητική ανεπάρκεια, αλλά προκάλεσε καρκίνο σε μερικούς ασθενείς.
Η γονιδιακή θεραπεία
Η γενική ιδέα της γονιδιοθεραπείας – η αντικατάσταση ενός ελαττωματικού γονιδίου με τη σωστή μορφή του – επί μακρόν ήταν ελκυστική. Η πρακτική εφαρμογή της, όμως, που συνήθως βασίζεται στην ενσωμάτωση του σωστού γονιδίου σε έναν ιό ο οποίος εισέρχεται στον πυρήνα των ανθρώπινων κυττάρων, απεδείχθη εξαιρετικά δύσκολη. Ει μη τι άλλο, το ανοσοποιητικό σύστημα κατορθώνει να σκοτώνει τους ιούς – «οχήματα» των νέων γονιδίων, πολύ πριν αυτά κατορθώσουν να λειτουργήσουν.
Η επιτυχία με την αιμορροφιλία Β περικλείει αρκετές μικρές βελτιώσεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν στο πέρασμα του χρόνου από διάφορες ερευνητικές ομάδες.
Ο ιός – όχημα, που μετέφερε την υγιή μορφή του γονιδίου για τον παράγοντα ΙΧ της πήξεως του αίματος, προετοιμάστηκε από ερευνητές του Ερευνητικού Νοσοκομείου Παίδων St. Jude, στο Μέμφις. Οι ασθενείς επιστρατεύτηκαν και υποβλήθηκαν στη θεραπεία στην Αγγλία, από ομάδα επιστημόνων στην οποία προΐστατο ο δρ Αμίτ Ναθβάνι, από το University College του Λονδίνου. Τις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού τους συστήματος κατέγραψαν επιστήμονες από το Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφεια.
Η αιμορροφιλία Β
Η αιμορροφιλία Β προκαλείται από ανεπάρκεια στο γονίδιο που κωδικοποιεί τον παράγοντα ΙΧ. Δίχως θεραπεία αποβαίνει μοιραία. Εκδηλώνεται σχεδόν αποκλειστικά σε άνδρες, επειδή το γονίδιο του παράγοντα ΙΧ βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ, από το οποίο οι άντρες έχουν μόνο μία κόπια.
Οι γυναίκες που φέρουν ένα ελαττωματικό γονίδιο στο χρωμόσωμα Χ μπορούν να το εξουδετερώσουν με μία υγιή κόπια στο δεύτερο χρωμόσωμα Χ που διαθέτουν. Ωστόσο, μπορεί να κληροδοτήσουν την ελαττωματική κόπια στα μισά παιδιά τους. Περίπου ένα στα 30.000 νεογέννητα αγόρια πάσχουν από τη νόσο, με σχεδόν 3.000 ασθενείς να ζουν μόνο στις ΗΠΑ.
Ο δρ Ναθβάνι και οι συνεργάτες του ανέφεραν πως θεράπευσαν τους ασθενείς τους εγχέοντας στις φλέβες τους τον ιό – όχημα του υγιούς γονιδίου. Ο ιός εισήλθε στα κύτταρα του ήπατος και άρχισε να παράγει τις σωστές κόπιες του παράγοντα ΙΧ.
Μία και μόνη έγχυση είχε σαν αποτέλεσμα να αρχίσουν οι ασθενείς να παράγουν μικρές ποσότητες του παράγοντος ΙΧ, οι οποίες για τους τέσσερις από τους έξι ήταν αρκετές ώστε να διακόψουν την έως τότε θεραπεία τους, η οποία συνίστατο στην έγχυση συμπυκνωμένου παράγοντα ΙΧ.
Οι άλλοι δύο ασθενείς εξακολούθησαν να χρειάζονται τις εγχύσεις αυτές, αλλά λιγότερο συχνά απ’ ό,τι κατά το παρελθόν.
Η δόση
Οι ασθενείς εξακολούθησαν να παράγουν τον δικό τους παράγοντα ΙΧ για χρονικό διάστημα έως 22 μήνες έπειτα από τη γονιδιοθεραπεία, είπε ο δρ Εντουαρτ Τζ. Ντ. Τάντεναμ, διευθυντής του Κέντρου Αιμορροφιλίας στο Νοσοκομείο Royal Free του Λονδίνου.
Ο ένας από τους ασθενείς, ένας γεωλόγος, ανταποκρίθηκε αρχικώς πολύ καλά στη θεραπεία, αλλά αργότερα προσβλήθηκε από μία λοίμωξη και τα επίπεδα του παράγοντα ΙΧ στον οργανισμό του επανήλθαν στο 1% – στο επίπεδο κατά το οποίο αρχίζει η ασθένεια.
Ο ασθενής αυτός δεν μπορεί να επαναλάβει την έγχυση, διότι πλέον το ανοσοποιητικό του σύστημα έχει μάθει να αναγνωρίζει τον παράγοντα και θα του επιτεθεί. Ωστόσο, ο ασθενής αντιμετωπίζει στωικά αυτήν την αναποδιά και περιμένει την επόμενη ευκαιρία για έγχυση, κατά τον δρα Τάντεναμ.
Στη νέα θεραπεία θα υποβληθούν 20 ακόμη ασθενείς, για να αξιολογηθεί η βέλτιστη δόση του ιού-οχήματος, πρόσθεσε ο δρ Τάντεναμ, εξηγώντας πως στόχος είναι να βρεθεί η υψηλότερη δυνατή δόση στην οποία δεν θα αντιδράσει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, «η γονιδιοθεραπεία για την αιμορροφιλία Β θα είναι έτοιμη προς ευρεία διάθεση σε δύο χρόνια», τόνισε.
