Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι συνήθως μια ήπια ασθένεια που προκαλείται από τον έρπη 2 (Herpes Simplex Virus 2) ο οποίος είναι ένας τύπος του έρπη (στην πραγματικότητα ο έρπης αποτελεί μια οικογένεια 150 στελεχών). Πολλές φορές ο έρπης 2 δεν εκδηλώνει συμπτώματα όταν έχει μολύνει τα γεννητικά όργανα ενώ ακόμα και όταν τα συμπτώματα είναι σε οξεία μορφή, ο έρπης των γεννητικών οργάνων συνήθως ελέγχεται εύκολα.
Ωστόσο τα συμπτώματα του έρπη των γεννητικών οργάνων, όπως και στην περίπτωση του επιχείλιου έρπη, μπορεί να επαναλαμβάνονται στη διάρκεια της ζωής καθώς το σώμα δεν αποκτά ανοσία. Δυστυχώς δεν υπάρχει ριζική θεραπεία καθώς ο ιός, όταν εγκατασταθεί στο σώμα, δεν μπορεί να εκριζωθεί (μέχρι σήμερα τουλάχιστον). Τα φάρμακα περιορίζουν μόνο την επέκτασή του και να τον καταστέλλουν. Έτσι ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι μια ασθένεια εφ’ όρου ζωής η οποία μπορεί να επαναλαμβάνεται κατά διαστήματα ή μπορεί και να μην εμφανιστεί ποτέ.
Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη ασθένεια. Όσο πιο πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους έχει κάποιος στη ζωή του, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχει να μολυνθεί από τον έρπη 2. Η καλύτερη πρόληψη είναι ασφαλώς η χρήση προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Εντούτοις η προστασία που δίνουν τα προφυλακτικά δεν είναι απόλυτη. Η περιοχή που πάσχει μπορεί να μην καλύπτεται από το προφυλακτικό κι έτσι ο έρπης μπορεί να μεταδοθεί στο άλλο άτομο. Εάν ο ένας από τους δύο ερωτικούς συντρόφους παρουσιάζει έρπη γεννητικών οργάνων που βρίσκεται σε έξαρση, είναι προτιμότερο να μην υπάρχει σεξουαλική επαφή. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μπορεί να μεταδοθεί και με το στοματικό σεξ. Σ’ αυτή την περίπτωση ευθύνεται για την ασθένεια ο έρπης 1 που προκαλεί τον επιχείλιο έρπη.
Σήμερα στις ΗΠΑ θεωρείται ότι 45-50 εκατομμύρια άτομα έχουν κολλήσει τον έρπη των γεννητικών οργάνων. Υπολογίζεται επίσης ότι κάθε χρόνο μολύνονται 500,000 νέα άτομα στις ΗΠΑ. Από αυτά το άτομα, το 80% δεν γνωρίζει ότι έχει τον έρπη των γεννητικών οργάνων διότι δεν έχει εκδηλώσει την ασθένεια (και ίσως δεν την εκδηλώσει ποτέ) ή την έχει εκδηλώσει με πολύ ήπια συμπτώματα και δεν έχει αντιληφθεί ότι έχει κάτι. Όλοι όμως οι φορείς του ιού είναι δυνατόν να τον μεταδώσουν αν και είναι πολύ πιο δύσκολο την περίοδο που τα συμπτώματα δεν έχουν εκδηλωθεί.
Η συχνότητα του έρπη των γεννητικών οργάνων έχει αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Από το 1970 μέχρι σήμερα έχει παρατηρηθεί στους νεαρούς ενήλικες αύξηση του έρπη των γεννητικών οργάνων κατά 200% και ειδικά στους έφηβους 500%. Στις γυναίκες ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι συχνότερος απ’ ότι στους άνδρες. Υπολογίζεται ότι 1 στις 4 γυναίκες έχει προσβληθεί από τον έρπη 2. Αυτό μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι η μετάδοση από τον άνδρα στη γυναίκα είναι πιο εύκολη παρά το αντίθετο. Οι γυναίκες προσβάλλονται περισσότερο γιατί η περιοχή των γεννητικών τους οργάνων είναι πιο θερμή και πιο υγρή.
Τα συμπτώματα
Ο έρπης 2 εισέρχεται στο σώμα, πολλαπλασιάζεται στο δέρμα και στη συνέχεια εγκαθίσταται στα νεύρα της περιοχής που έχει μολύνει όπου μπορεί να παραμένει κρυφός και αδρανής. Στην περίπτωση που ο έρπης 2 δραστηριοποιηθεί, τα συμπτώματα διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι διαφορετικά ακόμα και στο ίδιο άτομο, όταν ο ιός “χτυπήσει” για δεύτερη ή τρίτη φορά. Τυπικά, οι άνδρες αισθάνονται τσούξιμο στο πέος και οι γυναίκες στον κόλπο. Αργότερα στη περιοχή των γεννητικών οργάνων ή του πρωκτού βγαίνουν μικρές φυσαλίδες, που διογκώνονται και εξελίσσονται σε φουσκάλες γεμάτες υγρό. Έπειτα από μία-δύο ημέρες οι φουσκάλες ανοίγουν από μόνες τους και δημιουργείται “κρούστα”. Οι φουσκάλες πονούν για περίπου δέκα μέρες ύστερα στεγνώνουν και η περιοχή θεραπεύεται. Αν η μόλυνση δεν αποτραπεί τις πρώτες 24 ώρες, θα χρειαστούν τουλάχιστον 14 ημέρες για να καθαρίσει εντελώς η περιοχή που έχει προσβληθεί.
Όταν οι φουσκάλες σπάζουν, προκαλούνται τοπικά έλκη (πληγές) στο δέρμα που συνοδεύονται από πόνο και φαγούρα. Μπορεί να συνοδεύονται από διόγκωση των βουβωνικών λεμφαδένων, γενική αδιαθεσία και σπανιότερα από πυρετό. Ο έρπης βρίσκεται μέσα στις δερματικές πληγές που προκαλεί γι’ αυτό και η επαφή με τις πληγές μεταδίδει τον ιό. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μεταδίδεται όχι μόνο με τη σεξουαλική επαφή αλλά και με κάθε επαφή με την πληγή. Δεν πρέπει να ακουμπάει κάποιος με τα δάχτυλά του στην πληγή γιατί μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε άλλη περιοχή του σώματός του. Όπως έχει ήδη λεχθεί, τα συμπτώματα μερικές φορές είναι πολύ ήπια αλλά άλλες φορές είναι πιο δραστικά και μπορεί να υπάρχει πόνος ακόμη και σε ολόκληρο το σώμα. Επίσης, μπορεί να υπάρξει πόνος κατά την ούρηση, πονοκέφαλος και πυρετός σαν να υπάρχει γρίπη. Γενικά τα συμπτώματα μοιάζουν μ’ αυτά που προκαλεί ο έρπης 1 στα χείλη και στο στόμα.
Τα συμπτώματα είναι πιθανό να εμφανίζονται από καιρό σε καιρό, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι ισχυρό. Οι ασθενείς που εκδηλώνουν έρπη γεννητικών οργάνων μπορεί να παρουσιάζουν υποτροπές της ασθένειας, με επαναλαμβανόμενα επεισόδια μέχρι και 5 φορές το έτος. Σταδιακά όμως με το πέρασμα του χρόνου, η συχνότητα και η σοβαρότητα των νέων επεισοδίων του έρπη των γεννητικών οργάνων μειώνεται. Μετά την έξαρση ο ιός μπορεί να παραμείνει αδρανής για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το σώμα αναπτύσσει αντισώματα που περιορίζουν τον ιό αλλά ο έρπης μπορεί να “ξαναχτυπήσει” διότι δεν προκαλείται ανοσία. Η διάγνωση του έρπη των γεννητικών οργάνων μπορεί να γίνει από την κλινική επισκόπηση των συμπτωμάτων που θα κάνει ο γιατρός. Επίσης η λήψη δειγμάτων από τις δερματικές βλάβες μπορεί να βοηθήσει τη διάγνωση. Μπορεί ακόμη οι εξετάσεις αίματος να δείξουν την ύπαρξη αντισωμάτων.
Θεραπεία
Η θεραπεία του έρπη των γεννητικών οργάνων εντάσσεται σε δύο κατηγορίες. Στα πρακτικά μέτρα και τα φάρμακα που πρέπει κάποιος να λάβει για να ανακουφιστεί από τα συμπτώματα και τον πόνο, και στα αντιϊικά φάρμακα που επίσης πρέπει να πάρει για να περιορίσει την μετάδοση του έρπη σε άλλα σημεία του σώματος ή να επιταχύνει τη θεραπεία. Όπως τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο, έτσι και τα πρακτικά μέτρα που είναι χρήσιμα στον καθένα μπορεί να είναι διαφορετικά. Σε περίπτωση που κάποιος έχει επώδυνα συμπτώματα, τα μέτρα που μπορεί να του είναι χρήσιμα είναι τα παρακάτω:
Ασπιρίνη και παρακεταμόλη. Η ασπιρίνη και η παρακεταμόλη μπορούν να βοηθήσουν στην υποχώρηση της φαγούρας και του πόνου καθώς και στην υποχώρηση του πυρετού. Επίσης η εναπόθεση πάγου μπορεί να προσφέρει ανακούφιση.
Κρέμες ανακούφισης πόνου. Υπάρχουν κρέμες που περιέχουν αναισθητικό και οι οποίες ανακουφίζουν από τον πόνο. Ωστόσο έχουν το μειονέκτημα να επιβραδύνουν το στέγνωμα και την θεραπεία των πληγών.
Πλύση με αλατισμένο νερό. Πλένετε την γεννητική περιοχή με αλατισμένο νερό. Αυτό μπορεί να επιταχύνει τη θεραπεία και να μετριάσει τη δυσφορία. Αραιώστε ένα κουταλάκι του τσαγιού αλάτι σε 600 ml νερό.
Πλύση με σαπούνι. Η πλύση με σαπούνι βοηθάει στην υποχώρηση των συμπτωμάτων γιατί σκοτώνει τον έρπη.
Όπως όμως έχει ήδη ειπωθεί, σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία που να εκριζώνει τον έρπη από τον οργανισμό, δηλαδή η ασθένεια δεν θεωρείται ιάσιμη. Όταν ο έρπης εισχωρήσει στο σώμα, εγκαθίσταται για τα καλά στα νεύρα της περιοχής και δεν φεύγει ποτέ. Το μόνο που κάνουν τα φάρμακα είναι να μετριάζουν τα συμπτώματα και να ανακουφίζουν τον ασθενή, αλλά δεν τον θεραπεύουν οριστικά. Φάρμακα όπως η ουσία ακυκλοβίρη μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο τοπικά όσο από το στόμα και να μειώσουν τη διάρκεια και τη συχνότητα των υποτροπών της ασθένειας. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικά, πρέπει να ληφθούν από τις πρώτες ημέρες της λοίμωξης.
Έρπης γεννητικών οργάνων και εγκυμοσύνη
Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και θανατηφόρες λοιμώξεις σε νεογνά των οποίων η μητέρα έχει ενεργό λοίμωξη στα γεννητικά της όργανα κατά την ώρα του τοκετού. Εάν μια γυναίκα έχει ενεργό λοίμωξη συστήνεται καισαρική τομή για να αποφευχθεί η μετάδοση και η μόλυνση του νεογνού. Ο έρπης κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να διαγνωστεί αμέσως, γι’ αυτό αν η γυναίκα παρατηρήσει οποιοδήποτε σύμπτωμα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων ή κοντά σ’ αυτήν, πρέπει αμέσως να κάνει εξετάσεις. Η μόλυνση από τον έρπη στην αρχή της εγκυμοσύνης, μπορεί να προκαλέσει αποβολή.
Η μετάδοση στο νεογνό μπορεί να γίνει είτε μέσα στην κοιλιά (ως έμβρυο, από τον πλακούντα), είτε τη στιγμή του τοκετού (από την επαφή του νεογνού με τον κόλπο και τα μολυσμένα υγρά). Φυσικά, το μωρό μπορεί να κολλήσει έρπη από την μητέρα του και αργότερα, από την επαφή που θα έχει μαζί της. Η μόλυνση του μωρού είναι κάτι σοβαρό διότι δεν έχει αναπτύξει ακόμα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα. Η συχνότητα του νεογνικού έρπητα δεν είναι ίδια σε όλες τις χώρες. Σύμφωνα με τις στατιστικές στη Βρετανία η συχνότητα είναι 1 μόλυνση προς 60.000 τοκετούς. Διαφέρει ωστόσο από χώρα σε χώρα και από πόλη σε πόλη, για παράδειγμα στην Καλιφόρνια είναι 1 μόλυνση προς 8,700 τοκετούς. Στις ΗΠΑ περίπου 1,000 βρέφη μολύνονται από έρπη κάθε χρόνο και τα μισά από αυτά πεθαίνουν ή παθαίνουν σοβαρή εγκεφαλική ζημιά.
Το πρόβλημα είναι ότι πολλές γυναίκες δεν συνειδητοποιούν ότι μπορεί να έχουν εκδηλώσει τη νόσο στα γεννητικά τους όργανα επειδή δεν φαίνονται οι φουσκάλες, αντίθετα με τους άνδρες στους οποίους είναι άμεσα ορατές. Επιπλέον, επειδή ο βλεννογόνος του κόλπου διαφέρει από το υπόλοιπο δέρμα (δεν έχει όλες τις στιβάδες του δέρματος), οι φουσκάλες σπάνε πιο γρήγορα και η πληγή που απομένει επουλώνεται γρηγορότερα. Ακόμη, οι τυχόν υποτροπές του έρπη συχνά παρουσιάζονται κατά την έμμηνο ρύση και αυτός είναι ένας άλλος λόγος που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή η λοίμωξη.
Συναισθηματικό κόστος
Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μπορεί να είναι ένα σχετικά ήπιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα αλλά είναι πολύ ενοχλητικό, αντιαισθητικό και δυστυχώς μπορεί να υποτροπιάζει. Μερικές φορές ο συναισθηματικός πόνος είναι μεγαλύτερος από τον φυσικό. Κάποιοι που υποτροπιάζουν συχνά αισθάνονται ότι η σεξουαλική τους ζωή έχει καταστραφεί αλλά αυτό φυσικά δεν είναι αλήθεια. Ο ασθενής ενδέχεται να πάθει κατάθλιψη και άγχος, όχι μόνο επειδή μπορεί να πονά σε όλο του το σώμα, αλλά και επειδή ανησυχεί μήπως έχει κολλήσει την ασθένεια σε κάποιο άλλο άτομο του περιβάλλοντός του. Νιώθει επίσης τρομερή οργή για τον ερωτικό σύντροφο που του μετέδωσε το νόσημα.
Στη Βρετανία, το 2011, υπήρξε μια δικαστική απόφαση που αφορύσε τον έρπη των γεννητικών οργάνων. Το δικαστήριο επέβαλλε ποινή φυλάκισης 14 μηνών στον David Golding όταν η ερωτική του παρτενέρ Cara Scott του έκανε μήνυση επειδή της μετέδωσε τον ιό. Η απόφαση προκάλεσε διαμάχες στους ιατρικούς κύκλους. Ενώ έχουν υπάρξει διάφορες μηνύσεις στο παρελθόν για μετάδοση AIDS και Ηπατίτιδας C, αυτή ήταν η πρώτη φορά που κάποιος φυλακίστηκε διότι μετέδωσε ένα ήπιο νόσημα όπως είναι ο έρπης των γεννητικών οργάνων και μερικοί είπαν ότι ανοίγει ένας δρόμος μηνύσεων και για άλλες σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες όπως είναι η σύφιλη και τα χλαμύδια.
