Ο καρκινικός όγκος ενός ανθρώπου δεν έχει ομοιομορφία, αλλά μπορεί να περιέχει μεγάλη ποικιλομορφία, σύμφωνα με μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα, που για πρώτη φορά ανακάλυψε ότι όπως οι διαφορετικοί όγκοι έχουν διακριτές γενετικές μεταλλάξεις, το ίδιο συμβαίνει και στα διαφορετικά μέρη του ίδιου όγκου. Με άλλα λόγια, ένας όγκος δεν είναι μια μάζα πανομοιότυπων καρκινικών κυττάρων, αλλά ένα μωσαϊκό γενετικά διαφορετικά κυττάρων που ούτε είναι δυνατό να εντοπισθούν σε μία και μόνη βιοψία, ούτε ανταποκρίνονται στο ίδιο φάρμακο, με συνέπεια ο όγκος -λόγω και της μονομερούς βιοψίας- να αντιστέκεται με επιτυχία.
Η ανακάλυψη αυτή βοηθά να ερμηνευθεί γιατί είναι τόσο δύσκολη η μελέτη και η θεραπεία της νόσου του καρκίνου. Εξηγεί, επίσης, γιατί η εκτίμηση ενός ιατρού σχετικά με την πρόγνωση ή τη μελλοντική θεραπεία μπορεί να μην είναι ίδια, αλλά να εξαρτηθεί από το μέρος του όγκου όπου θα γίνει η βιοψία.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τσαρλς Σουάντον του Ινστιτούτου Ερευνών για τον Καρκίνο και του University College του Λονδίνου (UCL), που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο ιατρικό περιοδικό “New England Journal of Medicine” επεσήμαναν ότι η ανακάλυψή τους προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο δυσκολίας και πολυπλοκότητας στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Οι επιστήμονες έκαναν ενδελεχή ανάλυση στους όγκους τεσσάρων ασθενών που είχαν καρκίνο στα νεφρά. Συνέλεξαν πολλά δείγματα από διαφορετικά σημεία των ίδιων όγκων και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στη συνέχεια, κάθε δείγμα αναλύθηκε για να εντοπισθούν οι γενετικές μεταλλάξεις σε αυτό και γενικότερα η μορφή της γονιδιακής δραστηριότητας και της δομής των χρωμοσωμάτων.
Βιοψίες που ζαλίζουν
Μ’ αυτό τον τρόπο, οι ερευνητές ήσαν σε θέση να ανακατασκευάσουν την εξελικτική ιστορία κάθε ξεχωριστού καρκίνου στους τέσσερις ασθενείς. Όπως διαπίστωσαν, μόνο το ένα τρίτο των μεταλλάξεων ήταν κοινό σε όλα τα δείγματα (συνολικά 14) του ίδιου όγκου, ενώ τα δύο τρίτα περίπου διέφεραν από τη μια βιοψία στην επόμενη. «Κάθε όγκος έχει ένα βαθμό ποικιλίας που ζαλίζει», δήλωσε ο Σουάντον. Έτσι, οποιαδήποτε βιοψία δεν δείχνει παρά μια μερική μόνο εικόνα της κατάστασης του όγκου και όχι μια σφαιρική και πλήρη.
Αυτή η ποικιλομορφία μπορεί να εξηγήσει γιατί εδώ και χρόνια οι επιστήμονες δυσκολεύονται να βρουν κλινικά χρήσιμους βιοδείκτες, δηλαδή ουσίες που παράγει ο οργανισμός και αποκαλύπτουν την παρουσία ή τη φύση του καρκίνου στο σώμα. Επειδή οι όποιοι βιοδείκτες βασίζονται συνήθως σε μια μόνο βιοψία, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι παραπλανητικό, σύμφωνα με τους Βρετανούς ερευνητές. Για παράδειγμα, η ομάδα του Σουάντον εντόπισε γενετικές «υπογραφές» που παραπέμπουν τόσο σε καλή όσο και σε κακή πρόγνωση για τη νόσο του ίδιου ανθρώπου.
Η νέα ανακάλυψη επίσης μπορεί να εξηγεί γιατί πολλές αντικαρκινικές θεραπείες παύουν τελικά να έχουν αποτέλεσμα μετά από ένα ή δύο χρόνια. Τα αντικαρκινικά φάρμακα στοχεύουν συνήθως σε κύτταρα με συγκεκριμένες μεταλλάξεις, όμως αυτά μπορεί να υπάρχουν μόνο σε περιορισμένα σημεία του όγκου και όχι στα υπόλοιπα. Άλλα καρκινικά κύτταρα στον ίδιο όγκο μπορεί να μένουν αθεράπευτα και να επιτρέπουν στον όγκο να μεγαλώσει ξανά, όπως η μυθική «Λερναία Ύδρα». Αυτός είναι ένας λόγος που σε μερικές περιπτώσεις η κατάσταση των καρκινοπαθών εξελίσσεται καλύτερα, όταν οι γιατροί αφαιρούν τον κύριο όγκο, ακόμα και όταν έχουν ήδη υπάρξει μεταστάσεις, καθώς έτσι μειώνονται οι δυνατότητες του εξαπλωμένου καρκίνου να ανατροφοδοτηθεί.
Οι Βρετανοί ερευνητές ευελπιστούν ότι στο μέλλον θα καταφέρουν να εντοπίσουν όλες τις δυνατές μεταλλάξεις που μπορεί να βρίσκονται στον ίδιο όγκο. Όμως κάτι τέτοιο θα απαιτήσει τεράστια προσπάθεια, καθώς προϋποθέτει πολλαπλές βιοψίες (ίσως και εκατοντάδες) του ίδιου όγκου και, στη συνέχεια, τρομερή υπολογιστική ισχύ για να εντοπισθούν οι τυχόν αλλαγές στο γενετικό υλικό.
