H αλλεργία είναι μια αντίδραση υπερβολικής ευαισθησίας του οργανισμού σε ξένες προς αυτόν ουσίες (αλλεργιογόνα) ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η ηλιακή ακτινοβολία, το κρύο ή η ζέστη κ.ά. Τα μάτια κοκκινίζουν, η μύτη τρέχει, το δέρμα μάς προκαλεί να το ξύσουμε, η αναπνοή γίνεται πιο δύσκολη… Οι αλλεργίες της άνοιξης είναι εδώ! Η αλλεργιολόγος, τέως πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας και τέως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας, δρ Καλλιόπη Κόντου-Φίλη εξηγεί τους μηχανισμούς της αλλεργίας και ενημερώνει για τα νέα θεραπευτικά δεδομένα.
Πώς γίνεται κανείς αλλεργικός; Γεννιέται;
Όχι, δεν γεννιέται κανένας αλλεργικός, γεννιέται μόνο με την αλλεργική προδιάθεση, δηλαδή τα γονίδια. Το αν θα εκφραστεί κλινικά κάποτε στη ζωή του ατόμου η αλλεργική προδιάθεση εξαρτάται από πολλούς ενδογενείς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και οπωσδήποτε από την έκθεση στο κατάλληλο αλλεργιογόνο. Η γενετική των αλλεργικών νοσημάτων δεν ακολουθεί τους απλούς κανόνες του Μέντελ, αφού πρόκειται για πολυγονιδιακή και πολυπαραγoντική νόσο.
Ποιες ηλικίες είναι κρίσιμες για εμφάνιση αλλεργίας;
Οπωσδήποτε οι αλλεργίες προσβάλλουν τους πιο νέους οργανισμούς, παιδιά, εφήβους και νέους ενήλικες. Καμία όμως ηλικία δεν εξαιρείται, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες (ακόμη και στην πατρίδα μας), στις οποίες η αλλεργία είναι δυνατόν να πρωτοεμφανιστεί σε μεγαλύτερη σχετικά ηλικία.
Γιατί έχουμε τόσο μεγάλη αύξηση των αλλεργιών τα τελευταία χρόνια;
Γιατί άλλαξαν οι συνθήκες διαβίωσης του ελληνικού πληθυσμού, όπως συνέβη στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου μεταπολεμικά.
Μετακινηθήκαμε στις πόλεις, με περισσότερη ατμοσφαιρική ρύπανση, μικρότερη επαφή με τη φύση (ιδιαίτερα για τα αναπτυσσόμενα παιδιά), λιγότερη άσκηση έξω από το σπίτι (κοντά στο χώμα και τα μικρόβια), περισσότερες ώρες στην τηλεόραση μέσα στα «αποστειρωμένα κλουβάκια» των πολυκατοικιών. Και φυσικά με περισσότερο άγχος για μικρούς και για μεγάλους.
Άλλαξε και η διατροφή μας, ακόμη και από την κούνια (περιορισμένος μητρικός θηλασμός ή και καθόλου). Τέλος, οι καλύτερες συνθήκες υγιεινής (καθαριότητα, εμβόλια, αντιβιοτικά κ.λπ.) περιόρισαν την επαφή μας με τα μικρόβια.
Όλες αυτές οι αλλαγές φαίνεται ότι συμβάλλουν στην κλινική έκφραση της αλλεργίας.
Πώς μπορεί να έχει κανείς μια σίγουρη διάγνωση;
Η σίγουρη διάγνωση προϋποθέτει σωστή αξιολόγηση του ιστορικού κάθε ασθενούς από τον αλλεργιολόγο.
Καμία εξέταση στο αίμα ή στο δέρμα του ασθενούς δεν θέτει την αιτιολογική διάγνωση, αφού υπάρχουν άτομα με θετικές δοκιμασίες χωρίς κανένα κλινικό πρόβλημα. Οι δοκιμασίες αυτές μόνο στα χέρια του ειδικού δίνουν αξιόπιστες απαντήσεις.
Ποιες είναι οι σύγχρονες θεραπείες;
Εκτός από την ενέσιμη ανοσοθεραπεία, που παραμένει ως η μόνη αιτιολογική θεραπεία για τις αναπνευστικές αλλεργίες και την αναφυλαξία από νυγμούς σφηκών και μέλισσας, σήμερα χορηγείται και υπογλώσσια ανοσοθεραπεία για την πρώτη μόνο περίπτωση (αλλεργική επιπεφυκίτιδα και άσθμα, όχι όμως για την αλλεργία σε υμενόπτερα).
Υπάρχει πλέον επαρκής εμπειρία και στην Ελλάδα ακόμη και στα παιδιά, με πολύ καλά αποτελέσματα. Επίσης, έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και η απευαισθητοποίηση στο γάλα της αγελάδας, κυρίως σε παιδιά σε αλλεργιολογικές νοσοκομειακές μονάδες με πολύ καλά αποτελέσματα.
Το μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της ανοσοσφαιρίνης Ε, ομαλιζουμάμπη, που ήδη συμπλήρωσε έξι χρόνια κυκλοφορίας και στην Ελλάδα, έχει βοηθήσει σημαντικά στον έλεγχο του χρόνιου αλλεργικού, κορτικοεξαρτώμενου (σοβαρού) άσθματος, με ικανοποιητικά αποτελέσματα και περιορισμό των παρενεργειών από τη χρόνια και συστηματική (δηλαδή, από το στόμα ή ενέσιμη) χορήγηση της κορτιζόνης.
Τέλος, κυκλοφορούν συνεχώς καινούργια φαρμακευτικά σκευάσματα (π.χ. αντιισταμινικά) ή σε καινούργιες συσκευές (τοπικώς χορηγούμενα αντιφλεγμονώδη), τα οποία στερούνται ανεπιθύμητων ενεργειών και είναι πιο αποτελεσματικά από τα παλαιότερα.
Τι νέο ερευνάται διεθνώς για τις αλλεργίες;
1) Η πρώιμη έκθεση των νεογνών (έως τους 6 μήνες) σε αντιβιοτικά ευρέος φάσματος έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση άσθματος στην ηλικία των 6 ετών (με βάση εργασία των Bracken και συνεργατών από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ στις ΗΠΑ).
2) Η εκτεταμένη αποφυγή τροφικών αλλεργιογόνων στα βρέφη πέραν των 4-6 μηνών ίσως τελικά να μη προστατεύει από τις αλλεργίες τα παιδιά οικογενειών επιβαρημένων με ατοπική νόσο, όπως πιστεύαμε για αρκετά χρόνια.
Αντίθετα, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η καθυστερημένη εισαγωγή στερεών τροφών σχετίζεται με αυξημένη ευαισθητοποίηση σε τροφικά αλλεργιογόνα. Βέβαια, άλλη μελέτη έχει δείξει ότι η πρώιμη έκθεση των βρεφών σε στερεές τροφές σχετίζεται με παιδική παχυσαρκία – και η παχυσαρκία σχετίζεται θετικά με την εκδήλωση παιδικού άσθματος. Νομίζω ότι το τοπίο θα διευκρινιστεί στο εγγύς μέλλον.
Ισως έως τότε καλό θα ήταν να ξαναγυρίζαμε λίγο στις συνήθειες των γιαγιάδων μας, σε πρακτικές δοκιμασμένες στον χρόνο. Και σχετικά με τη διατροφή των βρεφών, πρωταρχικός σκοπός είναι ο μητρικός θηλασμός για όσο το δυνατόν μακρύτερο χρονικό διάστημα.
