Μπορεί η κατάθλιψη που θα παρουσιάσει ένα κορίτσι στην εφηβεία να συνδέεται με την έκθεση σε συγκεκριμένη τοξική ουσία όταν ήταν ακόμα έμβρυο; Μπορεί η ανάπτυξη ενός παιδιού να εξαρτάται από τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης πριν ακόμα γεννηθεί; Μπορεί η δυσκολία που έχει κάποιος να κάνει δικό του παιδί να έχει τις ρίζες της στην εποχή της δικής του σύλληψης; Οι επιστήμονες σήμερα απαντούν με ένα μεγάλο ναι.
Ενώ παλιότερα η επικρατούσα άποψη ήταν ότι ο πλακούντας λειτουργεί ως προστατευτικός μανδύας για το έμβρυο, «αποκρούοντας» τυχόν επιθέσεις από τοξικές ουσίες, νέες μελέτες αποκαλύπτουν ότι πολλές από τις ασθένειες που θα εμφανίσει κάποιος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του οφείλονται στους κρίσιμους πρώτους εννέα μήνες της ύπαρξής του.
Αυτό ήταν το συμπέρασμα ημερίδας που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τίτλο «Οι επιπτώσεις του περιβάλλοντος στο έμβρυο και το παιδί: Πώς αντιμετωπίζονται;».
Στην ημερίδα «συναντήθηκαν» όλες οι εμπλεκόμενες ειδικότητες -οι γυναικολόγοι που παρακολουθούν τη γυναίκα καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, οι παιδίατροι που αντιμετωπίζουν τις πρώτες μας ασθένειες και οι επιστήμονες που ασχολούνται με την επίδραση του περιβάλλοντος στην υγεία-, προκειμένου να μπουν τα θεμέλια για τη διεπιστημονική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Διότι, όπως αναφέρει η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνη του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Περιβάλλον και Υγεία», κ. Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, «έχει γίνει πια σαφές ότι το σημερινό έμβρυο είναι ο αυριανός ενήλικας, ο οποίος κουβαλάει όλα τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχθηκε πριν από τη γέννησή του».
Mπορούν να συσσωρευτούν
Ατμοσφαιρική ρύπανση, ρύπανση εσωτερικών χώρων, διατροφή, καλλυντικά, καθαριστικά, νερό, ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, ακόμα και ηχορρύπανση. Ολα αφήνουν το χημικό αποτύπωμά τους στο έμβρυο, καθώς δρουν σαν ενδοκρινικοί διαταρράκτες. «Το δυστύχημα είναι ότι σύμφωνα με τελευταίες έρευνες οι συγκεκριμένες ουσίες δρουν ακόμα και σε πάρα πολύ μικρές ποσότητες, γεγονός που καταρρίπτει τη θεωρία της σχέσης δόσης-αποτελέσματος» τονίζει η κ. Νικολοπούλου-Σταμάτη. «Κι αυτό γιατί μπορούν να δράσουν και σε μοριακό επίπεδο, αλλά και να συσσωρευτούν, καθώς δεν έχει μάθει ακόμα ο οργανισμός να τις αποβάλλει».
Ετσι, η έκθεση στις τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια της κύησης, μπορεί να προκαλέσει σειρά ασθενειών όπως αλλεργίες, άσθμα, παθήσεις του αναπνευστικού, αναπτυξιακές ανωμαλίες, προβλήματα του ανοσοποιητικού, υπογονιμότητα, ακόμη και πρόκληση καρκίνων. «Χαρακτηριστικό της μεγάλης σημασίας που έχει η εμβρυακή περίοδος είναι ότι αρκεί μόνο μια έκθεση του εμβρύου σε κάποιον επικίνδυνο για την υγεία παράγοντα, για να καθορίσει ενδεχομένως επιγενετικά τουλάχιστον τρεις γενεές».
Ερευνα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από το Πανεπιστήμιο Columbia έδειξε ότι τα παιδιά που είχαν γεννηθεί σε υποβαθμισμένες περιοχές της Νέας Υόρκης με αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση είχαν σημαντικά μειωμένο ΙQ.
Αντίστοιχα έχει βρεθεί ότι η έκθεση σε ουσίες όπως το μονοξείδιο του άνθρακα ή το όζον, ιδιαίτερα κατά το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιακών ανωμαλιών στο παιδί, ενώ σχετίζεται και με την εμφάνιση άσθματος, οξείας βρογχίτιδας, χρόνιου βήχα και δύσπνοιας.
Απειλή αποτελούν ακόμα και από χρόνια απαγορευμένες ουσίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε έρευνα του Χάρβαρντ σε περιοχή της Ρωσίας που θεωρείται μολυσμένη λόγω της μακρόχρονης λειτουργίας χημικού εργοστασίου βρέθηκε ότι τα παιδιά που είχαν τα υψηλότερα επίπεδα πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCB) στο αίμα τους ήταν κατά μέσο όρο σχεδόν τρία εκατοστά πιο κοντά. Γνωστή είναι η περίπτωση της ουσίας δισφαινόλη α, ενός χημικού που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στην παραγωγή πλαστικών, μεταξύ των οποίων και μπιμπερό, πριν διαπιστωθεί ότι συνδέεται με ορμονικές διαταραχές, σακχαρώδη διαβήτη και διαταραχές του ήπατος. «Η υγεία μας προσδιορίζεται πριν από τη γέννησή μας» καταλήγουν οι ειδικοί.
Η προφύλαξη των εγκύων
Πώς όμως μπορεί να προφυλαχθεί η έγκυος από την έκθεση στους αναρίθμητους περιβαλλοντικούς κινδύνους; «Κατ’ αρχήν, με την ενημέρωση» τονίζει η κ. Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής. «Μια ενήμερη και ευαισθητοποιημένη γυναίκα μπορεί να αποφύγει την ανεξέλεγκτη έκθεση σε τοξικές ουσίες».
Προς αυτή την κατεύθυνση, διατυπώθηκε στην ημερίδα η πρόταση να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα σχέδιο δράσης με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων και του ευρύτερου κοινού, για τη διασφάλιση της υγείας και της σωστής ανάπτυξης των παιδιών που γεννιούνται στην Ελλάδα. Ανάλογο σχέδιο δράσης έχει αναπτυχθεί στην Κύπρο με πρωτοβουλία της καθηγήτριας Περιβαλλοντικής Χημείας, κ. Στέλλας Μιχαηλίδου, η οποία συμμετείχε στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συγκεκριμένα, από το 2004 έχει συσταθεί η Εθνική Επιτροπή «Περιβάλλον και Υγεία του Παιδιού» με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου Κύπρου, με αποστολή την προστασία του εμβρύου και του παιδιού από περιβαλλοντικούς κινδύνους που απειλούν την υγεία του, καθώς και. την προαγωγή υγιούς και ασφαλούς περιβάλλοντος με την ελάχιστη δυνατή έκθεση σε ανθυγιεινούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Το σχετικό σχέδιο δράσης περιλαμβάνει την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, όπως η μείωση της έκθεσης μέσω της τροφής σε ρυπαντές, μέσω συγκεκριμένων δράσεων όπως η συστηματική παρακολούθηση του γάλακτος και η προώθηση προγραμμάτων παρακολούθησης των ουσιών αυτών.
Πηγή: Καθημερινή
