Αρκετός κόσμος τα τελευταία χρόνια έχει αγοράσει διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν κολλαγόνο προκειμένου να ενισχύσει την υγεία και την εμφάνισή του.
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι το περιεχόμενο αυτών των σκευασμάτων απορροφούνται σε ικανοποιητικό βαθμό από το σώμα (το ποσιμο κολλαγόνο σε υγρή μορφή απορροφάται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτό που διατίθεται σε χάπια ή σε σκόνη) αλλά τα ενδεχόμενα οφέλη είναι υπό αμφισβήτηση.
Το κολλαγόνο (collagen) είναι η μεγαλύτερη σε ποσότητα πρωτεΐνη που υπάρχει στο σώμα μας. Οι πρωτεΐνες (μόρια που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο) αποτελούν περίπου το 75% του βάρους ενός ανθρώπου αν δεν υπολογίσουμε το νερό που περιέχει το σώμα.
Η ποσότητα του κολλαγόνου ως ποσοστό του συνόλου των πρωτεϊνών είναι γύρω στο 30%. Αυτό και μόνο σημαίνει ότι το κολλαγόνο είναι μια πολύ σημαντική πρωτεΐνη για το σώμα. To κολλαγονο βρίσκεται παντού στο σώμα μας, στους τένοντες, στην καρδιά, στα νύχια, στα μαλλιά, στο δέρμα, στα ούλα, στα μάτια, στις αρθρώσεις και στα αιμοφόρα αγγεία μας. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι κολλαγόνου στα διάφορα μέρη του σώματος.
Το κολλαγόνο είναι αυτό που κρατά «κολλημένο» το σώμα μας και δεν το αφήνει να διαλυθεί. Είναι δηλαδή ένα είδος κόλλας (εξ’ ου και το όνομά του) που διατηρεί του ιστούς του σώματος και τα κύτταρά μας «κολλημένα» όπως το τσιμέντο κρατάει τα τούβλα του σπιτιού.
Αν για κάποιο λόγο το σώμα μας σταματήσει να παράγει κολλαγόνο τότε εμφανίζεται μια τρομερή ασθένεια που πριν από δύο αιώνες συνήθιζε να «χτυπά» τους ναυτικούς των πλοίων που έκαναν μακρινά ταξίδια: το σκορβούτο. Η ασθένεια αυτή είναι η διάλυση του σώματος λόγω παντελούς έλλειψης βιταμίνης C (έτσι ανακαλύφθηκε ο ρόλος της βιταμίνης C που αρχικά ονομάστηκε ασκορβικό οξύ). Όταν λοιπόν δεν έχουμε βιταμίνη C δεν μπορεί να παραχθεί κολλαγόνο και το αποτέλεσμα είναι το σώμα να αρχίζει να καταρρέει και πρώτα απ’ όλα τα αιμοφόρα αγγεία μας.
Σίγουρα κανείς δεν θα ήθελε να έχει πρόβλημα με την παραγωγή του κολλαγόνου του. Αλλά καθώς περνούν τα χρόνια, το σώμα γερνά και μειώνονται οι δυνατότητές του. Με το πέρασμα των δεκαετιών μειώνεται η ικανότητα παραγωγής πολλών πρωτεϊνών, ενζύμων και ορμονών.
Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται λιγότερο κολλαγονο. Μετά την ηλικία των 30 ετών η παραγωγή κολλαγόνου μειώνεται κατά 1-1,5% το χρόνο και αυτό έχει εμφανείς συνέπειες, ειδικά στο δέρμα. Άλλες συνέπειες της έλλειψης κολλαγόνου είναι συχνά η κούραση, οι πόνοι και μια γενικότερη μείωση της φυσικής απόδοσης. Πολλές ασθένειες χαρακτηριστικές του γήρατος, όπως η οστεοαρθρίτιδα, είναι στενά συνδεδεμένες με την ποσότητα του διαθέσιμου κολλαγόνου που υπάρχει στον οργανισμό.
Αμινοξέα και πεπτίδια
Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να διατηρεί σε ικανοποιητικό επίπεδο παραγωγή κολλαγόνου; Ένας τρόπος να καταναλώνει τροφές που περιέχουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης C (από τη διατροφή και ενδεχομένως από τα διατροφικά συμπληρώματα). Ένας άλλος τρόπος είναι να καταναλώνει τροφές με επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες υπάρχουν κυρίως στα ζωικά τρόφιμα και ειδικά το κολλαγόνο υπάρχει μόνο στις ζωικές τροφές (100 γραμμάρια κρέας περιέχουν περιέχουν 6 γραμμάρια κολλαγόνου).
To ερώτημα είναι: Αν κάποιος λαμβάνει διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν κολλαγόνο (σε υγρή μορφή ή σε χάπια ή σε σκόνη) θα δώσει στο σώμα του μια ώθηση ώστε να παράγει περισσότερο κολλαγόνο; Η απάντηση είναι πιθανότατα όχι διότι το κολλαγόνο δεν απορροφάται ως τέτοιο.
Οι πρωτείνες που τρώμε διασπώνται στο στομάχι και το λεπτό έντερο ενώ το σώμα απορροφά τα δομικά στοιχεία που τις αποτελούν, δηλαδή τα αμινοξέα. Στη συνέχεια τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε, μεταξύ των οποίων και το κολλαγόνο. Άρα δεν έχει σημασία τις πρωτεΐνες τρώμε διότι θα διασπασθούν κατά την πέψη.
Αυτό που έχει σημασία είναι να παίρνουμε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός (το καλύτερο τρόφιμο από αυτής της πλευράς είναι το αυγό). Συνεπώς το να καταναλώνει κάποιος πόσιμο κολλαγόνο ως διατροφικό συμπλήρωμα δεν έχει κάποια ιδιαίτερη αξία αφού υπάρχουν τροφές που παρέχουν τα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός. Επιπλέον το κολλαγόνο είναι μια αρκετά μεγάλη πρωτείνη η οποία σε καμία περίπτωση δεν απορροφάται αν προηγουμένως δεν διασπαστεί στα δομικά της στοιχεία.
Υπάρχει ενδεχομένως κάποιος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε το να βοηθάει το υγρό πόσιμο κολλαγόνο; Η μόνη περίπτωση είναι όταν περιέχονται σ’ αυτό ορισμένα πεπτίδια τα οποία κάποιος δεν μπορεί να συνθέσει εύκολα. Η λέξη πεπτίδια προέρχεται από το “πεπτός”. Πρόκειται για “μικρές πρωτεΐνες” που απορροφούνται από τον οργανισμό χωρίς περαιτέρω διάσπαση. Θα μπορούσε λοιπόν να φανταστεί κανείς την περίπτωση που κάποιος έχει μια δυσκολία να συνθέσει ορισμένα μέρη του κολλαγόνου τα οποία υπάρχουν έτοιμα στο υγρό, πόσιμο κολλαγόνο. Από την άλλη μεριά όμως, τέτοια πεπτίδια είναι παρόντα και όταν τρώμε ζωικές τροφές οι οποίες όπως είπαμε περιέχουν κολλαγόνο. Με λίγα λόγια, το σώμα ενός υγιούς ανθρώπου που κάνει σωστή διατροφή δεν θα παράγει περισσότερο κολλαγόνο επειδή ο ίδιος καταναλώνει υγρό κολλαγόνο. Οι παραπανίσιες ποσότητες χρησιμοποιούνται απλά ως θερμίδες.
Οι εταιρείες που εμπορεύονται διατροφικά συμπληρώματα ισχυρίζονται ότι οι ευεργετικές ιδιότητες του πόσιμου κολλαγόνου σε υγρή μορφή είναι αμέτρητες και βρίσκουν εφαρμογή τόσο στην αισθητική όσο και στην ιατρική. Τονίζουν ιδιαίτερα ότι βοηθάει στα αρθριτικά προβλήματα και στην οστεοπόρωση. Η έρευνα έχει δείξει ότι το υγρο, ποσιμο κολλαγονο πράγματι απορροφάται από τον ανθρώπινο οργανισμό σε ικανοποιητικό ποσοστό, πάνω από 90% (κάτι που αδυνατούν να πετύχουν οι ταμπλέτες και οι κάψουλες που περιέχουν κολλαγόνο σε σκόνη) ωστόσο δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι αυτό βοηθάει σε κάτι περισσότερο από μια διατροφή που περιέχει ήδη τα απαραίτητα αμινοξέα στη σωστή δοσολογία. Να σημειωθεί ότι το πόσιμο κολλαγόνο όταν μια μελέτη έδειξε πως είναι άχρηστες οι κρέμες κολλαγόνου που προορίζονται για επάλειψη στο δέρμα (το κολλαγόνο είναι ένα μεγάλο μόριο και δεν μπορεί να διαπεράσει την επιδερμίδα).
Πάντως η κατανάλωση υγρού, πόσιμου κολλαγόνου δεν είναι κάτι που μπορεί να έχει παρενέργειες, εκτός κι αν κάποιος καταναλώνει ήδη πολλές πρωτείνες. Υπάρχει ένα όριο στην ποσότητα της πρωτεΐνης που μπορεί να προσληφθεί χωρίς παρενέργειες από τον ανθρώπινο οργανισμό. Διότι το άζωτο των πρωτεϊνών μετατρέπεται σε ουρία από το συκώτι και όταν η πρόσληψη σε πρωτεΐνες υπερβαίνει την ικανότητα του συκωτιού να συνθέσει την ουρία, αυτή συσσωρεύεται στο αίμα και εμφανίζονται μερικά αρνητικά συμπτώματα που ισοδυναμούν με ήπια δηλητηρίαση.
Δείτε πως μπορείτε να αυξήσετε με φυσικό τρόπο το κολλαγόνο.
Εχθρός η ζάχαρη και το κάπνισμα
Αξίζει να τονιστεί ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί του κολλαγόνου είναι η ζάχαρη και το κάπνισμα. Η γλυκόζη, το “ζάχαρο” του αίματος προσκολλάται στις πρωτεΐνες του αίματος, ένα φαινόμενο που ονομάζεται γλυκοζυλίωση και επιταχύνει τη γήρανση. Όσο περισσότερη γλυκόζη κυκλοφορεί στο αίμα (αυτό συμβαίνει όταν τρώμε πολλούς απλούς υδατάνθρακες), τόσο μεγαλύτερη η γλυκοζυλίωση. Μάλιστα η φρουκτόζη προκαλεί 10 φορές μεγαλύτερη γλυκοζυλίωση από τη γλυκόζη. Κάθε γλυκοζυλίωση στο κολλαγόνο θέτει τις βάσεις για ρυτίδες και απώλεια της ελαστικότητας. Το δέρμα σακουλιάζει και τα διάφορα όργανα του σώματος γίνονται πιο άκαμπτα.
Τέλος, το κάπνισμα διεγείρει τη δράση ενός ενζύμου που διασπά το κολλαγόνο και μειώνει και την παραγωγή του. Μια μελέτη έδειξε πως η μείωση στην παραγωγή του κολλαγόνου μπορεί να φτάσει το 40% εξαιτίας του καπνίσματος.
