Τα κονδυλώματα (condylomata ή warts) είναι μια από τις πιο συχνές ασθένειες που μεταδίδονται μέσω του σεξ. Κλινικά εμφανίζονται σαν ογκίδια, αρχικά μεγέθους λίγων χιλιοστών με ανθοκραμβοειδή (σαν κουνουπίδι) επιφάνεια και με την πάροδο του χρόνου αυξάνονται σε μέγεθος, αποκτούν μίσχο ή συνενώνονται μεταξύ τους. Είναι ανώδυνα, με χρώμα από ρόδινο έως καφεοειδές. Οι υποτροπές είναι δυστυχώς πολύ συχνές. Πρέπει να αποφεύγουμε το έντονο σωματικό και κυρίως ψυχικό στρες και να εξασφαλίζουμε στο σώμα μας καλό ύπνο και σωστή διατροφή.
Τα κονδυλώματα οφείλονται σε διάφορους ιούς που ανήκουν στην οικογένεια των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV). Αυτή η οικογένεια ιών περιλαμβάνει πάνω από 150 στελέχη. Από αυτά τα στελέχη περίπου τα 30 μεταδίδονται με το σεξ. Ορισμένοι ιοί προκαλούν τα κλασικά, τυπικά κονδυλώματα πάνω στο δέρμα. Άλλοι ιοί δεν προκαλούν εμφανή κονδυλώματα, αλλά έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν καρκίνο στους βλεννογόνους (εσωτερική επίστρωση) του κόλπου και του ορθού (πρωκτός). Αυτά τα στελέχη ενοχοποιούνται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες, ενώ είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν και καρκίνο του ορθού.
Σημειώστε ότι τα κονδυλώματα δεν προκαλούνται από τους ίδιους τύπους του HPV που προκαλούν δυσπλασία και καρκίνο. Όμως αν κάποιος έχει παρουσιάσει κονδυλώματα, είναι πιθανόν να έχει εκτεθεί και στα καρκινογόνα στελέχη του ιού.
Τα καρκινογόνα στελέχη του ιού HPV δεν προκαλούν ορατά κονδυλώματα. Έτσι είναι πολύ πιθανόν κάποιος να είναι μολυσμένος από καρκινογόνα στελέχη, να μην έχει κανένα ορατό σύμπτωμα και να τα μεταδίδει εν αγνοία του αν κάνει σεξ χωρίς προφυλακτικό.
Πού εμφανίζονται;
Τα κλασσικά κονδυλώματα προσβάλλουν το δέρμα γύρω και πάνω στα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, αλλά και τον βλεννογόνο (δηλαδή την εσωτερική επίστρωση) του κόλπου και του ορθού. Μερικές φορές μπορεί να εντοπίζονται και μέσα στην ουρήθρα. Πολύ σπάνια μπορεί να εμφανιστούν και μέσα στο στόμα.
Πώς είναι;
Τα κονδυλώματα σχηματίζουν μικρές, μυτερές προεξοχές που αρχικά είναι μεμονωμένες, ανώδυνες, στο χρώμα του δέρματος και δεν παρουσιάζουν πρήξιμο ή κοκκινίλα. Με την πάροδο του χρόνου όμως διογκώνονται και μπορεί να ματώσουν και γίνουν επώδυνα (ιδίως αν βρίσκονται μέσα στον πρωκτό ή γύρω του).
Τα καρκινογόνα στελέχη του ιού HPV δεν προκαλούν ορατά κονδυλώματα. Προκαλούν όμως δυσπλασία, μια προκαρκινική βλάβη στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας ή του ορθού. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος έχει εμφανίσει δυσπλαστικές αλλοιώσεις λόγω του ιού, θα εμφανίσει καρκίνο. (Μόνο το 2% των γυναικών που εμφανίζουν δυσπλασία εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας).
Μετάδοση
- Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο καιρό μετά από τη μόλυνση θα εμφανιστούν κονδυλώματα.
- Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο καιρό μετά από τη θεραπεία θα πάψει να μεταδίδεται ο ιός από τη θεραπευμένη περιοχή.
Η ασθένεια μεταδίδεται από άτομο προσβεβλημένο (με ή χωρίς ορατές κλινικά βλάβες) συνήθως με τη σεξουαλική επαφή. Είναι σπάνια η μετάδοση με άλλο τρόπο, αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις κονδυλωμάτων από κοινόχρηστα αντικείμενα (π.χ πετσέτες) ή από μυρμηγκιά (ή μυρμηκιά), κυρίως σε παιδιά. Τα ανοσοκατασταλμένα άτομα είναι πιο επιρρεπή στον ιό, ενώ είναι εξατομικευμένη και η αντίσταση του κάθε ατόμου στην προσβολή από αυτόν. Σε ορισμένα άτομα ο ιός πολλαπλασιάζεται γρήγορα και υποτροπιάζει συχνά, ενώ σε άλλους θεραπεύεται εύκολα χωρίς υποτροπές.
Άρα θα λέγαμε ότι τα κονδυλώματα μεταδίδονται τόσο με την απευθείας επαφή με την προσβεβλημένη περιοχή, όσο και με άμεση επαφή (π.χ. αν αγγίξει κάποιος ένα κονδύλωμα και με το ίδιο χέρι αγγίξει γα γεννητικά του όργανα ή τον πρωκτό ή αν χρησιμοποιήσει έναν μολυσμένο δονητή). Είναι άγνωστη η ελάχιστη ποσότητα ιού που απαιτείται για να προκληθεί η μόλυνση. Δεδομένου ότι τα κονδυλώματα μπορούν να εντοπίζονται σε τόσο μεγάλη περιοχή πάνω και γύρω από τα γεννητικά όργανα, είναι πιθανόν το προφυλακτικό, το οποίο καλύπτει μόνον το σώμα του πέους, να μην προσφέρει απόλυτη ασφάλεια.
Ο χρόνος επωάσεως του ιού HPV είναι ακαθόριστος, πιστεύεται πάντως ότι διαρκεί (2-9 μήνες). Δεδομένου επίης του μακρού χρόνου επώασης του ιού, ένας φορέας μπορεί να μεταδίδει τον ιό, ενώ δεν έχει ακόμα παρουσιάσει βλάβες. Επίσης, η ασυμπτωματική φορεία μπορεί να προκαλέσει μετάδοση της νόσου και μετά τη θεραπεία, αφού ο ιός των θηλωμάτων διαβιεί για χρόνια στα επιδερμιδικά κύτταρα με δυναμικό να μεταδοθεί ή να υποτροπιάσει στο ίδιο άτομο εάν η άμυνα πέσει για κάποιο άλλο λόγο π.χ στρες, λοίμωξη, κακοήθεια, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
Συνήθρως τα κονδυλώματα εμφανίζονται λίγες εβδομάδες (το νωρίτερο έναν μήνα) έως 3 μήνες μετά την επαφή, καμία φορά και χρόνια μετά. Είναι επίσης πιθανόν κάποιος να μολυνθεί από τον ιό, αλλά να μην εμφανίσει ποτέ κονδυλώματα. Αυτό εξαρτάται από την κατάσταση του ανοσοποιητικού του συστήματος. Τα κονδυλώματα μπορεί να εμφανιστούν σε περιόδους που το ανοσοποιητικό εξασθενεί και δεν μπορεί να καταστείλει τον ιό. Παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνισή τους (από μια παλιότερη μόλυνση) είναι:
- Ψυχολογική πίεση, στρες
- Ορμονικές διαταραχές λόγω εγκυμοσύνης ή αντισυλληπτικών
- Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
- Μόλυνση από τον ιό HIV (ο ιός που προκαλεί AIDS)
Υπολογίζεται πάντως ότι κονδυλώματα εμφανίζονται μόνον στο 1-2% όσων μολύνονται από τα στελέχη που προκαλούν κονδυλώματα. Δυσπλασία εμφανίζεται μόνο στο 3-5% όσων προσβάλλονται από τα στελέχη που προκαλούν δυσπλασία. Οι περισσότεροι απ’ όσους μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί φορείς.
Θεωρείται ότι τα σεξουαλικώς ενεργά άτομα έχουν πολύ μεγάλη πιθανότητα να κολλήσουν τον ιό κάποια στιγμή της ζωής τους. Δεν είναι γνωστό αν και για πόσον χρόνο μετά την θεραπεία κονδυλωμάτων ο ιός μπορεί να μεταδίδεται από τη θεραπευμένη περιοχή.
Διάγνωση του ΗPV
Για τη διάγνωση του HPV οι γιατροί ψάχνουν τις εκδηλώσεις του: κονδυλώματα και δυσπλασία. Δεν υπάρχει εξέταση αίματος για τον ΗPV. Η εξέταση για τα κονδυλώματα είναι απλή, ανώδυνη και ο γιατρός μπορεί να τα διαγνώσει με γυμνό μάτι ή με μεγεθυντικό φακό. Για κονδυλώματα που βρίσκονται στον πρωκτό ή στον κόλπο χρειάζεται να γίνει μια πιο ειδική εξέταση (ορθοσκόπηση ή κολποσκόπηση αντίστοιχα). Όταν βρίσκονται κονδυλώματα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα είναι καλό να γίνεται επίσης εξέταση του πρωκτού (σε όλους) και του κόλπου (στις γυναίκες).
Καμία από αυτές τις εξετάσεις δεν είναι επώδυνη ή περίπλοκη.
Η δυσπλασία διαγιγνώσκεται με βιοψία ή με τεστ Παπ, τόσο για τον κόλπο, όσο και για το ορθό. Υπάρχει διχογνωμία για το τεστ Παπ ορθού. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή την εξέταση (τεστ Παπ ορθού) είναι απαραίτητο να την κάνουν κάθε χρόνο τα άτομα που διατρέχουν ψηλό κίνδυνο:
- Άτομα που έχουν (παθητική) σεξουαλική επαφή από τον πρωκτό
- Γυναίκες που έχουν διαγνωσμένη νεοπλασία στον τράχηλο της μήτρας
- Όλοι όσοι έχουν λιγότερα από 500 Τ λεμφοκύτταρα (π.χ. οροθετικοί στον ΗΙV)
Ωστόσο άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι μια καλή κλινική εξέταση μπορεί να αντικαταστήσει το τεστ Παπ ορθού. Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) δεν συνιστά αυτή την εξέταση προς το παρόν τουλάχιστον, εν αναμονή περισσότερων επιστημονικών στοιχείων.
Θεραπεία
Ο ιός δεν μπορεί να απομακρυνθεί από τον οργανισμό. Μολύνει τα κύτταρα και παραμένει για πάντα μέσα τους. Όμως οι δυσπλασίες και τα κονδυλώματα μπορούν να αφαιρεθούν.
Για τα κονδυλώματα οι διαθέσιμες θεραπείες είναι:
- Κάψιμο με βελόνα ή με λέιζερ.
- Πάγωμα με υγρό άζωτο (κρυοπηξία)
- Χειρουργική αφαίρεση
- Θεραπεία με χημικές ουσίες (π.χ. ποδοφυλλοτοξίνη)
Καμία θεραπευτική μέθοδος δεν είναι καλύτερη από την άλλη και καμία δεν είναι ιδανική για όλες τις περιπτώσεις.
Πολλές φορές μερικούς μήνες μετά από μια επιτυχή θεραπεία εμφανίζονται ξανά κονδυλώματα στην ίδια περιοχή. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν έχει μολυνθεί μια περιοχή, διάφορα κύτταρά της μπορεί να εμφανίσουν τη μόλυνση σε διάφορους χρόνους. Έτσι, παρότι ορισμένες θέσεις που είχαν κονδυλώματα θεραπεύτηκαν, γειτονικές θέσεις που φαίνονταν υγιείς μπορεί να εμφανίσουν κονδυλώματα αργότερα. Γι’ αυτό τον λόγο, ακόμη και μετά από θεραπεία, οι περιοχές που είχαν κονδυλώματα που δεν είναι σε εμφανή σημεία (πρωκτός, κόλπος) χρειάζονται επανεξέταση.
Σε περιοχές που με θεραπευμένα κονδυλώματα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στο μέλλον αλοιφές με κορτιζόνη. Υπάρχει κίνδυνος να ελαττωθεί τοπικά η ανοσία και να αναζωπυρωθούν τα κονδυλώματα στο συγκεκριμένο σημείο.
Για τη θεραπεία της δυσπλασίας του τραχήλου της μήτρας πρέπει να απευθυνθεί κανείς σε γυναικολόγο.
Μετάδοση μετά από θεραπεία
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν και για πόσο χρόνο μετά τη θεραπεία κονδυλωμάτων ο ιός συνεχίζει να μεταδίδεται από τη συγκεκριμένη περιοχή. Στην πράξη, αν μερικούς μήνες μετά από τη θεραπεία δεν εμφανιστούν νέα κονδυλώματα συνήθως η περιοχή θεωρείται θεραπευμένη. Κανείς δεν ξέρει πόσοι μήνες ακριβώς χρειάζεται να περάσουν.
Εμβόλιο
Κυκλοφορεί ένα εμβόλιο, το οποίο προστατεύει από τα στελέχη του ιού που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ή του ορθού. Δεν προστατεύει από τα υπόλοιπα στελέχη που προκαλούν τις τυπικές δερματικές αλλοιώσεις των κονδυλωμάτων. Προς το παρόν χορηγείται (δωρεάν) μόνο σε κορίτσια προεφηβικής ηλικίας. Δηλαδή το εμβόλιο δεν μας απαλλάσσει από τη χρήση του προφυλακτικού. Το εμβόλιο όμως θεωρείται ότι πρέπει να το κάνουν και τα αγόρια καθώς η μόλυνση είναι μάλλον πιο συχνή στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.
Με λίγα λόγια
Τα κονδυλώματα προκαλούνται από ιό που προσβάλλει το δέρμα και τους βλεννογόνους του στόματος, του εντέρου και του κόλπου (δηλαδή την εσωτερική επένδυση των κοιλοτήτων του σώματος).
Μεταδίδονται με (άμεση ή έμμεση) επαφή με κονδυλώματα.
Συμπτώματα: Σκληρά και μυτερά εξογκώματα (σαν μυρμηγκιές), άλλοτε μεμονωμένα άλλοτε πολλά μαζί στα γεννητικά όργανα και γύρω από τον πρωκτό. Αρχικά είναι ανώδυνα, στο χρώμα του δέρματος και δεν παρουσιάζουν πρήξιμο ή κοκκινίλα.
Εξέλιξη: Με τη πάροδο του χρόνου διογκώνονται και μπορεί να ματώνουν. Ορισμένα είδη του ιού των κονδυλωμάτων προδιαθέτουν για την εμφάνιση καρκίνου σε άνδρες (ορθό έντερο) και σε γυναίκες (τράχηλος της μήτρας). Ο ιός μένει για πάντα στο σώμα, αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα καταφέρνει να τον κρατήσει υπό έλεγχο.
Θεραπεία: Αφαιρούνται με καυτηριασμό, κρυοπηξία, με επάλειψη με ειδικές ουσίες ή χειρουργικά. Η θεραπεία πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό, γιατί έτσι εξασφαλίζονται περισσότερες πιθανότητες γρήγορης και πλήρους θεραπείας.
Προφύλαξη: Το προφυλακτικό προσφέρει προστασία, αλλά μόνο αν τα κονδυλώματα βρίσκονται στην περιοχή που καλύπτει. Το προφυλακτικό είναι αποτελεσματικό για την προστασία από τα καρκινογόνα στελέχη του ιού. Για αυτά τα στελέχη και μόνον υπάρχει εμβόλιο.
Προσοχή: Επειδή τα κονδυλώματα δεν πονάνε, εύκολα διαφεύγουν της προσοχής. Εάν δείτε μικρά, ανώδυνα σπυράκια με σκληρή «μύτη» στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, απευθυνθείτε αμέσως σε δερματολόγο. Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα.
