H ασθένεια Lyme ή μπορρελίωση είναι μια ζωοανθρωπονόσος που προκαλείται από βακτήρια, τις σπειροχαίτες του συμπλέγματος Borrelia burgdorferi που περιλαμβάνει τουλάχιστον 12 είδη.
Τα βακτήρια αυτά έχουν λεπτό επίμηκες σώμα και βρίσκονται σε τσιμπούρια (καθώς επίσης και σε κουνούπια και μύγες) τα οποία μεταδίδουν στον άνθρωπο την ασθένεια. Από τα τσιμπούρια (ticks), τρία είναι τα κύρια παθογόνα είδη για τον άνθρωπο και περισσότερο ένα σκληρό τσιμπούρι που ονομάζεται Ixodes ricinus.
Όταν ένα τσιμπούρι προσκολλάται στο ανθρώπινο δέρμα και είναι μολυσμένο με μπορρέλια, το βακτήριο περνάει στο αίμα και μεταναστεύει στους ιστούς αποφεύγοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι προκαλείται η λοίμωξη που ονομάζεται Lyme ή μπορρελίωση η οποία περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1975. Ονομάστηκε Lyme στην Αμερική αλλά στην Ευρώπη επεκράτησε ο όρος μπορρελίωση (συχνά αναφέρεται ως Lyme bοrreliosis). Εδώ πρέπει να πούμε ότι είναι πολύ σημαντικό να αφαιρεθεί το τσιμπούρι από το σώμα όσο πιο γρήγορα γίνεται. Για το σωστό τρόπο αφαίρεσης των τσιμπουριών δείτες εδώ.
Η μπορρελίωση προσβάλλει τις αρθρώσεις, την καρδιά και το νευρικό σύστημα και μελετάται με ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια καθώς αυξάνεται ο αριθμός των κρουσμάτων, ωστόσο υπάρχουν πολλά κενά στην κατανότηση της ασθένειας. Τα ετήσια κρούσμα αναφέρεται ότι είναι 14-140 ανά 100.000 κατοίκους στην Ευρώπη αλλά διαφέρουν αρκετά από περιοχή σε περιοχή. Στην Ελλάδα η παρουσία του Ixodes ricinus είναι γνωστή από μελέτες της δεκαετίας του 1980 σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, όχι όμως και σε περιοχές της νότιας Ελλάδας όπου η υγρασία είναι μικρότερη και η θερμοκρασία υψηλότερη.
Στην Βόρεια Ελλάδα, σχεδόν τα μισά τσιμπούρια είναι μολυσμένα με το βακτήριο Ixodes ricinus που προκαλεί την μπορρελίωση. Σε μελέτη που έγινε το 2008 (Παυλίδου) το 45% των τσιμπουριών που συλλέγησαν σε 11 νομούς της Βόρειας Ελλάδας, βρέθηκε ότι υπάρχει το Ixodes ricinus.
Τα συμπτώματα της μπορρελίωσης
Η νόσος του Lyme έχει τρία στάδια με υφέσεις και εξάρσεις αλλά μπορεί κάποιο στάδιο να παραληφθεί ή να συμπιεστεί. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η μπορρελίωση είναι αυτοπεριοριζόμενη, ενίοτε όμως εμμένει ακόμη και μετά από θεραπευτική αγωγή με αντιβιοτικά.
Το Στάδιο 1 χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη δερματική βλάβη στο σημείο που το τσιμπούρι είχε προσκολληθεί και ρουφούσε το αίμα. Το πιο χαρακτηριστικό σημάδι της μπορρελίωσης είναι το κόκκινο σημείο το οποίο σταδιακά μεγαλώνει ενώ στο κέντρο του σημείου το χρώμα του δέρματος είναι πιο ανοιχτό. Αυτό το κόκκινο σημείο ονομάζεται «μεταναστευτικό ερύθημα». Αυτό το μεταναστευτικό ερύθημα εμφανίζεται μέσα σε τρεις εβδομάδες μετά το τσίμπημα του τσιμπουριού (το 50% των ασθενών παρουσιάζει το μεταναστευτικό ερύθημα την πρώτη εβδομάδα) αλλά δεν εμφανίζεται σε όλους του ασθενείς. Συνήθως οι ασθενείς που έχουν το μεταναστευτικό ερύθημα δεν ξέρουν ότι προέρχεται από κάποιο τσίμπημα από τσιμπούρι. Η μασχάλη, η βουβωνική περιοχή και ο μηρός είναι τα συνηθέστερα σημεία εμφάνισης. Το κύριο χαρακτηριστικό του μεταναστευτικού ερυθήματος είναι ότι επεκτείνεται σε διάρκεια λίγων ημερών και φτάνει σε μέση διάμετρο τα 15 εκατοστά (το εύρος ποικίλει από 3 σε 68 εκατοστά). Το εξάνθημα εμφανίζεται ως ομοιογενές ερυθμό ή δακτυλιοειδές με ερυθρή κεντρική περιοχή. Μετά από 3-4 εβδομάδες εξαφανίζεται ακόμη και χωρίς λήψη αντιβιοτικών. Ωστόσο αυτό το πρώτο στάδιο δεν εμφανίζεται στο ένα τρίτο των ασθενών.
Το Στάδιο 2 χαρακτηρίζεται από διασπορά του βακτηρίου στον οργανισμό και εκδηλώσεις από διάφορα όργανα όπως είναι το δέρμα, το νευρικό σύστημα, τις αρθρώσεις και την καρδιά. Όταν η μπορρελίωση προσβάλει τις αρθρώσεις ονομάζεται αρθρίτιδα του Lyme. Δερματικές βλάβες υπό μορφή πολλαπλών ερυθημάτων αναπτύσσονται λόγω αιματογενούς διασποράς της σπειροχαίτης σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, τείνουν όμως να είναι μικρότερες σε μέγεθος από το αρχικό ερύθημα ενώ απουσιάζει η χαρακτηριστική αλλοίωση στο σημείο του κέντρου. Αυτά τα δευτερογενή ερυθήματα μπορεί να συνοδεύονται από ναυτία, κούραση, πονοκέφαλο, πυρετό, ρίγος και τοπική αδενίτιδα. Λιγότερο συχνά μπορεί να εμφανιστεούν μηνιγγιτιδικός ερεθισμός, ελαφρά εγκεφαλοπάθεια, μυοσκελετικοί πόνοι, ηπατίτιδα, λεμφαδενιτιδα, διόγκωση όρχεων και σπληνομεγαλία.
Στα παιδιά πιο συχνά μπορεί να εμφανιστεί μηνιγγίτιδα ως μόνη εκδήλωση. Σε πρόσφατη δημοσίευση (2008) αναφέρθηκαν τρεις περιπτώσεις παιδιών με σύμπτωμα την επίμονη ναυτία. Τα συμπτώματα από το νευρικό σύστημα διαρκούν μερικές εβδομάδες ή μήνες, μπορούν όμως να επανεμφανιστούν. Στο Στάδιο 2 εμφανίζονται επίσης μεταναστευτικού τύπου αρθραλγίες, μυαλγίες, πόνοι στους τένοντες ή στα οστά χωρίς διόγκωση στις αρθρώσεις, μήνες ή χρόνια μετά την αρχική λοίμωξη. Ποσοστό 5% των ασθενών εμφανίζουν συμπτώματα από προσβολή της καρδιάς και σπάνια μυοκαρδίτιδα ή περικαρδίτιδα.
Το Στάδιο 3 χαρακτηρίζεται από εμμένουσα νόσο με εκδηλώσεις στις αρθρώσεις, το νευρικό σύστημα ή το δέρμα, μήνες ή χρόνια μετά τα δύο πρώτα στάδια. Το τρίτο στάδιο αποτελεί τη χρόνια μορφή της νόσου. Δηλαδή, σε ορισμένους ασθενείς οι κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να είναι χρόνιες και επίμονες, ειδικά όσον αφορά τις αρθρώσεις, το νευρικό σύστημα και το δέρμα. Αυτό συμβαίνει διότι το βακτήριο μπορρέλια, μετά το Στάδιο 2, επιβιώνει τοπικά για μεγάλο χρονικό διάστημα με ελάχιστα ή καθόλου συμπτώματα και μπορεί να μεσολαβήσει μια μακρά λανθάνουσα περίοδος.
Η διάγνωση της μπορρελίωσης
Η μπορρελίωση μπορεί να διαγνωσθεί με διάφορες εξετάσεις αίματος (αντισώματα). Η εξέταση που γίνεται συνήθως πρώτη ονομάζεται ανοσοενζυμική ανάλυση, και σε περίπτωση που βρεθούν σε αυτήν αντισώματα IgG έναντι της Borrelia burgdorferi θα πρέπει να διενεργηθεί μια εξέταση επαλήθευσης που ονομάζεται Immunoblot ή Western Blot. Σημαντικό για να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε την μπορρελίωση είναι η ένδειξη μηνιγγίτιδας και ένδειξη για αντισώματα κατά του βακτηρίου Borrelia burgdorferi. Όταν τα συμπτώματα της ασθένειας επικρατούν για μικρό διάστημα τα αντισώματα δεν μπορούν να εντοπιστούν.
Η διάγνωση της ασθένειας είναι ιδιαίτερα δύσκολη και ίσως στην αρχή ο γιατρός να μην σκεφτεί ότι ο ασθενής πάσχει από μπορρελίωση. Ακόμα και αν η εξέταση δείξει αντισώματα έναντι της Borrelia burgdorferi στον οργανισμό αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ασθενής πάσχει από μπορρελίωση. Ίσως να χρειαστεί να επαναληφθούν αρκετές φορές οι εξετάσεις για να διαγνωσθεί τελικά η ασθένεια.
Η θεραπεία της μπορρελίωσης
Τα αντιβιοτικά αποτελούν την πρωταρχική θεραπεία για τη Lyme μπορρελίωση. Τα αντιβιοτικά επιλογής είναι η δοξυκυκλίνη, η αμοξυκιλλίνη και η κεφτριαξόνη. Τριάντα χρόνια εμπειρίας έδειξαν ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων είανι επαρκής η χορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα για σύντομο χρονικό διάστημα. Η χορήγηση αντιβιοτικού ως προληπτικού μέτρου ύστερα από προσκόλληση τσιμπουριού αποτελεί αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Αν όμως υπάρχει υποψία της νόσου ύστερα από εμφάνιση μεταναστευτικού ερυθήματος, τότε επιβάλλεται αγωγή με δοξυκυκλίνη επί 10 ημέρες χωρίς να αναμέονται τα ορολογικά αποτελέσματα. Όταν η δάγνωση της νόσου γίνει σε προχωρημένο στάδιο τότε χορηγείται κεφτριαξόνη.
Η μινοκυκλίνη ενδείκνυται επίσης για την νευρομπορρελίωση. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το βακτήριο επιτίθεται στις μήνιγγες του εγκεφάλου προκαλώντας ένα είδος μηνιγγίτιδας, το οποίο μπορεί να συνοδεύεται από μόλυνση στο νωτιαίο μυελό ή στα νεύρα του εγκεφάλου. Όταν η μπορρελίωση επηρεάσει τις μήνιγγες και προκαλέσει μηνιγγίτιδα τα συμπτώματα είναι ελάχιστα -συνήθως δεν παρουσιάζονται πονοκέφαλοι, πυρετός ή ακαμψία στον αυχένα- ενώ όταν υπάρξει μόλυνση και κατά συνέπεια φλεγμονή των νεύρων του εγκεφάλου παρουσιάζεται κυρίως παράλυση από τη μία μεριά του προσώπου.
Πιο σπάνια παρουσιάζεται διπλωπία, που σημαίνει ότι ο ασθενής βλέπει τα αντικείμενα διπλά. Μόλυνση του νωτιαίου μυελού προκαλεί πόνους στα άκρα και στο σώμα καθώς και εξάντληση. Πιο σπάνια προκαλείται και ακράτεια ούρων. Τα προηγούμενα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν αρκετό καιρό καθώς για μπορέσουμε να μιλήσουμε για προχωρημένη μπορρελίωση χρειάζεται να περάσει τουλάχιστον ένας χρόνος. Ένα σύμπτωμα που συνοδεύει την προχωρημένη μπορρελίωση είναι η χρόνια ατροφική ακροδερματίτιδα. Στην αρχή δε της μόλυνσης συνήθως εμφανίζονται και συμπτώματα γρίπης.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μπορρελίωση δείτε εδώ.
