Σύμφωνα με έρευνα Ελλήνων επιστημόνων που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Journal of the American Medical Association, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (περιέχονται στα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες και ο σολομός) δεν ελαττώνουν τη θνητότητα είτε από έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) είτε από εγκεφαλικό επεισόδιο. Το συμπέρασμα αυτό ισχύει είτε τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα λαμβάνονται από συμπληρώματα διατροφής είτε από τα ψάρια.
Η Δρ Άλις Λιχτενστάιν διευθύντρια του Εργαστηρίου Καρδιαγγειακής Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Tufts της Βοστόνης εξηγεί ότι «επειδή οι άνθρωποι που τρώνε συχνά ψάρι έχει διαπιστωθεί ότι έχουν σπανιότερα καρδιακή νόσο, οι επιστήμονες είχαν πιστέψει ότι αν το ενεργό συστατικό πάρει τη μορφή χαπιού, θα έχει και παρόμοια οφέλη. Αλλά αυτό που διαπιστώσαμε μετά από χρόνια ερευνών είναι ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένα συστατικά. Οι άνθρωποι που τρώνε ψάρια ενδεχομένως να κάνουν καλύτερη διατροφή γενικότερα, αποφεύγοντας πιο ανθυγιεινές επιλογές».
Πριν μια δεκαετία, ιατρικές αποδείξεις τεκμηρίωναν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα στα οποία περιλαμβάνονται και τα EPA και DHA, είτε μέσω διατροφής είτε μέσω συμπληρωμάτων, έχουν ισχυρή προστατευτική δράση, χωρίς όμως να είναι πλήρως κατανοητός ο μηχανισμός δράσης τους.
Έκτοτε, τα στοιχεία που παρουσιάζονταν ήταν πάντα συγκεχυμένα. Νωρίτερα φέτος, ομάδα Κορεατών ερευνητών υποστήριξε ότι τα συμπληρώματα ω-3 λιπαρών δεν έχουν καμιά επίπτωση στην καρδιακή νόσο ή την πιθανότητα θανάτου. Επικαλέστηκαν στοιχεία που αφορούσαν 20.000 άτομα που είχαν λάβει μέρος σε παλαιότερες μελέτες.
Οι ειδικοί συνεχίζουν πάντως να συστήνουν την κατανάλωση λιπαρών ψαριών δύο φορές την εβδομάδα στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής με δημητριακά ολικής άλεσης και δημητριακά, αποχή από το κάπνισμα και περισσότερη γυμναστική.
Η ελληνική μελέτη για τα ωμέγα-3
Ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων και την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Iωαννίνων, με επικεφαλής τον καθηγητή Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Διευθυντή της Β’ Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων Μωυσή Ελισάφ, πραγματοποίησε μία μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών που αναφέρονται στη χορήγηση των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων και την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων.
Από τις 3.635 βιβλιογραφικές αναφορές στο συγκεκριμένο θέμα τελικά συμπεριληφθήκαν 20 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές με 68.680 ασθενείς, ενώ αναφέρθηκαν 7044 θάνατοι οποιασδήποτε αιτιολογίας, 3993 καρδιακοί θάνατοι, 1150 αιφνίδιοι θάνατοι, 1837 εμφράγματα του μυοκαρδίου και 1490 αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.
Η τελική ανάλυση έδειξε ότι η χορήγηση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων δεν ελάττωσε στατιστικά σημαντικά τον αριθμό των θανάτων οποιασδήποτε αιτιολογίας- των καρδιακών θανάτων ή των αιφνίδιων θανάτων, των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου και των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
«Ήταν οι σημαντικότερες μελέτες της βιβλιογραφίας, με επαρκή αριθμό καρδιαγγειακών επεισοδίων. Μελέτες παλαιότερες, που έδειχναν μείωση και πιο πρόσφατες, ουδέτερες. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το όφελος από τη χρήση συμπληρωμάτων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων είναι περίπου της τάξεως του 10%, το οποίο δεν έχει στατιστική σημαντικότητα» εξηγεί ο κ. Ελισάφ.
Η χρησιμότητα της χορήγησης ωμέγα-3 λιπαρών οξέων αποτελεί αμφιλεγόμενο θέμα. Αν και ο ακριβής μηχανισμός δράσης τωνωμέγα-3 λιπαρών οξέων δεν έχει απόλυτα διευκρινισθεί, η κύρια δράση τους πιθανόν οφείλεται στην ελάττωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων στο αίμα, ενώ επιπρόσθετες ιδιότητες τους περιλαμβάνουν την αντι-αρρυθμική δράση, την ελάττωση της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων και την ελάττωση της αρτηριακής πίεσης.
Σε πολλές από τις σύγχρονες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για τη πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου συστήνεται η χορήγηση των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων είτε μέσω αύξησης της διαιτητικής πρόσληψης είτε μέσω χορήγησης έτοιμων σκευασμάτων, ενώ ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έχει εγκρίνει τη χορήγησή τους μόνο για την ελάττωση των τριγλυκεριδίων του αίματος σε περιπτώσεις υπερτριγλυκεριδαιμίας, αναφέρεται- μεταξύ άλλων- στη σχετική μελέτη, σύμφωνα με το γιατρό Ευάγγελο Ρίζο, μέλος της επιστημονικής ομάδας που επεξεργάστηκε τα στοιχεία.
Συμπερασματικά, με βάση τα ευρήματα της συγκεκριμένης μετα-ανάλυσης αμφισβητείται η συστηματική χορήγηση των συμπληρωμάτων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων για την πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου, τονίζεται.
Όπως εξηγεί ο κ. Ελισάφ, υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα πράγματα που δεν μπορούν ν’ απαντηθούν με μεγάλη σαφήνεια. «Για παράδειγμα, οι δόσεις στις διάφορες μελέτες δεν είναι η ίδια. Η δόση για την καρδιοπροστασία είναι ένα γραμμάριο, η δόση που δίνουμε για να κατεβάσουμε τα τριγλυκερίδια μεγαλύτερη. Αυτός είναι ένας παράγοντας που αφήνει ένα κενό για περισσότερες μελέτες σε βάθος χρόνου» επισημαίνει ο καθηγητής.
Σε ό,τι αφορά την ασφαλή χρήση των συμπληρωμάτων αυτών, ο κ. Ελισάφ υπογραμμίζει πως «δεν υπάρχουν προβλήματα», καθώς «μπορεί να μην είναι θεαματικό το όφελος, ωστόσο δεν υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες».
«Νομίζω ότι θα πρέπει να συνεχίσουν οι ασθενείς τη δόκιμη θεραπεία που δίνει ο γιατρός. Δηλαδή, αν συμπεριλαμβάνει ωμέγα-3 λιπαρά οξέα θα πρέπει να συνεχίσουν να τα παίρνουν και να περιμένουμε να δούμε πραγματικά το ρόλο που μπορούν να παίζουν στο μέλλον, καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη κι άλλες μελέτες» αναφέρει.
Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν από την Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων- εκτός του καθηγητή Μωυσή Ελισάφ και του γιατρού Ευάγγελου Ρίζου- οι ιατροί Μιχάλης Κωσταπάνος και Ευτυχία Μπίκα και από το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων η επίκουρη καθηγήτρια Ευαγγελία Ντζάνη.
