Η θερμότητα που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λιγότερο ορισμένων ουσιών που κάνουν ζημιά στην υγεία. Μία τέτοια ουσία, είναι το ακρυλαμίδιο (ή ακρυλαμίδη) η οποία προκαλεί καρκίνο. Το 2002, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης στην Σουηδία, ανακάλυψαν με έκπληξη ότι μια καρκινογόνα ουσία, το ακρυλαμίδιο (ή ακρυλαμίδη) περιέχεται σε ορισμένα τρόφιμα. Το ακρυλαμίδιο μπορεί να σχηματιστεί στα τρόφιμα κατά τη θερμική παρασκευή τους σε θερμοκρασίες που φτάνουν ή ξεπερνούν τους 120 βαθμούς Κελσίου, όπως για παράδειγμα στο τηγάνισμα και το ψήσιμο.
Ποιές τροφές περιέχουν ακρυλαμίδιο
Οι τηγανητές πατάτες, τα πατατάκια, τα μπισκότα, τα κράκερ, τα κριτσίνια, τα δημητριακά πρωινού, οι ψητές πατάτες, τα αρτοσκευάσματα και ο καφές βρέθηκαν αρχικά ότι περιέχουν ακρυλαμίδιο.
Περαιτέρω μελέτες έχουν εντοπίσει το ακρυλαμίδιο σε αποξηραμένα φρούτα, σε ψημένα λαχανικά, στις μαύρες ελιές και σε κάποιους ψημένους ξηρούς καρπούς. Οι προτηγανισμένες πατάτες μπορεί να βλάπτουν σοβαρά την υγεία, επειδή έχουν περισσότερες πιθανότητες να περιέχουν υψηλά επίπεδα καρκινογόνων χημικών ουσιών, υποστηρίζουν τώρα βρετανοί επιστήμονες. Όπως εξηγούν στην «Επιθεώρηση Γεωργικής & Διατροφικής Χημείας (JAFC), οι προτηγανισμένες πατάτες κόβονται σε μικρά κομμάτια, τηγανίζονται εν μέρει και καταψύχονται, με μία διαδικασία που τους επιτρέπει να είναι τραγανές στο εξωτερικό αλλά ωμές στο εσωτερικό τους. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζονται πολλή ώρα για να μαγειρευτούν πριν σερβιριστούν, είτε στο σπίτι είτε συνηθέστερα σε ταχυφαγεία και εστιατόρια. Όμως η εργοστασιακή επεξεργασία τους μπορεί να επηρεάσει τις ποσότητες του ακρυλαμιδίου που παράγεται κατά το τηγάνισμά τους, σημειώνουν οι ερευνητές.
Μέχρι σήμερα δεν έχει ανιχνευθεί ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα που έχουν βραστεί, ποσαριστεί ή μαγειρευτεί στον ατμό. Αυτό ίσως να εξηγείται από τη μέγιστη θερμοκρασία αυτών των τεχνικών μαγειρέματος, η οποία δεν ξεπερνά τους 100οC, καθώς και από την απουσία της αντίδρασης αμαύρωσης.
Η ακρυλαμίδη προκαλεί καρκίνο
Το ακρυλαμίδιο είναι μία δυνητικά καρκινογόνος ουσία και η δημιουργία του είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι ειδικοί συνιστούν σθεναρά να καταναλώνουμε με μέτρο και σε ειδικές περιστάσεις τηγανητά τρόφιμα. «Η επεξεργασία συμπεριλαμβάνει επιλογή και ξεδιάλεγμα των πατατών, κόψιμο, λεύκανση, ενίσχυση των σακχάρων, στέγνωμα, τηγάνισμα και κατάψυξη», γράφουν ο δρ Ντόναλντ Σ. Μότραμ, ομότιμος καθηγητής Χημείας των Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Ρήντινγκ, και οι συνεργάτες του. «Σε συνδυασμό με το τελικό μαγείρεμα, αυτό προσδίδει στις πατάτες το χρώμα, την υφή και την γεύση που αναμένουν οι καταναλωτές από τις τηγανητές πατάτες».
Και συνεχίζουν: «Το ακρυλαμίδιο σχηματίζεται εκ φύσεως κατά το μαγείρεμα πολλών διατροφικών προϊόντων. Ο σχηματισμός ακρυλαμιδίου στα προϊόντα τηγανητής πατάτας είναι αναπόφευκτος».
Ο σχηματισμός του ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα προκαλείται ως αποτέλεσμα μιας αντίδρασης γνωστής ως αντίδραση Maillard, η οποία είναι μια χημική αντίδραση μεταξύ ενός αμινοξέος (δομικό συστατικών των πρωτεϊνών) και ενός σακχάρου, όπως είναι η γλυκόζη, η φρουκτόζη ή η λακτόζη. Απαιτείται θερμότητα για να ξεκινήσει η αντίδραση του μαγειρέματος που προκαλεί ένα χείμαρρο χημικών αλλαγών, οι οποίες τελικά οδηγούν στην «αμαύρωση» (δηλαδή την καστανή χροιά) του τροφίμου και τη δημιουργία μιας ποικιλίας συστατικών οσμής και γεύσης. Όλα αυτά τα συστατικά μαζί δίνουν τη χαρακτηριστική εμφάνιση και γεύση του μαγειρεμένου τροφίμου. Ένα από τα πιο κοινά παραδείγματα της αντίδρασης Maillard είναι το ψήσιμο του άσπρου ψωμιού για να δώσει το «καστανό» τοστ.
Επικίνδυνες οι προτηγανισμένες πατάτες
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο ηλεκτρονικού υπολογιστή για να μετρήσουν πως άλλαζαν τα επίπεδα του ακρυλαμιδίου, των αμινοξέων, των σακχάρων, του λίπους και άλλους ουσιών στα διάφορα στάδια της ετοιμασίας τηγανητών πατατών και τι συνέβαινε όταν άλλαζαν οι αναλογίες τους.
Έτσι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι προτηγανισμένες πατάτες περιέχουν πάρα πολύ ακρυλαμίδιο, ενώ ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί είναι να ελαττωθεί η αναλογία φρουκτόζης και γλυκόζης στις πατάτες, αμέσως μετά το κόψιμό τους σε κομμάτια.
«Για να μειωθούν οι ποσότητες του ακρυλαμιδίου στις τηγανητές πατάτες, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την επίπτωση κάθε σταδίου της ετοιμασίας τους στον σχηματισμό ακρυλαμιδίου», επισημαίνουν οι ερευνητές στο άρθρο τους.
