Εμβόλιο θεραπεύει τη δυσανεξία στη γλουτένη (gluten), την κύρια αιτία της κοιλιοκάκης από την οποία πάσχει το 1% του πληθυσμού. Τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη (celiac disease) δεν μπορούν να καταναλώσουν τροφές με γλουτένη, μια πρωτεΐνη που περιέχεται στα δημητριακά (στο σιτάρι, στο κριθάρι, στη σίκαλη και λιγότερο στη βρώμη).
Παρ’ ότι το ψωμί αποτελεί την κύρια πηγή γλουτένης η συγκεκριμένη πρωτεΐνη περιέχεται σε πλήθος άλλψν τροφών όπως τα ζυμαρικά, τα κέικ, τα μπισκότα, ακόμη και στα λουκάνικα ή στους κύβους που χρησιμοποιούμε για να κάνουν το φαγητό πιο νόστιμο. Αντίθετα, το καλαμπόκι και το ρύζι δεν περιέχουν γλουτένη.
Σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία για την κοιλιοκάκη και οι πάσχοντες πρέπει να ακολουθούν εφ’ όρου ζωής μια διατροφή απαλλαγμένη από γλουτένη. Σε περίπτωση που δεν συμμορφώνονται με αυτού του τύπου την αυστηρή δίαιτα κινδυνεύουν από καρκίνο του εντέρου, υπογονιμότητα και οστεοπόρωση. Αυτό συμβαίνει επειδή βλαπτικά μόρια της γλουτένης καταστρέφουν τις μικρές προεξοχές του λεπτού εντέρου που έχουν σχήμα δαχτύλων και ονομάζονται λάχνες. Οι λάχνες καλύπτουν τα τοιχώματα του λεπτού εντέρου και βοηθούν στην ενεργοποίηση της διαδικασίας της πέψης. Εάν οι λάχνες εμφανίσουν φλεγμονή και βλάβη το έντερο δεν είναι σε θέση να απορροφήσει σωστά τις τροφές, γεγονός που προκαλεί συχνά διάρροιες και έλλειψη θρεπτικών συστατικών στον οργανισμό.
Ετσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Τα οστά τα οποία δεν «τρέφονται» με τις απαραίτητες βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία αρχίζουν να εμφανίζουν απώλεια μάζας, με αποτέλεσμα να καραδοκεί η οστεοπόρωση. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι διπλασιάζεται και ο κίνδυνος καρκίνου του λεπτού εντέρου, πιθανώς επειδή το σώμα δεν μπορεί να απορροφήσει τις διαιτητικές ίνες οι οποίες αποτελούν «ασπίδα» ενάντια στη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου.
Η κοιλιοκάκη, γνωστή και ως «εντεροπάθεια από γλουτένη» είναι μια πανάρχαια ασθένεια. Έχει ισχυρή γενετική βάση και ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των πασχόντων φέρει ένα συγκεκριμένο γονίδιο, γνωστό ως ΗLA-DQ2. Οι επιστήμονες ανέπτυξαν το εμβόλιο αφού πρώτα εντόπισαν ποια από τα 3.000 πρωτεϊνικά τμήματα που αποτελούν τη γλουτένη προκαλούν βλάβες στον οργανισμό. Στη συνέχεια επικεντρώθηκαν σε τρία τμήματα της γλουτένης τα οποία φάνηκε ότι είναι υπεύθυνα για σχεδόν όλες τις περιπτώσεις κοιλιοκάκης. Αυτά τα τρία τμήματα χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του εμβολίου.
Εμβόλιο σε ανθρώπους
Το πειραματικό εμβόλιο που ονομάζεται NexVax2 έχει περάσει σε φάση κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία – συμμετέχουν σε πρώτη φάση 100 εθελοντές.
Οι κλινικές δοκιμές έρχονται ως συνέχεια επιτυχημένων πειραμάτων του εμβολίου κατά της κοιλιοκάκης σε ζώα, υποσχόμενες να βάλουν ένα τέλος στους κινδύνους υγείας που αντιμετωπίζουν τα άτομα με κοιλιοκάκη. Εάν όλα πάνε καλά το εμβόλιο αναμένεται να κυκλοφορήσει σε τρία με τέσσερα χρόνια, αποτελώντας την πρώτη «θεραπεία» για την κοιλιοκάκη.
Το ΝexVax2 δρα «επαναπρογραμματίζοντας» το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να μην επιτίθεται στο έντερο όταν γίνεται πρόσληψη γλουτένης μέσω της διατροφής. Περιέχει μικροσκοπικά τμήματα της πρωτεΐνης τα οποία είναι υπαίτια για την υπέρμετρη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της πέψης.
Με δεδομένο ότι τα τμήματα γλουτένης που περιέχονται στο εμβόλιο είναι τόσο μικρά το ανοσοποιητικό σύστημα δεν τα αναγνωρίζει ως «εχθρικά» με αποτέλεσμα να μην εξαπολύει επίθεση εναντίον τους. Τελικώς, σταδιακά μαθαίνει να αποδέχεται τη γλουτένη ως αβλαβή στη διατροφή. Η διαδικασία αυτή είναι ίδια με αυτή που χρησιμοποιείται στις περίπτωση μιας αλλεργίας. Το NexVax2 θα χορηγείται σε διαδοχικές δόσεις και σταδιακά η ποσότητα γλουτένης που θα εισάγεται στο σώμα θα αυξάνεται. Ετσι ο οργανισμός θα συνηθίζει λίγο-λίγο στην εισαγωγή υψηλότερων ποσοτήτων γλουτένης με αποτέλεσμα όταν η πρωτεΐνη επανεισαχθεί στη διατροφή, να μην προκαλούνται προβλήματα.
Προσαρμογή στη γλουτένη
Η αμερικανική εταιρεία που ανέπτυξε το εμβόλιο και η οποία ονομάζεται Immusant Inc. αναφέρει πως ελπίζει ότι το NexVax2 θα προσφέρει στους πάσχοντες από κοιλιοκάκη τη δυνατότητα να μην στερούνται από τη διατροφή τους το ψωμί και όχι μόνο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι σήμερα, σύμφωνα με τους ειδικούς, μικρό ποσοστό πασχόντων από κοιλιοκάκη, το οποίο δεν ξεπερνά το 10%-15%, διαγιγνώσκεται με την πάθηση. Η πλειονότητα υποφέρει σιωπηλά. Ορισμένοι πάσχοντες ζουν με το πρόβλημά τους ως και επί μια 15ετία προτού λάβουν διάγνωση. Την ίδια στιγμή μέσα σε λίγες ώρες από την κατανάλωση τροφών με γλουτένη, τα άτομα αυτά μπορεί να εμφανίζουν σοβαρή διάρροια ή εμέτους που διαρκούν ακόμη και για αρκετές ημέρες.
