Η αφαίρεση των αμυγδαλών, η αμυγδαλεκτομή αποτέλεσε αντικείμενο έντονων συζητήσεων στην ιστορία της Ιατρικής όπως και η αδενοειδεκτομή (η αφαίρεση για τα κρεατάκια). Οι αμυγδαλές είναι όργανα στο βάθος του λαιμού. Είναι πολύ μικρές όταν το παιδί γεννιέται. Σταδιακά, το μέγεθός τους αυξάνεται, έως την ηλικία των 6 ή 7 ετών. Στη συνέχεια συρρικνώνονται, αλλά δεν εξαφανίζονται. Οι αμυγδαλές αποτελούν ένα φυσικό εμπόδιο για τα μικρόβια που έρχονται σε επαφή με τον οργανισμό από το στόμα και το φάρυγγα.
Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, τα προβλήματα που δημιουργούν είναι σημαντικότερα από τα οφέλη για το παιδί και τότε πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο της αφαίρεσης. Μια τέτοια περίπτωση είναι όταν παρουσιάζονται συχνά υποτροπιάζοντα επεισόδια αμυγδαλίτιδας που επηρεάζουν τη γενική υγεία του παιδιού, Η αμυγδαλεκτομή, παρότι πρόκειται για μια συνηθισμένη εγχείρηση, δεν παύει να είναι χειρουργική επέμβαση. Όπως κάθε επέμβαση, έτσι και η αφαίρεση των αμυγδαλών εμπεριέχει κάποιο κίνδυνο ο οποίος είναι μεν μικρός, αλλά αυξάνεται με την ηλικία και ιδιαίτερα στους ενήλικες.
Το ερώτημα λοιπόν είναι πότε πρέπει να γίνεται αφαίρεση αμυγδαλών και πότε όχι.
Πώς εξελίχθηκε διαχρονικά η επέμβαση στις αμυγδαλές;
Κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα επικρατούσε η αντίληψη ότι οι λοιμώξεις των αμυγδαλών ευθύνονται για συστηματικές διαταραχές, όπως ρευματισμούς, σπειραματονεφρίτιδες, βαρηκοΐα κ.ά. Για τους ειδικούς της εποχής, η αφαίρεση των αμυγδαλών ήταν «μέτρο δημόσιας υγείας». Αυτή η αντίληψη είχε ως αποτέλεσμα η αμυγδαλεκτομή (tonsillectomy) και η αδενοειδεκτομή στα παιδιά να αφορούν το ένα τρίτο όλων των χειρουργικών επεμβάσεων στην Αμερική. Και στη Μεγάλη Βρετανία όμως το 50%-70% των παιδιών δοκίμασε αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία. Στη συνέχεια όμως, η μείωση των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος μετά την πρώτη παιδική ηλικία, τα αντιβιοτικά και η εμφάνιση θανατηφόρων επιπλοκών μετακίνησαν το διαγνωστικό εκκρεμές από το σημείο του ενθουσιασμού στο σημείο της απόρριψης. Ετσι, οι επεμβάσεις αυτές εμφανίζουν ραγδαία πτώση.
Ποια άποψη επικρατεί σήμερα στον ιατρικό κόσμο;
Η αφαίρεση των αμυγδαλών, η αμυγδαλεκτομή, συνεχίζει και σήμερα να αποτελεί αντικείμενο διαφωνιών. Υπάρχει ένα κλίμα σκεπτικισμού στο σύνολο των ειδικών για την αναγκαιότητα της επέμβασης.
Η απόφαση του γιατρού να οδηγήσει ένα παιδί στο χειρουργείο δεν θα πρέπει να είναι βιαστική. Πρέπει να συνεκτιμήσει παράγοντες που σχετίζονται με την ηλικία του, τη συχνότητα και τη βαρύτητα των επεισοδίων, καθώς και την τάση που έχουν τα επεισόδια αυτά για βελτίωση ή επιδείνωση.
Οσο όμως είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι οι αμυγδαλές και οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια) έχουν, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια της ζωής, ενεργό συμμετοχή στον μηχανισμό άμυνας έναντι των μικροβίων, άλλο τόσο είναι γεγονός ότι πολλές φορές δημιουργούν έντονα προβλήματα, είτε λόγω φλεγμονής είτε λόγω υπερτροφίας, προβλήματα που υποχρεώνουν τους γιατρούς σε αφαίρεση, εφόσον υπάρχουν προϋποθέσεις. Όσον αφορά τα κρεατάκια, αυτά είναι οιδήματα (πρήξιμο) στο πίσω μέρος της ρινικής κοιλότητας, πάνω από τις αμυγδαλές, και συναντώνται σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας και απαιτούν θεραπεία μόνο αν γίνουν πολύ μεγάλα. Να σημειωθεί πάντως ότι τα κρεατάκια, σε αντίθεση με τις αμυγδαλές, εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου, έτσι οι ενήλικες δεν έχουν κρεατάκια.
Ποιές είναι οι συνηθέστερες παθήσεις των αμυγδαλών;
Οι πιο συνηθισμένες παθήσεις των αμυγδαλών και των αδενοειδών είναι η αμυγδαλίτιδα και η αδενοειδίτιδα. Στις περιπτώσεις αυτές ο λεμφικός ιστός αυτών των οργάνων φλεγμαίνει, συσσωρεύει πυώδες εκκρίσεις, ο ασθενής πονάει έντονα, δυσχεραίνεται να καταπιεί, έχει πυρετό 39-39,5 βαθμών Κελσίου, καταβολή δυνάμεων και μυαλγία. Η διόγκωση των αμυγδαλών και των αδενοειδών προκαλεί δυσχέρεια της αναπνοής. Πολλοί αασθενείς παραπονούνται για πόνο στο αυτί, χωρίς να πάσχουν από οξεία μέση ή άλλου τύπου ωτίτιδα. Η ωταλγία; Οφείλετραι σε ανακλώμενο πόνο από την αμυγδαλή προς το αυτί.
Γύρω από μια αμυγδαλή μπορεί να δημιουργηθεί απόστημα (περιαμυγδαλικό απόστημα). Απόστημα σημαίνει ότι έχει δημιουργηθεί ένας θύλακας δίπλα ή πίσω από την αμυγδαλή με πύον. Το απόστημα διογκώνεται και προκαλεί δυσκαταποσία η αδυναμία στην κατάποση. Ο ασθενής ανακουφίζεται με τη διάνοιξη και παροχέτευση του πύου από τον ΩΡΛ. Σπανίως μπορεί να αναπτυχθεί κάποιος κακοήθης όγκος (καρκίνος) σε μια αμυγδαλή. Κάθε ασυμμετρία των αμυγδαλών των ενηλίκων που δεν συνοδεύεται από φλεγμονή πρέπει να ερευνάται για πιθανή κακοήθεια της.
Σε ποια ηλικία να αποφεύγουμε την αμυγδαλεκτομή;
Υπάρχει ένας αριθμός ενδείξεων για να γίνει αφαίρεση αμυγδαλών. Οι συνηθέστερες ενδείξεις είναι η απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού από υπερτροφία των αμυγδαλών που συνοδεύεται από άπνοιες στον ύπνο. H αμυγδαλεκτομή βελτιώνει την ποιότητα της ζωής των παιδιών που πάσχουν από σύνδρομο υπνικής άπνοιας . Άλλες ενδείξεις αμυγδαλεκτομής είναι η καθ’ υποτροπήν φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, οι φορείς στρεπτοκόκκου, το καθ’ υποτροπήν περιαμυγδαλικό απόστημα, η κακοσμία του στόματος και η υποψία κακοήθειας (καρκίνου). Η αφαίρεση των αμυγδαλών στις μικρές ηλικίες (3-5 έτη) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανοσολογική συμπεριφορά του παιδιού έναντι των μικροβιακών λοιμώξεων. Γι’ αυτό, η αφαίρεση των αμυγδαλών θα πρέπει να αποφεύγεται στις ηλικίες αυτές, εκτός και εάν υπάρχουν πραγματικές ενδείξεις.
Τι νέο υπάρχει στον τρόπο αφαίρεσης;
Εκτός από την κλασική εξωκαψική αφαίρεση, τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία έχει εφοδιάσει τις χειρουργικές μονάδες με σύγχρονες συσκευές που προσφέρουν μεγάλη βοήθεια στον χειρουργό, μειώνοντας τους διεγχειρητικούς κινδύνους της επέμβασης. Μερικές από αυτές είναι:
1. Συσκευή διαθερμίας ή ηλεκτροκαυτηρίασης.
2. Συσκευή ραδιοσυχνοτήτων.
3. Συσκευή υπερήχων.
4. Συσκευή ακτίνων λέιζερ (laser).
Συγκρινόμενες με την τεχνική της κλασικής αμυγδαλεκτομής, παρουσιάζουν μικρά πλεονεκτήματα σχετικά με τη διάρκεια της επέμβασης, τη διεγχειρητική απώλεια αίματος, τον πόνο και τον χρόνο ανάρρωσης. Το κόστος όμως της επέμβασης με αυτές τις συσκευές είναι υψηλό.
Τι είναι η μερική αμυγδαλεκτομή;
Ενας σχετικά μεγάλος αριθμός παιδιών παρουσιάζει υπερτροφία αμυγδαλών, με ή χωρίς υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια). Κατά τη διάρκεια του ύπνου εμφανίζεται εργώδης αναπνοή, έντονο ροχαλητό, αποφρακτική άπνοια που γίνεται αντιληπτή από τους γονείς ως αναπνευστική παύση ολίγων δευτερολέπτων (υπνική άπνοια).
Επειδή οι επιπτώσεις από τα συμπτώματα αυτά είναι σοβαρές (μπορεί να οδηγήσουν σε αναστολή της σωματικής ανάπτυξης, μείωση της εγκεφαλικής οξυγόνωσης, πνευμονική υπέρταση, δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια), στα παιδιά αυτά υπάρχει απόλυτη ένδειξη για να αφαιρεθούν οι αμυγδαλές. Αφαιρείται ένα τμήμα του υπερτροφικού αμυγδαλικού ιστού, ώστε οι αμυγδαλές να αποκτήσουν φυσιολογικό μέγεθος. Αυτή η χειρουργική διαδικασία της μείωσης ορίζεται ως μερική αμυγδαλεκτομή.
Σήμερα, χρησιμοποιούνται και εδώ σύγχρονες τεχνικές. Αυτές είναι:
1. Τεχνική με τη χρήση των ακτίνων λέιζερ (laser).
2. Τεχνική με τη χρήση των ραδιοσυχνοτήτων.
3. Τεχνική ενδοκαψικής λειοτρίβισης και αναρρόφησης του αμυγδαλικού ιστού.
Τα πλεονεκτήματα των τεχνικών αυτών είναι ότι διατηρούν ανέπαφο μεγάλο τμήμα των αμυγδαλών (απαραίτητο για την περαιτέρω λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του μικρού παιδιού, απαλλάσσουν το παιδί από τα αποφρακτικά φαινόμενα και του παρέχουν σωστή αναπνοή και φυσιολογική συμπεριφορά.
Τα μειονεκτήματα είναι ότι ενδέχεται με την πάροδο του χρόνου οι αμυγδαλές να υπερτραφούν ξανά και ότι τα αμυγδαλοτομηθέντα παιδιά παρουσιάζουν συχνότερα επεισόδια πυώδους αμυγδαλίτιδας (αν και αυτό αμφισβητείται).
