Πότε τελικά οι πρόγονοί μας εγκατέλειψαν τα δέντρα και πάτησαν γερά με τα δυο πόδια τους στη γη; Με βάση τα νέα ευρήματα, η απάντηση είναι κατηγορηματική: «Φαίνεται ότι αυτό έγινε πολύ αργότερα από ό,τι πολλοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ως τώρα». Ένα τρίχρονο κοριτσάκι που, όπως αποδείχθηκε, σκαρφάλωνε στα δέντρα πριν από 3,3 εκατομμύρια χρόνια φαίνεται να αλλάζει το χρονικό της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Πρόκειται για τη Σελάμ, το πληρέστερο απολίθωμα Αυστραλοπίθηκου του Αφάρ (Australopithecus afarensis, το είδος της περίφημης Λούσι) που έχει βρεθεί ως σήμερα.
Νέες αναλύσεις δείχνουν πως, παρά το γεγονός ότι περπατούσε όρθιο στα δυο του πόδια, το νεαρό ανθρωποειδές – όπως και οι συγγενείς του – σκαρφάλωνε επίσης με την ίδια επιδεξιότητα με τους σημερινούς πιθήκους. Η ανακάλυψη μεταθέτει τη στιγμή κατά την οποία οι μακρινοί πρόγονοί μας κατέβηκαν από τα δέντρα πολύ αργότερα από ό,τι νομίζαμε.
Σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα
Ο Αυστραλοπίθηκος του Αφάρ, ο οποίος όπως φαίνεται από τα απολιθώματά του ήταν δίποδο, θεωρείται σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους γιατί αποτελεί δείγμα του «περάσματος» από το περπάτημα στα τέσσερα πόδια στην όρθια στάση. Οι επιστήμονες δεν γνώριζαν όμως πολλά για τις… περιπατητικές του συνήθειες. Η Σελάμ (ειρήνη), ένας θηλυκός A. afarensis ηλικίας τριών ετών του οποίου ο απολιθωμένος σκελετός βρέθηκε το 2000 στην περιοχή Ντικίκα της Αιθιοπίας, ήρθε να αποκαλύψει κάποιες από αυτές.
«Το ερώτημα τού αν ο Αυστραλοπίθηκος του Αφάρ ήταν αυστηρά δίποδος ή αν επίσης σκαρφάλωνε στα δέντρα αποτελούσε αντικείμενο έντονης διαμάχης εδώ και τριάντα χρόνια» εξηγεί σε δελτίο Τύπου ο καθηγητής Ντέιβιντ Γκριν του Πανεπιστημίου Midwestern, ένας εκ των κύριων συγγραφέων της νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science». «Το εκπληκτικό αυτό απολίθωμα προσφέρει ισχυρές ενδείξεις ότι τα συγκεκριμένα ανθρωποειδή εξακολουθούσαν να σκαρφαλώνουν στα δέντρα σε αυτό το στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης».
Το «κλειδί» στις ωμοπλάτες
Ο κ. Γκριν και ο Ζερεσενάι Αλεμσετζέντ, έφορος Ανθρωπολογίας στην Ακαδημία Επιστημών της Καλιφόρνιας και έτερος κύριος συγγραφέας της μελέτης, εξέτασαν τις ωμοπλάτες του μικρού αυστραλοπιθήκου – τμήματα του σκελετού τα οποία σπανίως διατηρούνται στα απολιθώματα αλλά στην περίπτωση της Σελάμ είχαν παραμείνει σχεδόν ανέπαφα.
Αφού εξήγαγαν τις ωμοπλάτες και τις απομόνωσαν από τον υπόλοιπο σκελετό (εργασία η οποία πήρε στον δρα Αλεμσετζέντ έντεκα ολόκληρα χρόνια), οι επιστήμονες τις συνέκριναν με τις ελάχιστες ωμοπλάτες που διαθέτουμε από άλλα ανθρωποειδή: του Homo ergaster (γνωστού και ως Αγόρι της Τουρκάνα), του Homo floresiensis (γνωστού και ως Χόμπιτ), του Australopithecus africanus και δυο ενηλίκων δειγμάτων του Australopithecus afarensis. Τις συνέκριναν επίσης με πολλά σύγχρονα δείγματα από νεαρούς και ενήλικες χιμπατζήδες, γορίλες, ουραγκοτάγκους και ανθρώπους.
Ανάμεσα σε πιθήκους και ανθρώπους
Η ανάλυση του σχήματος και της λειτουργίας των οστών έδειξε ότι οι ωμοπλάτες του Αυστραλοπίθηκου του Αφάρ έμοιαζαν περισσότερο με αυτές των σημερινών πιθήκων και ήταν κατάλληλες για το σκαρφάλωμα στα δέντρα. «Όταν συγκρίναμε τις ωμοπλάτες της Σελάμ με εκείνες ενηλίκων Αυστραλοπιθήκων του Αφάρ ήταν εμφανές ότι το μοτίβο ανάπτυξης ταίραζε περισσότερο με των πιθήκων παρά με των ανθρώπων» εξηγεί ο καθηγητής Γκριν.
Ταυτοχρόνως όμως – και σε αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι ερευνητές – τα οστά της λεκάνης, των κάτω άκρων και των ποδιών του Αυστραλοπίθηκου του Αφάρ μοιάζουν αδιαμφισβήτητα με του ανθρώπου και φαίνονται προσαρμοσμένα για το περπάτημα σε όρθια στάση. «Τα νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν την καίρια θέση που καταλαμβάνει το είδος της Σελάμ και της Λούσι στην ανθρώπινη εξέλιξη» τονίζει ο δρ Αλεμσετζέντ. «Αν και δίποδος σαν τους ανθρώπους ο Αυστραλοπίθηκος του Αφάρ εξακολουθούσε να είναι δεινός αναρριχητής. Αν και δεν ήταν άνθρωπος, ήταν σε καλό δρόμο».
