Οι αιμορροΐδες (hemorrhoids) θεωρούνται πλέον “μάζες αγγείων” που αποτελούνται από μικρού μεγέθους αρτηρίες και φλέβες οι οποίες διαπλέκονται μεταξύ τους και βρίσκονται τόσο στο κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου (εσωτερικές αιμορροΐδες) όσο και στον πρωκτό (εξωτερικές αιμορροϊδες).
Παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι οι αιμορροίδες είναι διατεταμένες φλέβες όπως οι κιρσοί στα πόδια, ωστόσο όλοι οι άνθρωποι έχουν αιμορροΐδες γιατί είναι απαραίτητες. O ένας στους τρεις θα ταλαιπωρηθεί σε κάποια περίοδο της ζωής του από το πρόβλημα το οποίο όμως μπορεί να αντιμετωπισθεί με φάρμακα, από το στόμα ή με αλοιφή καθώς επίσης και με χειρουργική επέμβαση. Η διατροφή αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα πρόληψης.
Σε φυσιολογικές συνθήκες, οι αιμορροίδες συμβάλλουν στον έλεγχο εξόδου των κοπράνων κατά την αφόδευση. Όταν όμως προκαλούν συμπτώματα τα οποία είναι δυσάρεστα για τον ασθενή τότε χρησιμοποιείται ο όρος «αιμορροϊδοπάθεια».
Οι αιμορροΐδες διακρίνονται όπως είπαμε σε εσωτερικές και εξωτερικές, ανάλογα με την εντόπισή τους εντός ή εκτός του πρωκτικού σωλήνα.
- Οι εσωτερικές αιμορροίδες συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα πέρα από ανώδυνη απώλεια μικρών ποσοτήτων αίματος (και ενδεχομένως φαγούρα στον πρωκτό). Μπορεί να προβάλλουν (προπίπτουν) έξω από τον πρωκτό κατά τη διάρκεια της προσπάθειας για αφόδευση, συνήθως όμως επανέρχονται στη θέση τους με το πέρας της. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις δεν επανέρχονται και τότε μπορούν να προκαλέσουν έντονο πόνο.
- Οι εξωτερικές αιμορροίδες καλύπτονται από λεπτό και ευαίσθητο δέρμα (σαν πετσάκι). Αυτές έχουν πιο συχνά συμπτώματα όπως είναι πόνος, καύσος και φαγούρα. Μπορούν να προκαλέσουν έντονο πόνο, όταν συμβεί ενός είδους επιπλοκή που ονομάζεται θρόμβωση. Απώλεια μικροποσοτήτων αίματος έχουμε και σε αυτήν την περίπτωση. Μάλιστα το χρώμα του αίματος είναι κόκκινο διαυγές (πολύ καθαρό και έντονο) και εντοπίζεται είτε στο πάνω τμήμα των κοπράνων είτε στο χαρτί υγείας και προέρχεται από τη μικρή αρτηρία.
Οι αιμορροΐδες, ανάλογα με το στάδιο εξέλιξής τους, διακρίνονται σε τέσσερις βαθμούς: Πρώτου βαθμού είναι οι αιμορροΐδες που δεν είναι εμφανείς απέξω και φαίνονται μόνο με το πρωκτοσκόπιο κατά την εξέταση. Δεύτερου βαθμού είναι αυτές που προπίπτουν μέσα στον πρωκτό. Τρίτου βαθμού αυτές που εξέρχονται έξω από τον πρωκτό και ανατάσσονται από τον ίδιο τον ασθενή με τη βοήθεια του δακτύλου του. Τέταρτου βαθμού είναι αυτές που εξέρχονται και δεν ανατάσσονται εύκολα. Η θεραπεία των αιμορροΐδων του πρώτου βαθμού και του δεύτερου βαθμού είναι συντηρητική ενώ η θεραπεία του τρίτου βαθμού και του τέταρτου βαθμού μπορεί να είναι επεμβατική (μια πρόσφατη επεμβατική αντιμετώπιση χρησιμοποιεί υπέρηχους).
Τα συμπτώματα
Το πιο κοινό σύμπτωμα των εσωτερικών αιμορροΐδων είναι η αιμορραγία. Συνήθως το αίμα το οποίο οφείλεται σε αιμορροϊδοπάθεια είναι ζωηρό (ανοιχτό) κόκκινο, εμφανίζεται αμέσως μετά την κένωση στο χαρτί υγείας ή πέφτει στη λεκάνη σαν σταγόνα ερυθρού αίματος. Η μακροχρόνια απώλεια αίματος μπορεί να προκαλέσει σιδηροπενική αναιμία. Είναι απαραίτητο να τονισθεί ότι σε κάθε περίπτωση κατά την οποία υπάρχει απώλεια αίματος στα κόπρανα ο ασθενής πρέπει να υποβάλλεται σε κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση είναι απαραίτητη γιατί η αιμορραγία μπορεί να μην οφείλεται σε αιμορροϊδοπάθεια αλλά σε άλλο σοβαρότερο νόσημα του παχέως εντέρου.
Ένα άλλο σύμπτωμα των αιμορροΐδων είναι η πρόπτωση. Μια εσωτερική αιμορροΐδα, μπορεί να προεξέλθει του πρωκτού και να καταστεί επώδυνη και ερεθισμένη. Όταν οι εσωτερικές αιμορροιδες προπίπτουν γίνονται ψηλαφητές από τον ασθενή, δημιουργούν ένα αίσθημα βάρους στην περιοχή του πρωκτού και συχνά προκαλούν εκροή βλέννης η οποία και εμφανίζεται στο εσώρουχο του ασθενούς.
Τα συμπτώματα των εξωτερικών αιμορροΐδων μπορεί να περιλαμβάνουν επώδυνο πρήξιμο ή τη δημιουργία σκληρής μάζας γύρω από τον πρωκτό που προκαλείται από τον σχηματισμό θρόμβου εντός του αιμορροϊδικού πλέγματος. Οι αιμορροίδες θρομβώνονται συνήθως μετά από οξύ επεισόδιο δυσκοιλιότητας ή επανειλημμένες διαρροϊκές κενώσεις, μετά από απότομη άρση βάρους και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Σε θρόμβωση αιμορροΐδας παρατηρείται οξύς πόνος. Ο πόνος είναι τόσο έντονος ώστε ο ασθενής δεν μπορεί ούτε να καθίσει ούτε να αφοδεύσει.
Επιπρόσθετα, η έντονη καταβολή προσπάθειας, το τρέξιμο ή το τρίψιμο γύρω από τον πρωκτό μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό με αιμορραγία και/ή κνησμό, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει φαύλο κύκλο συμπτωμάτων. Κνησμό μπορεί να προκαλέσει επίσης και η αποξηραμένη βλέννα.
Αιτίες, πρόληψη και επιπλοκές
Ανάλογα με την αιτία που προκάλεσε την εμφάνισή τους, οι αιμορροΐδες διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Α) Πρωτοπαθείς ή ιδιοπαθείς: η ακριβής αιτιολογία δεν είναι γνωστή, φαίνεται να ενοχοποιείται όμως η αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση. Καταστάσεις όπως η χρόνια δυσκοιλιότητα αλλά και η διάρροια, η καθιστική ζωή, η σφιχτή ζώνη και τα στενά παντελόνια και φούστες, τα τηγανητά φαγητά, τα καυτερά και πικάντικα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ, ο έντονος βήχας, η εγκυμοσύνη και τέλος η προσπάθεια αφόδευσης για χρονικά διαστήματα μεγαλύτερα του πεντάλεπτου αυξάνουν την ενδοκοιλιακή πίεση και προκαλούν τις φλέβες να βγουν έξω από τον πρωκτό.
Β) Δευτεροπαθείς: πολλές φορές η αυξημένη πίεση προέρχεται από άλλα σημεία του φλεβικού δικτύου, όπως το σύστημα της πυλαίας φλέβας η οποία μεταφέρει αίμα στο ήπαρ από άλλα ενδοκοιλιακά όργανα. Νοσήματα όπως η κίρρωση του ήπατος, η θρόμβωση της πυλαίας φλέβας και οι ενδοκοιλιακοί όγκοι αλλά και καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη, προδιαθέτουν για την ανάπτυξη πυλαίας υπέρτασης και, κατά συνέπεια, αιμορροΐδων.
Στις γυναίκες, οι αιμορροίδες είναι ένα πολύ συχνό σύμπτωμα στην εγκυμοσύνη και συνήθως προκύπτουν μετά τον τοκετό. Προκειμένου να εξασφαλίσετε την υγεία τόσο τη δική σας όσο και του νεογέννητου βρέφους σας, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι καλό να ξαπλώνετε πλάγια προς τα αριστερά προκειμένου να μην πιέζετε με την στάση του σώματός σας τις φλέβες που διαπερνούν τις αιμορροϊδες.
Μερικά μέτρα που μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη των αιμορροΐδων είναι:
- Αν η δουλειά σας είναι καθιστική, προσπαθήστε να σηκώνεστε και να περπατάτε τουλάχιστον για πέντε λεπτά ανά ώρα.
- Αντιμετωπίστε τη δυσκοιλιότητα αυξάνοντας την πρόσληψη φυτικών ινών και υγρών.
- Αν έχετε επίμονη διάρροια ή βήχα, απευθυνθείτε σε γιατρό για τον εντοπισμό του αιτίου και την αντιμετώπισή του.
- Αποφύγετε συνήθειες όπως το διάβασμα εφημερίδας στην τουαλέτα και μην κάθεστε σ’ αυτή για διάστημα μεγαλύτερο του πεντάλεπτου.
- Όταν σηκώνετε κάποιο μεγάλο βάρος εκπνεύστε κατά την προσπάθεια.
Οι αιμορροΐδες, συνήθως, δεν είναι επικίνδυνες, ούτε απειλητικές για τη ζωή. Η συχνότερη επιπλοκή των εξωτερικών αιμορροϊδων είναι, όπως είπαμε, η θρόμβωση. Αν οι περιβάλλοντες μύες περισφίξουν τη ρίζα μιας αιμορροΐδας τότε αυτή αποκόπτεται από τη φλεβική κυκλοφορία. Το αίμα που παγιδεύεται μέσα της πήζει με αποτέλεσμα το σχηματισμό θρόμβου. Αυτή η κατάσταση εκδηλώνεται με έντονο συνεχή πόνο που αυξάνεται κατά τη διάρκεια των κενώσεων. Ταυτόχρονα εκδηλώνεται οίδημα (πρήξιμο) των γύρω ιστών. Τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν μετά από την πάροδο κάποιων ημερών, συνήθως χωρίς άλλες επιπτώσεις. Σπάνια, αναπτύσσεται τοπική νέκρωση που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία πληγής, η οποία όμως δεν παίρνει μεγάλη έκταση.
Μία σπανιότερη επιπλοκή της αιμορροϊδοπάθειας είναι η διαπύηση (μικροβιακή φλεγμονή) της θρομβωμένης αιμορροϊδας με αποτέλεσμα τη δημιουργία αποστήματος και συριγγίου. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα σοβαρή επιπλοκή καθώς ο ασθενής εμφανίζει υψηλό πυρετό με ρίγος και χρήζει άμεσης χειρουργικής αντιμετώπισης.
Συντηρητική αντιμετώπιση και διατροφή
Η συντηρητική αντιμετώπιση των αιμορροΐδων στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Όλοι οι ασθενείς με αιμορροϊδοπάθεια πρέπει να ακολουθούν τις παρακάτω οδηγίες στην καθημερινή τους ζωή:
– Αποφεύγετε να φοράτε στενά παντελόνια και στενά εσώρουχα,
-Μην αναστέλετε την ανάγκη για κένωση,
-Να καταναλώνετε άφθονα υγρά (τουλάχιστον 10 ποτήρια νερό καθημερινά),
-Αποφεύγετε τη συστηματική άρση βάρους,
-Προσπαθήστε να κάνετε συχνά ήπια σωματική άσκηση (περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπι κ.α.),
-Αποφεύγετε την κατανάλωση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων,
-Αποφεύγετε το πλύσιμο με κρύο ή καυτό νερό στην περιοχή του πρωκτού (προτιμάτε το χλιαρό λουτρό),
– Αρκετά ζεστά μπάνια κατά τη διάρκεια της ημέρας με καθαρό, ζεστό νερό για περίπου 10 λεπτά για τη χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους.
Όσο για τη διατροφή, ακολουθήστε μια δίαιτα με περισσότερες φυτικές ίνες και υγρά. Οι αιμορροΐδες είναι συνηθισμένες σε χώρες όπου η διατροφή περιλαμβάνει πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και είναι χαμηλή σε φυτικές ίνες. Το πρώτο πράγμα λοιπόν που πρέπει να κάνετε είναι να αντιμετωπίσετε τη δυσκοιλιότητα, αν υπάρχει, είναι να εντάξετε στην καθημερινή διατροφή σας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, οι οποίες βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου. Είναι σημαντικό να κοιτάζετε τις διατροφικές ετικέτες των τροφίμων για να ξέρετε πόσες φυτικές ίνες περιλαμβάνουν. Ένας μέσος άνθρωπος πρέπει να καταναλώνει 25-30 γραμμάρια φυτικών ινών την ημέρα. Περιλάβετε στην καθημερινή σας διατροφή άφθονα φρούτα, λαχανικά, ψωμί ολικής άλεσης ή πολύσπορο, ρύζι αναποφλοίοτο και δημητριακά ολικής άλεσης. Θα πρέπει να αποφεύγονται τα τηγανητά φαγητά, τα καυτερά και τα πικάντικα.
Όμως προσοχή: Σε περιόδους έξαρσης των αιμορροΐδων, αποφύγετε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες (πάνω από 15 γρ. την ημέρα), γιατί τη δεδομένη στιγμή θα ερεθίσουν ακόμη περισσότερο το έντερο. Επίσης, ένα επεισόδιο διάρροιας θα επιδεινώσει την κατάσταση. Όταν υπάρχει έξαρση, μη φάτε καλαμπόκι, ποπκόρν, ωμά φρούτα με τη φλούδα και ξηρούς καρπούς, επειδή όσο καλά και να γίνει η πέψη τους δεν θα πολτοποιηθούν εντελώς, γεγονός που θα δυσκολέψει την κένωση και θα ερεθίσει τις αιμορροΐδες. Επίσης, κατά την έξαρση, μην καταναλώσετε φαγητά που προκαλούν φούσκωμα και αέρια, όπως όσπρια, μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι, λαχανάκια Bρυξελλών, ωμό κρεμμύδι, σκόρδο, πιπεριές, ραδίκια, αβοκάντο, γάλα, πεπόνι και καρπούζι. Παραλείψτε τα μπαχαρικά κατά το μαγείρεμα. Μην πίνετε οινοπνευματώδη ποτά (αλκοόλ).
Στην περίπτωση κατά την οποία τα συντηρητικά αυτά μέτρα δεν αποδώσουν και το πρόβλημα συνεχίζεται ή επιδεινώνεται, η αιμορροϊδοπάθεια πρέπει να αντιμετωπιστεί με ριζικότερες μεθόδους όπως είναι τα φάρμακα από το στόμα, η αλοιφή και τα υπόθετα. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η χρήση τοπικών αναισθητικών όπως ξυλοκαϊνη ή αλοιφή με κορτιζόνη.
Επεμβατική αντιμετώπιση
Η θεραπεία των αιμορροΐδων του πρώτου βαθμού και του δεύτερου βαθμού είναι συντηρητική. Οταν οι αιμορροΐδες επιμένουν παρά τα συντηρητικά μέτρα που θα εφαρμοστούν, παραμένουν διογκωμένες και δεν ξαναμπαίνουν μέσα, κυρίως όμως όταν αιμορραγούν συνεχώς, τότε απαιτείται κάποια επεμβατική μέθοδος.
Η χειρουργική επέμβαση με αφαίρεση των αιμορροΐδων είναι συνήθως μια ριζική λύση στο πρόβλημα. Περιλαμβάνει αρκετές τεχνικές, η επιλογή των οποίων εξαρτάται από τον βαθμό της αιμορροϊδοπάθειας του ασθενούς, αλλά και από την εμπειρία του γιατρού.
Η αιμορροϊδοπλαστική είναι μία ανώδυνη μέθοδος, ελάχιστα επεμβατική που διαρκεί λιγότερο από 15 λεπτά και διενεργείται υπό ελάχιστη αναισθησία ή μέθη. Είναι μία βελτιωμένη εκδοχή της απλής απολίνωσης των αιμορροϊδικών όζων, η οποία ελαχιστοποιεί τις επιπλοκές και παρενέργειες, ενώ ταυτόχρονα μηδενίζει τις υποτροπές. Οι παρενέργειες αυτής της μεδόδου είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν αίσθημα ατελούς κένωσης για 4-5 ημέρες και ένα αίσθημα βάρους στην περιοχή του πρωκτού για 2-3 ημέρες. Μετά την αιμορροϊδοπλαστική δεν απαιτείται νοσηλεία και ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του. Την επόμενη ημέρα ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει χωρίς πρόβλημα στις καθημερινές δραστηριότητες του.
Μια νέα αναίμακτη και ελάχιστα τραυματική χειρουργική θεραπεία, η οποία βασίζεται στη χρήση των υπερήχων, μπορεί πλέον να αντιμετωπίσει τις αιμορροΐδες, όπως ανέφεραν οι ειδικοί κατά τη διάρκεια του 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Χειρουργών Ελλάδος. Με τη νέα χειρουργική αντιμετώπιση, η οποία διαρκεί μόνο μισή ώρα και δίνει οριστικό τέλος χωρίς επιπλοκές στο πρόβλημα των αιμορροΐδων, ο ασθενής μπορεί την επόμενη μέρα να επιστρέψει στις καθημερινές του δραστηριότητες, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και γενικός χειρουργός, Αναστάσιος Ξιάρχος.
Η χειρουργική θεραπεία με τεχνολογία υπερήχων δίνει, σύμφωνα με στοιχεία από Ευρώπη και Αμερική, το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα χωρίς τις δυνητικές επιπλοκές άλλων παλαιότερων μεθόδων. Εκμεταλλεύεται την τεχνολογία Doppler για την ανίχνευση και απολίνωση των αιμορροϊδικών αγγείων με απόλυτη ασφάλεια και μεγάλη ακρίβεια χωρίς παρενέργειες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως εξηγεί ο κ. Ξιάρχος, απαιτείται για τον ασθενή νοσηλεία μιας ημέρας. Δεν απαιτείται γενική νάρκωση, ενώ ο ασθενής μπορεί να πάει στο σπίτι του μερικές ώρες αργότερα και να επιστρέψει στις φυσιολογικές δραστηριότητές του μέσα σε 24 ώρες!
