Η ημικρανία είναι κληρονομική διαταραχή της χημείας του εγκεφάλου, η οποία προκαλεί κρίσεις που χαρακτηρίζονται από την περιοδική εμφάνιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στις ημικρανίες προκαλούνται σε μεγάλο βαθμό από μια διαταραχή στη λειτουργία του εγκεφάλου, η οποία σχετίζεται με τη χημική ουσία του εγκεφάλου σεροτονίνη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες που εξηγούν αυτήν τη διαταραχή στη λειτουργία του εγκεφάλου, ωστόσο καμία δεν έχει αποδειχτεί μέχρι στιγμής.
Τι είναι η σεροτονίνη;
Η σεροτονίνη είναι χημική ουσία του εγκεφάλου και αποτελεί ένα νευροδιαβιβαστή. Οι νευροδιαβιβαστές ελέγχουν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου, ρυθμίζοντας την ηλεκτρική δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυττάρων (των νευρώνων). Η σεροτονίνη και άλλες χημικές ουσίες του εγκεφάλου λειτουργούν ως φωτεινοί σηματοδότες, επιτρέποντας σε ηλεκτρικές ώσεις να περνούν από το ένα εγκεφαλικό κύτταρο στο άλλο την κατάλληλη στιγμή. Η σεροτονίνη λειτουργεί σαν κόκκινο φανάρι, ενώ μια άλλη χημική ουσία του εγκεφάλου, η αδρεναλίνη, λειτουργεί σαν πράσινο φανάρι.
Πώς σχετίζεται η σεροτονίνη με τις ημικρανίες;
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι διαταραχές στην εγκεφαλική λειτουργία που σχετίζονται με την έναρξη μιας κρίσης ημικρανίας, μπορεί να συνδέονται με κάποια ανωμαλία στη λειτουργία της σεροτονίνης. Ωστόσο, διαφωνούν ως προς το ποιο μέρος του εγκεφάλου εμπλέκεται στη διαδικασία που προκαλεί ημικρανία, καθώς και για τον ακριβή ρόλο της σεροτονίνης. Πάντως, γνωρίζουμε ότι τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα για τις ημικρανίες είναι φάρμακα σεροτονίνης που επηρεάζουν τους υποδοχείς σεροτονίνης (δομές στην επιφάνεια του κυττάρου, όπου προσκολλάται η σεροτονίνη).
Έχω διαβάσει ότι οι ημικρανίες είναι το αποτέλεσμα αλλαγών στα αιμοφόρα αγγεία. Είναι αλήθεια;
Στο παρελθόν είχε διατυπωθεί η άποψη ότι αιτία της ημικρανίας ήταν οι αλλαγές στο μέγεθος των αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου. Η συστολή των αγγείων -που προκαλούσε περιορισμό στη ροή του αίματος στον εγκέφαλο-θεωρείτο ότι προκαλούσε τα συμπτώματα ή την αύρα, που κάποιες φορές προηγούνται μιας κρίσης ημικρανίας. Σήμερα, όμως, γνωρίζουμε ότι η διαδικασία είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Ποια είναι η σύγχρονη θεωρία για την αιτία της ημικρανίας;
Μια από τις σύγχρονες θεωρίες υποστηρίζει ότι τα νεύρα στο στέλεχος του εγκεφάλου που ελέγχονται από τη σεροτονίνη, ενεργοποιούν τους υποδοχείς ή «διακόπτες» στα αιμοφόρα αγγεία. Το στέλεχος του εγκεφάλου συνδέει τον εγκέφαλο με το νωτιαίο μυελό. Περιλαμβάνει επίσης το σύστημα ελέγχου του πόνου, το σύστημα ελέγχου του ύπνου, το σύστημα ισορροπίας και το κέντρο για τον εμετό. Η ενεργοποίηση νεύρων στο στέλεχος προκαλεί έκκριση υγρών και χημικών ουσιών από τα αιμοφόρα αγγεία, και στη συνέχεια πονοκέφαλο. Η θεωρία αυτή ονομάζεται θεωρία Παραγωγής του Εγκεφαλικού Στελέχους (Brain Stem Generator – BSG).
Η θεωρία BSG εξηγεί τα πάντα σχετικά με την ημικρανία
To πρόβλημα με αυτήν τη θεωρία είναι ότι δεν εξηγεί τα υπόλοιπα συμπτώματα των ημικρανιών εκτός του πονοκεφάλου, ούτε γιατί ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία. Μια άλλη θεωρία λέει ότι η ημικρανία προέρχεται από μια ανωμαλία στον τρόπο λειτουργίας των κυττάρων στο εγκεφαλικό στέλεχος, τον υποθάλαμο (ένα μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει τις αυτόματες σωματικές διαδικασίες) και άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτή η θεωρία βασίζεται στην παρατήρηση ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα όσων πάσχουν από ημικρανία είναι υπερδιεγερτικά (δηλαδή αντιδρούν πολύ έντονα στον ερεθισμό). Δεν είναι ακόμα γνωστό κατά πόσο αυτή η υπερδιεγερτικότητα προκαλείται από κάποιο πρόβλημα σχετικό με τη σεροτονίνη ή αν οφείλεται σε γενετικές διαφορές των ίδιων των εγκεφαλικών κυττάρων.
Θα μπορούσε η αιτία των ημικρανιών να εξηγείται από τον συνδυασμό όλων των θεωριών;
Ναι, είναι πιθανό ότι μη φυσιολογικά επίπεδα σεροτονίνης προκαλούν υπερδιεγερτικότητα στα εγκεφαλικά κύτταρα, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί το στέλεχος του εγκεφάλου στην πρόκληση πονοκεφάλου. Καθώς η τεχνολογία μάς δίνει όλο και πιο προηγμένους τρόπους για να μελετήσουμε τη χημεία των εγκεφαλικών κυττάρων, θα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα πώς συμβαίνει μια κρίση ημικρανίας και πώς κληρονομείται η πάθηση.
Πώς προκαλεί τα συμπτώματα στις ημικρανίες η μη φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία;
Η διαταραχή της λειτουργίας των εγκεφαλικών κυττάρων δημιουργεί ένα κύμα ηλεκτρικής δραστηριότητας κατά μήκος του εγκεφάλου, και προκαλεί τα συμπτώματα της ημικρανίας. Όπως στο ντόμινο, το ένα σύστημα «βραχυκυκλώνει» το επόμενο.
Πώς με βοηθάει στη θεραπεία της ημικρανίας η γνώση των αιτίων της πάθησης μου;
Όταν γνωρίζουμε τι προκαλεί την ημικρανία, κατανοούμε καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο το πρόγραμμα θεραπείας μάς βοηθάει να ελέγξουμε τις κρίσεις ημικρανίας. Όταν γνωρίζουμε ότι μη φυσιολογικά επίπεδα στη σεροτονίνη και υπερδιεγερμένα εγκεφαλικά κύτταρα είναι πιθανοί παράγοντες της ημικρανίας, θα καταλάβουμε γιατί ο γιατρός συνιστά κάποιες θεραπείες και συγκεκριμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, μπορεί να δοθεί φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει τα επίπεδα σεροτονίνης ή να ζητηθεί περιορισμός της έντασης της σωματικής άσκησης προκειμένου να μειωθεί η υπερδιεγερτικότητα των εγκεφαλικών κυττάρων. Δείτε περισσότερα για τη θεραπεία.
Τι να κάνω με όσους δεν καταλαβαίνουν την πάθηση μου;
Όσοι πάσχουν από ημικρανίες, αντιλαμβάνονται μερικές φορές ότι η οικογένεια, οι φίλοι ή οι συνεργάτες τους δεν κατανοούν την πάθηση τους και θεωρούν ότι παραπονούνται υπερβολικά για «φυσιολογικούς» πονοκεφάλους. Εάν γνωρίζετε τις αιτίες της ημικρανίας, μπορείτε να μοιραστείτε αυτές τις πληροφορίες με τους άλλους και να τους κάνετε να κατανοήσουν την ασθένεια σας.
Όσοι πάσχουν από ημικρανίες έχουν όλοι τα ίδια συμπτώματα;
Μια σειρά από συμπτώματα εμφανίζεται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ημικρανίας και μάλιστα με συγκεκριμένη ακολουθία. Ωστόσο, δεν εμφανίζουν όλοι τα ίδια συμπτώματα, ενώ αυτά μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο και από κρίση σε κρίση. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι μια κρίση ημικρανίας αποτελείται στην πραγματικότητα από μια ακολουθία συμπτωμάτων, καθώς τότε μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η ημικρανία δεν είναι απλώς ένας έντονος πονοκέφαλος. Η ακολουθία των συμπτωμάτων -όπως περιγράφεται- έχει 3-4 διαφορετικές αλλά επικαλυπτόμενες φάσεις: την προειδοποιητική (γνωστή και ως πρόδρομη φάση), την αύρα (όπου υπάρχει), τον πονοκέφαλο και τη φάση μετά την κρίση.
Η αρχική φάση. Εμφανίζεται δυσκοιλιότητα, κόπωση, ευερεθιστότητα, πρήξιμο χεριών και ποδιών, «αυξημένη συχνότητα χασμουρητού, καταθλιπτική διάθεση και δυσκολία συγκέντρωσης.
Φάση της αύρας, όταν υπάρχει (διάρκεια 10-60 λεπτά). Οπτικές διαταραχές και μούδιασμα. Δυσκολία στην ομιλία και ίλιγγος. Αδεξιότητα και ελαφρά παράλυση.
Η Φάση του Πονοκεφάλου (διάρκεια 2-72 ώρες). Πονοκέφαλος, «ναυτία ή/και εμετός. Ευαισθησία στο φως ή/και στον ήχο. Ευαισθησία στις οσμές.
Η Φάση Μετά την Κρίση (διάρκεια 12-24 ώρες). Καλή διάθεση (ευφορία) ή “πεσμένη” διάθεση. Ευερεθιστότητα. Κόπωση και κούραση. Διάρροια. Αυξημένη ούρηση. Τροφική δυσανεξία.
Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια μιας ημικρανίας;
Τα σημάδια που προαναγγέλλουν ότι ενδέχεται να ακολουθήσει πονοκέφαλος ημικρανίας, είναι τα συμπτώματα της πρώτης και της δεύτερης φάσης μιας κρίσης. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν από άτομο σε άτομο και δεν είναι απαραίτητο ότι θα εμφανιστούν πριν από τον πονοκέφαλο. Επίσης, είναι πιθανό κάποιοι να έχουν τα σημάδια των αρχικών φάσεων, χωρίς ωστόσο να εμφανίσουν τελικά πονοκέφαλο.
Τι συμπτώματα μπορεί να έχω κατά τη διάρκεια της αρχικής προειδοποιητικής φάσης;
Κατά τη διάρκεια της αρχικής ή προειδοποιητικής φάσης στις ημικρανίες μπορεί να νιώσετε αλλαγές στην όρεξη σας, είτε αύξηση, είτε μείωση, καθώς επίσης λαχτάρα για μερικά φαγητά. Τα χέρια και τα πόδια σας μπορεί να πρηστούν και μπορεί να έχετε πρόβλημα δυσκοιλιότητας. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης μπορεί συχνά να παρατηρηθούν αλλαγές στη διάθεση, όπως αισθήματα άγχους ή κατάθλιψης. Η ευερεθιστότητα είναι έντονο σύμπτωμα που είναι γνωστό σε όσους πάσχουν από ημικρανία (αλλά και στους γύρω τους). Η κόπωση είναι επίσης συχνό γνώρισμα, ενώ μπορεί να αυξηθεί υπερβολικά η συχνότητα του χασμουρητού. Η πνευματική συγκέντρωση διαταράσσεται και παρουσιάζεται δυσκολία στην ορθογραφία, στην επίλυση απλών μαθηματικών ασκήσεων ή στην επιλογή των σωστών λέξεων. Η διάρκεια αυτής της φάσης είναι συνήθως 12-24 ώρες.
Τι είναι η αύρα ημικρανίας;
Η αύρα ημικρανίας είναι μια ομάδα συμπτωμάτων που μπορεί να εμφανιστεί κατά την έναρξη ενός πονοκεφάλου ημικρανίας. Η αύρα είναι η δεύτερη φάση μιας κρίσης ημικρανίας. Μόνο το 10-15% όσων πάσχουν από ημικρανία έχει αύρα, ενώ η αύρα δεν εμφανίζεται σε κάθε κρίση αυτών που ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Η αύρα συνήθως διαρκεί 10-60 λεπτά και προηγείται του πονοκεφάλου κατά 20-30 λεπτά.
Ποιο είναι το πιο σύνηθες σύμπτωμα της φάσης της αύρας;
Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι μια οπτική διαταραχή που ονομάζεται σπινθηροβόλο σκότωμα . Πρόκειται για μια οβάλ περιοχή οπτικής διαταραχής, η οποία περικλείεται από φωτεινές γραμμές που κάνουν ζιγκ-ζαγκ και οι οποίες ονομάζονται «τείχη». Μπορεί να υπάρχει πλήρης απώλεια όρασης ή απλώς οπτική διαταραχή. Η οπτική διαστρέβλωση μοιάζει σαν να κοιτάζει κανείς μέσα από σπασμένο ποτήρι ή καλειδοσκόπιο. Το εμβαδόν της περιοχής όπου εμφανίζεται η διαστρέβλωση αυξάνεται για διάστημα 10 έως 60 λεπτών. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αναπτύξουν και άλλα προσωρινά νευρολογικά συμπτώματα, μετά τα οπτικά συμπτώματα και πριν από τον πονοκέφαλο.
Μπορεί να παρουσιάσω διαφορετικά συμπτώματα κατά τη διάρκεια της φάσης της αύρας;
Ναι, μπορεί να παρουσιάσετε διάφορα συμπτώματα. Οι οπτικές διαταραχές περιλαμβάνουν στιγμιαίες κηλίδες χρώματος, μαύρα στίγματα ή έντονες λάμψεις φωτός. Σπανιότερα, τα αντικείμενα μπορεί να φαίνεται ότι κινούνται ή αλλάζουν σχήμα και μέγεθος. Κάποιοι άνθρωποι παρουσιάζουν μυρμήγκιασμα στα χέρια ή γύρω από το στόμα. Άλλοι δυσκολεύονται να μιλήσουν, έχουν ίλιγγο ή χάνουν την ισορροπία τους. Μερικές αύρες περιλαμβάνουν όλα τα συμπτώματα που προαναφέραμε, με τον ασθενή να παρουσιάζει προβλήματα όρασης, στη συνέχεια αποδιοργάνωση της ομιλίας του και, τέλος, αισθητηριακά συμπτώματα.
Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην ημικρανία και στο ανοικτό ωοειδές τρήμα;
Το ωοειδές τρήμα είναι ένα μικρό άνοιγμα στην καρδιά του εμβρύου, το οποίο εκτρέπει το αίμα από τον δεξιό στον αριστερό κόλπο. Συνήθως κλείνει αμέσως μετά τη γέννα, αλλά σε μερικούς ανθρώπους παραμένει ανοιχτό. Τις περισσότερες φορές, εφόσον αυτό το εκ γενετής ελάττωμα είναι μικρό και δεν παρουσιάζει συμπτώματα, αφήνεται ανοιχτό. Κάποιες αρχικές μελέτες είχαν δείξει ότι η αποκατάσταση αυτού του ελαττώματος θα μπορούσε να βοηθήσει ανθρώπους που έχουν ημικρανίες με αύρα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα πιο πρόσφατων μελετών διαφωνούν.
Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της φάσης του πονοκεφάλου στις ημικρανίες;
Η τρίτη φάση μιας κρίσης ημικρανίας είναι η φάση του πονοκεφάλου. Ο πονοκέφαλος είναι συχνά, αλλά όχι πάντα, μονόπλευρος. Ο πονοκέφαλος μπορεί, πάντως, να εμφανιστεί και στις δυο πλευρές του κεφαλιού ή μόνο μπροστά ή πίσω. Πιο σημαντικό από τη θέση του πόνου είναι ότι ο πόνος εμφανίζει σταθερά χαρακτηριστικά από τη μια κρίση στην άλλη. Ο πόνος συνήθως επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα και μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία, με ή χωρίς εμετό, καθώς και ευαισθησία στο φως και στον ήχο. Τα συμπτώματα που συνδέονται με τον πονοκέφαλο μπορεί να διαφοροποιούνται σε ένταση από τη μια κρίση στην άλλη και από ασθενή σε ασθενή.
Πώς είναι ο πονοκέφαλος;
Ο πόνος της φάσης του πονοκεφάλου είναι συνήθως παλμικός. Ωστόσο, σε ορισμένους μπορεί να εμφανιστεί ως μια σταθερή πίεση ή ως «ζούληγμα», με ή χωρίς την αίσθηση «αιχμηρής σουβλιάς». Ο πονοκέφαλος επιδεινώνεται από τη σωματική δραστηριότητα και η ξεκούραση σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση. Ο πονοκέφαλος μπορεί να διαρκέσει από λίγες ώρες έως μερικές ημέρες. Στα παιδιά συνήθως ο πόνος διαρκεί λιγότερο στις ημικρανίες, συχνά γύρω στις δύο ώρες ή λιγότερο.
Τι συμβαίνει στην τελευταία φάση μιας κρίσης ημικρανίας;
Η τελευταία φάση είναι αυτή που ακολουθεί την κρίση. Πολλοί χαρακτηρίζουν αυτήν τη φάση σαν «hangover» της ημικρανίας. Διαρκεί από 12 έως 24 ώρες. Το πιο σύνηθες σύμπτωμα είναι η αλλαγή στη διάθεση, είτε με τη μορφή κατάθλιψης είτε με τη μορφή ευφορίας. Πολλοί λένε ότι κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης νιώθουν πολύ καλύτερα, γιατί έχει φύγει ο πόνος. Ωστόσο, η ψυχική ανάταση μπορεί να είναι και αυτή μέρος της ημικρανίας. Ορισμένοι παρουσιάζουν συχνουρία, διάρροια ή/και τροφική δυσανεξία.
Τι είναι η κεντρική ευαισθητοποίηση;
Η κεντρική ευαισθητοποίηση είναι όρος που περιγράφει πώς διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου συμμετέχουν στη διαδικασία του πόνου στις ημικρανίες. Καθώς η κρίση εξελίσσεται, το σύστημα ελέγχου του πόνου στο εγκεφαλικό στέλεχος (που ενώνει τον εγκέφαλο με το νωτιαίο μυελό) επιστρατεύει επιπλέον αισθητήρια νεύρα στη διαδικασία του πόνου. Συνήθως ο πόνος παράγεται από ερεθίσματα που είναι δυνητικά ή πραγματικά επικίνδυνα για τους ιστούς του σώματος (επιβλαβή ερεθίσματα). Όταν ενεργοποιούνται αυτά τα νεύρα, ωστόσο, ο πήχυς χαμηλώνει. Μπορεί να νιώσετε και άλλα επίπονα αισθήματα εκτός του πονοκεφάλου, συχνά από δευτερεύοντα και συνήθως ακίνδυνα ερεθίσματα. Αυτό ονομάζεται αλλοδυνία (ή υπερευαισθησία του δέρματος) και είναι σημάδι ότι αναπτύσσετε κεντρική ευαισθητοποίηση.
