Του Matt Kaplan (μετάφραση από την Παρασκευή Θάνου)
 Η κεφαλή του ταινιοειδή σκώληκα |
Ο ορισμός του τι είναι υγιής άνθρωπος είναι σχετικά σταθερός για πάνω από εκατό χρόνια. Γενικά, τα λεξικά αναφέρουν την καλή υγεία ως μία κατάσταση που είναι ελεύθερη αδυναμιών και νόσων, όμως η έρευνα που διεξάχθηκε την περασμένη δεκαετία αρχίζει να αμφισβητεί αυτό τον κλασικό ορισμό, αφού τα αποτελέσματα ενός αριθμού ερευνών υποδεικνύουν ότι διάφοροι οργανισμοί που προκαλούν ασθένειες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας πολλών ζώων.Ένα από τα πιο ευθύβολα παραδείγματα αποτελούν τα γένη των παρασιτικών ταινιοειδών σκωλήκων Anthobothrium και Paraorigmatobothrium. Ακριβώς όπως ένας οποιοσδήποτε άλλος ταινιοειδής σκώληκας, ζουν μέσα στο έντερο των ζώων και απορροφούν θρεπτικές ουσίες από τις τροφές που διασπώνται. |
Εντούτοις, αντί να ζουν στο εσωτερικό των εντέρων σκύλων, γατών ή ανθρώπων, αυτοί οι σκώληκες περνούν τις μέρες τους διαμένοντας στα έντερα των καρχαριών, όπου κλέβουν θρεπτικά συστατικά από τους θηρευτές, απορροφώντας τα πριν προλάβουν να το κάνουν οι καρχαρίες. Ενώ μικρός αριθμός ταινιοειδών σκωλήκων απλά αναγκάζει τα ζώα, στα οποία παρασιτούν, να τρώνε πιο συχνά, μεγάλοι πληθυσμοί μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ασθένεια στα ζώα-ξενιστές.
Ωστόσο, μια μελέτη, που έγινε από το Masoumeh Malek στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης στο Ιράν και μια ομάδα συνεργατών, έδειξε ότι αυτoί οι παρασιτικοί σκώληκες μπορούν να παρέχουν μια πολύτιμη υπηρεσία στους ξενιστές τους.
| Αφού ανέτμησε 16 καρχαρίες (Carcharhinus dussumieri) που συνέλεξε από τον Περσικό Κόλπο και αφαίρεσε τους ταινιοειδείς σκώληκες, η ομάδα συνέκρινε τις συγκεντρώσεις διαφορετικών συστατικών που βρέθηκαν μέσα στους ιστούς των καρχαριών και των σκωλήκων. Ανακάλυψαν ότι οι σκώληκες είχαν 278 έως 455 φορές εκπληκτικά υψηλότερα επίπεδα των τοξικών μετάλλων καδμίου και μολύβδου μέσα στα μικρά σώματά τους από ό,τι είχαν οι καρχαρίες. |  Καρχαρίας |
Έτσι, αυτoί οι σκώληκες, ενώ κλέβουν μερικά θρεπτικά συστατικά από τα έντερα των καρχαριών, είναι πιθανό να παρέχουν μια ανεκτίμητη προστασία στους καρχαρίες λειτουργώντας ως φίλτρα που προστατεύουν τα αρπακτικά από τη δηλητηρίαση από τοξικά μέταλλα.
Τέτοια ευρήματα όπως σε αυτή τη μελέτη προκαλούν σύγχυση σχετικά με τον ορισμό των παρασίτων. Τα παράσιτα υποτίθεται παίρνουν ό,τι χρειάζονται, ζημιώνουν τον ξενιστή κατά τη διαδικασία αυτή και δεν ανταποδίδουν τίποτα ως αντάλλαγμα. Σε αντίθεση, οι οργανισμοί που έχουν σχέση αμοιβαιότητας παρέχουν στον ξενιστή τους μια ευεργεσία και λαμβάνουν μια ευεργεσία ως αντάλλαγμα. Οι οργανισμοί που καλούνται ομόσιτα παρέχουν μια ευεργεσία στον ξενιστή και δε λαμβάνουν τίποτα ως αντάλλαγμα. Τι ρόλο παίζουν οι σκώληκες των καρχαριών, που παραδοσιακά θεωρούνται παράσιτα, είναι δύσκολο να καθοριστεί. Και μια τέτοια σύγχυση δεν είναι μοναδική για τα παράσιτα των καρχαριών. Πολλά παράσιτα που έχουν την τάση να χρησιμοποιούν τους ανθρώπους ως ξενιστές επιδέχονται αμφισβήτηση.
 Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα παράσιτα για να δαμάσουμε την επιθετικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος; |
Η σύγχυση άρχισε στη δεκαετία του 1970, όταν ο ερευνητής και χρόνια πάσχων από αλλεργίες John Turton, μέλος τότε του Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας της Μεγάλης Βρετανίας, αποφάσισε να μολύνει εσκεμμένα τον εαυτό του με παρασιτικoύς νηματώδεις σκώληκες του γένους Necator americanus. Οι πράξεις του ίσως ακούγονται ως παρανοϊκές, αλλά υποπτεύθηκε ότι το ανοσοποιητικό του σύστημα, έχοντας παράσιτα να μάχεται, θα άλλαζε τη συμπεριφορά του και θα μείωνε τις αλλεργικές αντιδράσεις του. Είναι αξιοσημείωτο ότι το πείραμα του Turton στον εαυτό του λειτούργησε, και ανέφερε στο Lancet, ένα ιατρικό περιοδικό, ότι οι αλλεργικές του αντιδράσεις ελαττώθηκαν σε αυτά τα δύο χρόνια που τα παράσιτα ζούσαν μέσα του (Turton, 1976). |
Η λογική πίσω από την πράξη του Turton βασιζόταν στην ιδέα ότι οι αλλεργίες, το έκζεμα και το άσθμα είναι υπερβολικές αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, το ανοσοποιητικό σύστημα ψάχνει για βλαβερούς οργανισμούς και τους καταστρέφει. Ωστόσο, σε ασθενείς που πάσχουν από αλλεργία, έκζεμα και άσθμα, το αμυντικό σύστημα επιτίθεται όχι μόνο σε επιβλαβείς οργανισμούς, αλλά και σε ουσίες που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν απειλή.
| Οι σκώληκες, επειδή έχουν περάσει εκατομμύρια χρόνια δεχόμενοι τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος των ξενιστών, έχουν αναπτύξει αμυντικούς μηχανισμούς που τους βοηθούν να το παρακάμπτουν. Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς είναι η απελευθέρωση ειδικών ουσιών που απευαισθητοποιούν την ανοσολογική απόκριση του ξενιστή, έχοντας ως αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύει λιγότερους εισβολείς στο σώμα, ώστε να είναι λιγότερο πιθανό να παρενοχληθούν τα παράσιτα.Η μείωση της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος ίσως ακούγεται ως κάτι κακό. Σε κάποιο βαθμό είναι, ειδικά όταν τα παράσιτα το εκμεταλλεύονται. Κι όμως οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, Μεγάλη Βρετανία, υποθέτουν ότι μετά από εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα είναι τόσο συνηθισμένο να δέχεται επίθεση από παράσιτα, ώστε, όταν αυτά δεν είναι παρόντα, μερικές φορές δυσλειτουργεί και γίνεται υπερβολικά επιθετικό. |  Το φτάρνισμα μπορεί να είναι μια από τις συνέπειες ενός υπερευαίσθητου ανοσοποιητικού συστήματος |
Παρόλο που η εργασία του Turton σίγουρα είχε αξία, το πείραμά του είχε μόνο ένα συμμετέχοντα, τον εαυτό του. Η σωστή επιστήμη ωστόσο απαιτεί μελέτες με πολλούς συμμετέχοντες και επαναλαμβανόμενα πειράματα για να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα. Ο David Pritchard και οι συνεργάτες του στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ (Nottingham University School of Pharmacy)w1, Μεγάλη Βρετανία, επιδιώκουν να κάνουν ακριβώς αυτό.
Για χρόνια, η ομάδα του Pritchard ερευνά τη συχνότητα εμφάνισης της αλλεργίας και του άσθματος και στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα παράσιτα είναι κοινά, και στις ανεπτυγμένες χώρες, όπου αυτά σχεδόν αποκλειστικά δεν υπάρχουν. Έχουν επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα πολλών ερευνητών, που βρίσκουν ότι οι αλλεργίες εκλείπουν σε περιοχές, όπου είναι σύνηθες να βρίσκονται παρασιτικοί σκώληκες μέσα σε ανθρώπους. Αυτό μπορεί να υποδεικνύει ότι τα παράσιτα προστατεύουν τους ανθρώπους από αλλεργίες και άσθμα, αλλά επειδή τόσο πολλές συνθήκες διαφέρουν μεταξύ των ανεπτυγμένων και μη ανεπτυγμένων χωρών, οι οποίες μπορούν επίσης να παίζουν ρόλο, είναι αδύνατο να είμαστε σίγουροι.
 Άσθμα |
Ο μόνος τρόπος να μάθουμε με βεβαιότητα αν τέτοια παράσιτα παίζουν ρόλο στη διατήρηση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος σε σωστή λειτουργία, είναι να επιμολύνουμε ένα μεγάλο αριθμό πασχόντων από αλλεργία, έκζεμα και άσθμα με παρασιτικούς σκώληκες, και να παρακολουθούμε στενά την κατάστασή τους, για να δούμε αν οι αλλεργίες και το άσθμα τους γίνονται λιγότερο σοβαρά με την πάροδο του χρόνου σε σύγκριση με μια ομάδα αναφοράς πασχόντων που δεν επιμολύνθηκαν.Τέτοια πειράματα με ασθματικούς είναι σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή στο Νότιγχαμ. Περαιτέρω εργασίες με σκώληκες μπορεί να δικαιολογούνται, ανάλογα με το πώς οι ασθενείς αποκρίνονται στη θεραπεία. |
Φυσικά, ακόμη και αν η έρευνα αποδείξει ότι τα παράσιτα μπορούν να βοηθήσουν στη θεραπεία αλλεργικών καταστάσεων, η ερώτηση παραμένει αν πολλοί άνθρωποι είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τα βήματα του Turton, καταπίνοντας σκώληκες ως φάρμακο. Ευτυχώς, ίσως δεν είναι ανάγκη να το κάνουν αυτό: στο Strathclyde University στη Γλασκόβη, Μεγάλη Βρετανία, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον William Harnett πειραματίζεται πάνω σε μια σύνθετη πρωτεΐνη που συντίθεται από έναν παρασιτικό σκώληκα (Acanthocheilonema viteae), ο οποίος μολύνει τα τρωκτικά. Η έρευνά τους δείχνει ότι ακόμα και απουσία του παρασίτου, η απομονωθείσα πρωτεΐνη έχει την ικανότητα να μειώνει την αλλεργική αντίδραση.
Παρόλο που απαιτείται πολλή δουλειά για να κατανοηθεί πλήρως τι ακριβώς κάνει αυτή η πρωτεΐνη, υπάρχει μια πραγματική προοπτική στην προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν πρωτεΐνες παρασίτων, για να ελεγχθούν καταστάσεις όπως οι αλλεργίες, το άσθμα και το έκζεμα. Ίσως το κοινό θα έβρισκε αυτή τη λύση πιο ευπρόσδεκτη;
