Η ψώρα (scabies) είναι μια πολύ κολλητική νόσος κνησμού (φαγούρας) του δέρματος. Προκαλείται από ένα μικροσκοπικό αραχνοειδές παράσιτο που ζει και αναπαράγεται στο δέρμα του ανθρώπου, το άκαρι της ψώρας (Sarcoptes scabiei). Αυτό το παράσιτο ζει μόνο σε ανθρώπους.
Τα θηλυκά ακάρεα φωλιάζουν στο δέρμα και αναπτύσσονται κυρίως στα χέρια, τα πόδια, τα δάκτυλα, τους αγκώνες, την περιοχή γύρω από τις μασχάλες και πάνω από τα γεννητικά όργανα. Τα συμπτώματα είναι έντονος κνησμός και στη συνέχεια εξάνθημα. Η μετάδοση είναι εύκολη αλλά η θεραπεία απλή.
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων θα πρέπει να τονίσουμε ότι η ψώρα δεν έχει καμία σχέση με την ψωρίαση, ένα αυτοάνοσο και μη μεταδοτικό νόσημα του δέρματος. Επίσης η ψωρα δεν έχει σχέση με τη φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής η οποία οφείλεται στη φθείρα (ψείρα), ένα άλλο παράσιτο που εμφανίζεται κυρίως στα παιδιά. Ούτε έχει σχέση με τη φθειρίαση των γεννητικών οργάνων.
Τα συμπτώματα
Η ψώρα τρυπώνει στο ανθρώπινο δέρμα όπου ζει και πολλαπλασιάζεται. Έχει σχήμα ωοειδές ενώ το θηλυκό άκαρι είναι πιο μεγάλο από το αρσενικό και έχει μήκος περίπου 4 χιλιοστά. Έχει τέσσερα ζεύγη πολύ κοντών ποδιών. Το γονιμοποιημένο θηλυκό σκάβει μια σήραγγα μέσα στο δέρμα και εκεί μέσα γεννά τα αυγά του. Η σήραγγα μεγαλώνει λίγα χιλιοστά την ημέρα, τα αυγά εκκολάπτονται και σε διάστημα 3-4 ημερών εμφανίζονται οι νύμφες. Σε δύο-τρεις εβδομάδες από την εναπόθεση των αυγών τα ακάρεα ωριμάζουν, συνουσιάζονται και ο κύκλος συνεχίζεται. Πολλές φορές τα ακάρεα της ψώρας δημιουργούν χαρακτηριστικά ορατά “λαγούμια” στο δέρμα, σχήματος S ή ζιγκ-ζαγκ (φωτογραφίες).
Η ψώρα προκαλεί εκτεταμένη φαγούρα (ξύσιμο) και κηλιδωτό εξάνθημα (ερυθρό σε λευκή επιδερμίδα, μωβ ή καστανό σε πιο μελανή επιδερμίδα) στο σώμα και στα άκρα. Συνήθως τα συμπτώματα δεν παρουσιάζονται στο κεφάλι ή στο λαιμό. Η φαγούρα είναι χειρότερη τη νύχτα και όταν κάνει πολύ ζέστη.
Η ψώρα τρυπώνει στο δέρμα, ειδικά στα δάκτυλα, αλλά επίσης και στα χέρια και πόδια μικρών παιδιών. Μπορεί να προκαλέσει μικρές φουσκάλες στις περιοχές αυτές. Παράσιτα μπορεί επίσης να βρεθούν στους αγκώνες, γύρω από τις μασχάλες, στο πέος και στον πρωκτό και γύρω από τις θηλές του στήθους. Σημειώστε ότι η ψώρα μπορεί να προκαλέσει φαγούρα στον πρωκτό.
Αν και ο κνησμός είναι διάχυτος, η νόσος στους ενήλικες δεν αφορά το πρόσωπο, το τριχωτό της κεφαλής και το λαιμό ενώ αντίθετα στα μικρά παιδιά μπορεί να μεταδοθεί και στο κεφάλι και ιδίως στα μάγουλα. Τα επηρεασμένα άτομα μπορεί στη συνέχεια να γίνουν αλλεργικά στη ψώρα.
Η περιοχή του δέρματος που προσβάλλεται ξύνεται από τον άρρωστο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται γδαρσίματα. Το δέρμα σταδιακά γίνεται σκληρό και δίνει την εντύπωση του εκζέματος.
Οι συνηθέστερες περιοχές δέρματος που προσβάλλονται είναι τα χέρια και ιδιαίτερα η περιοχή ανάμεσα στα δάκτυλα και η εσωτερική επιφάνεια των καρπών. Στα παιδιά ηλικίας μικρότερης των δυο ετών οποιαδήποτε περιοχή μπορεί να προσβληθεί, αλλά πιο συχνά προσβάλλονται οι παλάμες και τα πέλματα.
Στους άνδρες πολύ συχνά προσβάλλεται το δέρμα του πέους, ενώ στις γυναίκες το δέρμα των μαστών. Από το ξύσιμο του δέρματος πολύ συχνά προσβάλλεται το δέρμα και από κάποιο άλλο μικρόβιο, οπότε δημιουργείται και μικροβιακή μόλυνση του δέρματος.
Μετάδοση
Το άκαρι της ψώρας μεταδίδεται από άτομο σε άτομο με στενή επαφή του δέρματος. Γι’ αυτό στους ενήλικες η μετάδοση γίνεται συνήθως με σεξουαλική επαφή. Στα παιδιά μεταδίδεται κυρίως από το σχολείο ή την κατασκήνωση. Σπανιότερα μπορεί να μεταδοθεί με τη χρήση κοινών κλινοσκεπασμάτων και πετσετών, γι αυτό και μπορεί να προσβάλλει μέλη της ίδιας οικογένειας.
Το άκαρι της ψώρας δεν μπορεί να ζήσει πάνω από 4-5 μέρες μακριά από το ανθρώπινο σώμα. Γι’ αυτό είναι δυνατόν η ασθένεια να μεταδοθεί με παρατεταμένη επαφή με μολυσμένα αντικείμενα όπως σεντόνια, έπιπλα, ενδύματα. Κάποιος που θα μολυνθεί από το άκαρι της ψώρας δεν εμφανίζει αμέσως συμπτώματα. Αν μολύνεται για πρώτη φορά τα συμπτώματα θα εμφανισθούν 4-6 εβδομάδες αργότερα. Αν όμως μολύνεται για δεύτερη ή περισσότερες φορές τα συμπτώματα θα εμφανισθούν σε 1- 4 ημέρες από την ημέρα της μόλυνσης.
Υπολογίζεται ότι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι προσβάλλονται κάθε χρόνο από το άκαρι της ψώρας και νοσούν. Η ψωρα προσβάλλει όλες τις φυλές σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Εξαπλώνεται γρήγορα όπου υπάρχει συνωστισμός όπως σε στρατώνες, γηροκομεία, νοσοκομεία, νηπιαγωγεία κ.α. εξ’ ού και η λαϊκή έκφραση, «Αν ήταν η ζήλια ψώρα,θα γέμιζε όλη η χώρα».
Να σημειωθεί ότι μερικά ζώα μπορεί να μολυνθούν (ψώρα σκύλου ή γάτας) αλλά αυτά τα ζωικά παράσιτα που προκαλούν τη νόσο στα ζώα είναι διαφορετικά από αυτό που μολύνει τον άνθρωπο και δεν πολλαπλασιάζεται στο δέρμα του. Τα παράσιτα της ψώρας άλλων ζώων που μπορεί να μολύνουν τον άνθρωπο παρουσιάζουν περιορισμένης έντασης και έκτασης ερεθισμό του δέρματος σε παλάμες, χέρια και στήθος, αλλά δεν μπορούν να διαπεράσουν το δέρμα του ανθρώπου και να ανοίξουν “στοές”. Αν το παράσιτο μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο προκαλεί πάλι κνησμό και εξάνθημα που όμως φεύγουν σε λίγες ημέρες μόνα τους, αν φυσικά απομακρυνθεί ή θεραπευθεί και το πάσχον ζώο.
Θεραπεία
Η θεραπεία της ψώρας είναι απλή αλλά χρειάζεται πρόγραμμα. Η αντιμετώπιση της ψωρας θα πρέπει να ξεκινήσει αμέσως μετά την αρχική διάγνωση, ώστε να αποτραπεί η εξάπλωση των παρασίτων. Περιλαμβάνει επάλειψη ολόκληρου του σώματος με ειδική αντιψωριακή λοσιόν. Τα περισσότερα άτομα μπορούν να κάνουν θεραπεια με κρέμα ή λοσιόν που αλείφεται στο δέρμα και σκοτώνει τα ζωντανά παράσιτα. Θα πρέπει να συμβουλευτείτε γιατρό για να αποφασίσει την καταλληλότερη θεραπεία. Στα μεγάλα παιδιά και στους ενήλικες δίνεται κρέμα permethrin η οποία τοποθετείται σε όλο το σώμα καθώς και στο κεφάλι. Προσοχή όμως να μην πάει φάρμακο στα μάτια και στο στόμα. Άλλα φάρμακα είναι το lindane (Kwell) και το crotamiton (Eurax). Τα φάρμακα που χορηγούνται τοπικά είναι καλύτερα να εφαρμόζονται μετά από μπάνιο.
Η κρέμα ή η λοσιόν αλείφεται από το πηγούνι έως κάτω τα δάκτυλα των ποδιών, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στα χέρια και στις πτυχές του δέρματος γύρω από τα γεννητικά όργανα. Θα πρέπει να το αφήσετε μέχρι και 24 ώρες και μετά να το ξεπλύνετε την επόμενη μέρα. Αν τα χέρια πλυθούν κατά το διάστημα αυτό, η αλοιφή ή η κρέμα πρέπει να επαλειφθεί εκ νέου στα χέρια. Δυο με τέσσερις ώρες μετά τη θεραπεία το μολυσμένο άτομο σταματά να μεταδίδει το άκαρι της ψώρας. Η φαγούρα σταματά σχετικά γρήγορα, αλλά μερικά παιδιά συνεχίζουν να ξύνονται ακόμα και για βδομάδες σαν αποτέλεσμα αλλεργικής αντίδρασης.
Μία και μόνο θεραπεία μπορεί να είναι αρκετή, αλλά μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί. Όλα τα μέλη της οικογένειας που έχουν στενή επαφή θα πρέπει να κάνουν θεραπεία τον ίδιο καιρό. Όλα τα κλινοσκεπάσματα που χρησιμοποιήθηκαν την νύχτα της θεραπείας και τα ρούχα που φορέθηκαν τις τελευταίες λίγες μέρες θα πρέπει να πλυθούν. Τα ρούχα, κλινοσκεπάσματα, πετσέτες θα πρέπει να πλυθούν σε θερμοκρασία 60 βαθμών Κελσίου ή απομονωθούν σε ένα πλαστικό σάκο για δυο εβδομάδες.
Η απολύμανση του δωματίου του προσβεβλημένου ατόμου ή του σχολείου ή του εργασιακού του χώρου δεν έχει νόημα, αφού η ψώρα ζει μόνο κάτω από το δέρμα του ανθρώπου. Επίσης, το προσβεβλημένο παιδί μετά την πρώτη θεραπεία, μπορεί να επιστρέψει στο σχολείο, χωρίς να κινδυνεύουν να μολυνθούν οι συμμαθητές του.
