O τένοντας είναι ινώδης ιστός που ενώνει τους μύες με τα οστά και σε αρκετές περιπτώσεις περιβάλλεται από ένα “σακούλι”, το έλυτρο. Λέγοντας τενοντίτιδα (tendonitis) εννοούμε την πάθηση του τένοντα είτε στο σημείο που ενώνεται με τον μυ είτε στο σημείο που ενώνεται με το οστό. Η πάθηση μπορεί να είναι ερεθισμός, τραυματιστμός, κάκωση, φθορά ή φλεγμονή. Αν επηρεάζεται και το έλυτρο (το περίβλημα του τένοντα) μιλάμε για τενοντοελυτρίτιδα. Η τενοντιτιδα αποκαλείται επίσης τεντίνοση ή τενοντοπάθεια.
Η τενοντίτιδα είναι μια ενοχλητική κατάσταση και μερικές φορές η αντιμετώπιση και η θεραπεία δεν είναι εύκολη. Παρουσιάζεται τόσο στα άνω άκρα όσο και στα κάτω άκρα. Οι κυριότερες τενοντίτιδες για τα άνω άκρα είναι των στροφέων του ώμου, της μακράς κεφαλής του δικέφαλου, η έσω και έξω επικονδυλίτιδα (αγκώνας των τενιστών). Οι κυριότερες και συχνότερες των κάτω άκρων είναι του επιγονατιδικού τένοντα, του οπισθίου κνημιαίου, των περονιαίων και του αχίλλειου τένοντα.
Αιτία
Η μυϊκή υπερλειτουργία είναι η κύρια αιτία της τενοντίτιδας. Όταν ο μυς “δουλεύει” παραπάνω από τις δυνατότητές του, ο τένοντας κουράζεται και δημιουργείται φλεγμονή. Συνήθως, τα άτομα που ξεκινούν για πρώτη φορά ένα πρόγραμμα γυμναστικής ή αυξάνουν το επίπεδο των ασκήσεων τους απότομα αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα τενοντίτιδας. Ο τένοντας αδυνατεί να προσαρμοστεί στο νέο επίπεδο δραστηριότητας και αυτή η κατάχρηση οδηγεί με τη σειρά της σε φλεγμονή και τενοντίτιδα.
Η τενοντιτιδα εμφανίζεται συχνά στις μέρες μας κυρίως λόγω της εισβολής των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη ζωή μας, αλλά και εξαιτίας της καθιστικής ζωής. Επιπλέον, με τα χρόνια, οι τένοντες χάνουν την ελαστικότητά τους κι αυτός είναι ένας επιβαρυντικός παράγοντας. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ως μια άλλη αιτια τενοντίτιδας την κακή κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχουν εκατοντάδες τένοντες στο σώμα μας αλλά λίγοι από αυτούς τελικά μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα. Σε αυτούς τους τένοντες υπάρχουν κάποια σημεία όπου η αιμάτωση είναι φτωχότερη. Στο σημείο αυτό ο τένοντας είναι μπορεί να πάθει βλάβη ενώ η επούλωση είναι πιο δυσχερής. Λόγω της κακής κυκλοφορίας του αίματος ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν μια προδιάθεση για τενοντίτιδα σε συγκεκριμένα σημεία. Πρέπει τέλος να αναφέρουμε ότι αιτία τενοντίτιδας μπορεί να είναι στην ύπαρξη κάποιας σοβαρής ασθένειας όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Ο φυσιολογικός τένοντας συγκροτείται από δεσμίδες κολλαγόνου οι οποίες περιέχουν ινοβλάστες και εξωκυττάριο υγρό. Οι τένοντες έχουν υφή ιξώδη και ελαστική. Ο φυσιολογικός τένοντας στη θέση χαλάρωσης παρουσιάζεται ¨κατσαρωμένος¨ ή ¨κυματιστός¨. ΄Όταν αρχίζει να εφαρμόζεται μια δύναμη φόρτισης γίνεται πιο σκληρός και άκαμπτος. Η ελαστικότητα και δύναμη του τένοντα είναι μεγάλη, περίπου 4 φορές μεγαλύτερη από την μέγιστη δύναμη που παράγεται από τον μυ.
Σχεδόν όλες οι αιτίες πρόκλησης τενοντίτιδας έχουν σαν συνέπεια την υπέρμετρη εφαρμογή δύναμης στον τένοντα. Η υπέρμετρη τάση είναι αυτή που προκαλεί τον τραυματισμό είτε με τον όρο του άμεσου τραυματισμού (ρήξη τένοντα) είτε με την χρόνια μορφή της κατάχρησης. Παθαίνουμε δηλαδή τενοντίτιδα σε σημεία στα οποία οι μυς κινούνται περισσότερες φορές. Για παράδειγμα, οι χρηστές ηλεκτρονικών υπολογιστών στα δάκτυλα, ενώ οι κολυμβητές, οι τενίστες και οι παίκτες του γκολφ είναι ευαίσθητοι στην τενοντίτιδα στους ώμους και στους αγκώνες. Οι περισσότερες τενοντίτιδες ανήκουν στην κατηγορία του συνδρόμου κατάχρησης, ειδικά στους αθλητές.
Ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα στην αποθεραπεία των τενοντίτιδων στους αθλητές είναι η γνώση και διαπίστωση σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο τένοντας κατά την πρόοδο της θεραπείας. Αυτό δεν αφορά την τενοντίτιδα που είναι αποτέλεσμα πρόσφατου τραυματισμού ή ατυχήματος οπότε προσδιορίζεται εύκολα η πρόοδος της αποκατάστασης. Αφορά τη χρόνια τενοντίτιδα λόγω υπέρχρησης του τένοντα όπου τα συμπτώματα αλλά και η απόκριση στην θεραπεία είναι αυτά τα στοιχεία που θα προσδιορίσουν το στάδιο στο οποίο βρίσκεται.
Ειδικά για τους αθλητές συνιστάται ως πρόληψη της τενοντίτιδας μια σταδιακή επιβάρυνση της φόρτισης κατά την προπόνηση. Επίσης μια λάθος τεχνική και εκτέλεση των ασκήσεων μπορεί να επιφέρει περισσότερη τάση στον τένοντα. Για παράδειγμα εάν σε ένα αθλητή του τένις η λαβή της ρακέτας είναι αρκετά μεγάλη ο αθλητής αναγκάζεται να πιάσει πιο δυνατά την ρακέτα για να μπορέσεις να την σταθεροποιήσει. Αυτό όμως το γεγονός έχει σαν αποτέλεσμα να αυξήσει την τάση στους εκτείνοντες του χεριού. Εάν πάλι ένας αθλητής σφίγγει περισσότερο τα κορδόνια του παπουτσιού του οι εκτείνοντες του άκρου πόδα δέχονται μεγαλύτερη πίεση με αποτέλεσμα ακόμα και της τενοντίτιδας των συγκεκριμένων μυών. Ένας αθλητής μπάσκετ είναι περισσότερο επιρρεπής για την δημιουργία τενοντίτιδας του επιγονατιδικού όταν αγωνίζεται σε γήπεδο με πλαστικό πάτωμα από όταν αγωνίζεται σε ξύλινο. Όσο λιγότερη απορροφητικότητα κραδασμών έχει μια επιφάνεια τόσο μεγαλύτερη τάση αναπτύσσεται στους τένοντες.
O όρος τενοντίτιδα δηλώνει την ύπαρξη φλεγμονής (όλοι οι ιατρικοί όροι που καταλήγουν σε –ίτιδα δηλώνουν φλεγμονή, δηλαδή αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην πάθηση). Ο όρος αυτός εμφανίστηκε διότι πριν αρκετές δεκαετίες θεωρήθηκε ότι η τενοντίτιδα ξεκινούσε από μερική ρήξη των ινών του τένοντα, κάτι που οδηγούσε σε φλεγμονώδη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματα. Νεώτερες όμως μελέτες της κυτταρικής διαδικασίας στην χρόνια παθολογία του τένοντα, έδειξαν ότι μπορεί να υπάρχει τενοντίτιδα με απουσία φλεγμονωδών κυττάρων και απουσία ρήξης ιστών. Φάνηκε λοιπόν ότι η αιτία της τενοντίτιδας μπορεί να ξεκινά από εκφυλισμό του κολλαγόνου μέσα στον τένοντα. Για τον λόγο αυτό πολλοί γιατροί σήμερα ονομάζουν την παθολογία του τένοντα τεντίνοση ή τενοντοπάθεια (στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται ο όρος “tendinosis” ή ο όρος “tendinopathy”.
Τα συμπτώματα
Προφανώς, τα συμπτώματα της τενοντίτιδας ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή στην οποία εκδηλώνονται. Σε κάθε περίπτωση, οι τραυματισμένοι τένοντες προκαλούν πόνο κατά την κίνηση ή τη συμπίεση, ενώ ακόμα και μικρές κινήσεις μπορούν να προκαλέσουν έντονο πόνο.
Όσον αφορά την περιοχή στην οποία εντοπίζονται τα συμπτωματα, μερικά παραδείγματα σχετικά με τις πιο κοινές τενοντίτιδες είναι τα εξής:
Στην επικονδυλίτιδα ο πόνος εντοπίζεται στον αγκώνα. Στην περίπτωση που αφορά τον Αχίλλειο τένοντα ο πόνος εντοπίζεται στην περιοχή ακριβώς πάνω από τη φτέρνα. Στην περίπτωση φλεγμονής των προσαγωγών μυών ο πόνος εμφανίζεται στην εσωτερική πλευρά του μηρού. Αν η τενοντίτιδα αφορά τον επιγονατιδικό τένοντα ο πόνος εντοπίζεται ακριβώς κάτω από την επιγονατίδα. Σε περίπτωση φλεγμονής του πετάλου των στροφέων μυών, ο πόνος εντοπίζεται στον ώμο. Στην περίπτωση της τενοντοελυτρίτιδας του μακρού απαγωγού και του βραχέως εκτείνοντα τον αντίχειρα (σύνδρομο του De Quervain), ο πόνος εντοπίζεται στον καρπό από τη πλευρά του αντίχειρα και στη βάση του δακτύλου. Σε περίπτωση φλεγμονής των καμπτήρων τενόντων των δακτύλων είναι δυνατόν να παρουσιαστεί το φαινόμενο του εκτινασσόμενου δακτύλου.
Τα βασικά συμπτώματα της τενοντίτιδας είναι:
- Πόνος στην άρθρωση κατά τη διάρκεια της κίνησης, αλλά μερικές φορές ακόμα και με την απλή επαφή.
- Επιδείνωση του πόνου κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Περιορισμός της κίνησης.
- Oίδημα (πρήξιμο).
- Πάχυνση και σκλήρυνση του ελύτρου με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ολίσθηση του τένοντα και κατά συνέπεια να εμποδίζεται η κίνηση αλλά και να προκαλείται ένας χαρακτηριστικός ήχος.
- Μυϊκή αδυναμία που μπορεί να συνοδεύεται από μυϊκό σπασμό.
Οι τενοντίτιδες δε χρειάζονται ιδιαίτερες διαγνωστικές εξετάσεις για να διαγνωστούν. Ο γιατρός, με την κλινική εξέταση, μπορεί να δει τα σημάδια και τα συμπτώματα της τενοντίτιδας. Απλή ακτινογραφία μπορεί να χρειαστεί, παρόλα αυτά, σε περιπτώσεις τενοντίτιδας αφού ο γιατρός μπορεί να χρειαστεί να αποκλείσει άλλες παθήσεις των οστών που μπορεί να συμβαίνουν στην περιοχή παρότι οι τένοντες δεν φαίνονται στης άπλες ακτινογραφίες. Σπάνια, μαγνητική τομογραφία μπορεί να χρειαστεί, η οποία μπορεί να δείξει τις τενοντίτιδες. Σπάνια, επίσης, εργαστηριακές εξετάσεις αίματος μπορεί να χρειαστούν για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις.
Θεραπεία
Το πρώτο βήμα στην αντιμετώπιση της τενοντίτιδας είναι να αποφεύγουμε τις κινήσεις που δημιουργούν τα συμπτώματα, δηλαδή τον πόνο. Αυτό σημαίνει θα πρέπει να απέχουμε από εκείνη τη δραστηριότητα που σχετίζεται με τα συμπτώματά μας ώστε να δώσουμε στο τένοντα χρόνο για να επουλωθεί. Χρήσιμος μπορεί να είναι ένας κηδεμόνας ή ένας νάρθηκας που να προστατεύει την πάσχουσα περιοχή για ένα χρονικό διάστημα.
Να επισημάνουμε πάντως ότι συνήθως οι περισσότεροι πάσχοντες (π.χ. αθλητές) καθυστερούν στην αντιμετώπιση της τενοντίτιδας και αυτό δυσκολεύει τη θεραπεία της κατά πολύ. Αυτό συμβαίνει διότι ο πόνος είναι μεν συχνός αλλά μικρός και χρόνιος και σχεδόν όλοι πιστεύουν ότι θα περάσει μόνος του. Έτσι συνεχίζουν να γυμνάζονται με τον τρόπο που προκάλεσε την τενοντίτιδα κάτι αυτό επιβαρύνει την κατάσταση και αποτρέπει τη θεραπεία.
Ο στόχος της αντιμετώπισης της τενοντίτιδας είναι να αντιμετωπιστεί ο πόνος και να μειωθεί η φλεγμονή. Άρα λοιπόν οι τρόποι αντιμετώπισης είναι η ξεκούραση, ο πάγος, οι τοπικές αντιφλεγμονώδεις αλοιφές ή τα αντιφλεγμονώδη από το στόμα. Η θεραπεία περιλαμβάνει:
- Διακοπή όλων των δραστηριοτήτων που συμμετέχει η συγκεκριμένη άρθρωση και ανάπαυση.
- Αν είναι δυνατόν το μέλος σε ανάρροπη θέση.
- Εφαρμογή πάγου και σε καμία περίπτωση ζεστού.
- Παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
- Laser χαμηλής ισχύος στην οξεία φάση.
- Ιοντοφόρεση με κορτιζονούχο φάρμακο.
- Χρήση ανάλογου της πάσχουσας περιοχής κηδεμόνα περιορισμού της κίνησης, που προοδευτικά θα αφαιρείται ανάλογα με την μείωση των συμπτωμάτων.
- Προοδευτική κινητοποίηση της άρθρωσης (mobilization).
Στις περισσότερες περιπτώσεις σε μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα οι τενοντίτιδες υποχωρούν. Προσοχή χρειάζεται επίσης στις αντενδείξεις στην λήψη των φαρμάκων όπως έλκος στομάχου, υπέρταση, αλλεργίες, αντιπηκτική θεραπεία κ.ά. Στις περιπτώσεις που οι τενοντίτιδες παραμένουν, ενέσεις κορτικοστεροειδών ή τοπικών αναισθητικών στο σημείο του τένοντα, τις περισσότερες φορές, ηρεμούν απολύτως τον πόνο. Όμως δεν συνιστάται σε όλους τους τύπους της τενοντίτιδας η χρήση της κορτιζόνης. Όπως για παράδειγμα δεν συνιστάται στη τενοντίτιδα του Αχίλλειου λόγω φόβου πιθανής ρήξης του. Η φυσικοθεραπεία επίσης μπορεί να φανεί χρήσιμη.
Υπάρχουν και ορισμένες περιπτώσεις, όπου απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Αφορούν παραμελημένες καταστάσεις, όπου λόγω χρόνιας φλεγμονής έχει προκληθεί πάχυνση του ελύτρου με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ολίσθηση του τένοντα, ή έχει ασβεστοποιηθεί μέρος του τένοντα που πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά. Σε περιπτώσεις που έχει αλλοιωθεί ο ινώδης ιστός του τένοντα υπάρχει πιθανότητα διατομής αυτού (κόβεται ο τένοντας). Η επιπλοκή αυτή θέλει άμεση χειρουργική επέμβαση (τενοντοραφή).
