Η DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόvη) συχνά ονομάζεται «μητέρα όλων των ορμονών» (mother hormone) επειδή το σώμα τη χρησιμοποιεί για να παράγει ανδρικές και γυναικείες σεξουαλικές ορμόνες: τεστοστερόνη, οιστρογόνα και προγεστερόνη. Παράγεται από τα επινεφρίδια (αδένες που βρίσκονται πάνω από τα νεφρά).
Η DHEA είναι η αφθονότερη στεροειδής ορμόνη στο σώμα μας — όταν είμαστε νέοι παράγουμε περίπου 25 έως 30 mg καθημερινά. Τα επινεφρίδια φτιάχνουν την DHEA από τη χοληστερόλη (πολύ μικρές ποσότητες DHEA κατασκευάζονται επίσης στους όρχεις ή στις ωοθήκες). Επίσης παράγεται σε μικρές ποσότητες από τον εγκέφαλο.
Ορισμένοι έχουν προτείνει τη λήψη συμπληρωμάτων DHEA, θεωρώντας τη «ελιξίριο της νεότητας». Έχει υποστηριχθεί η λήψη DHEA στα πλαίσια της κατάθλιψης, της οστεοπόρωσης, του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου, της στυτικής δυσλειτουργίας, της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, της ινομυαλγίας και του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης.
Η μεγαλύτερη ποσότητα DHEA εκκρίνεται στο αίμα ως θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEAS), δηλαδή συνδεδεμένη με θείο, γεγονός που την εμποδίζει να διασπαστεί. Και οι δύο ορμόνες δεσμεύονται από την αλβουμίνη, αλλά η δέσμευση της DHEAS είναι πολύ πιο έντονη. Ως αποτέλεσμα, οι συγκεντρώσεις της DHEAS στην κυκλοφορία του αίματος είναι πολύ υψηλότερες (πάνω από 100 φορές) σε σύγκριση με την DHEA. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αποτελέσματα της DHEA και της DHEAS μπορούν να χρησιμοποιηθούν το ίδιο.
Η παραγωγή της δεϋδροεπιανδροστερόνης αυξάνεται σταδιακά από την ηλικία περίπου 10 και κορυφώνεται γύρω στα 25. Όπως και άλλες ορμόνες, σημειώνει σταδιακή πτώση καθώς γερνάμε, που ξεκινά σε ηλικία περίπου 25-30 ετών. Μετά από την ηλικία αυτή, η ποσότητα της DHEA που παράγεται υφίσταται μια φυσική μείωση με ρυθμό περίπου 2% ετησίως. Οι γυναίκες παράγουν 10 έως 20% λιγότερη DHEA από τους άνδρες αλλά ο ρυθμός παραγωγής τους μειώνεται κατά το ίδιο ποσοστό με τους άνδρες κάθε χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι σε ηλικία 40 ετών, παράγουμε περίπου τη μισή ποσότητα σε σύγκριση την ηλικία των 25 ετών. Σε ηλικία 70 ετών, παράγουμε μόλις το 20% της μέγιστης παραγωγής μας.
Η DHEA είναι σημαντική για τη αντιγήρανση. Όταν η παραγωγή της σημειώνει πτώση, το ίδιο συμβαίνει και με τις άλλες ορμόνες που σχετίζονται με αυτήν. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα επίπεδα της μητέρας-ορμόνης είναι ένας εξαίρετος παράγοντας πρόβλεψης των σχετιζόμενων με την ηλικία ασθενειών και προβλημάτων υγείας. Όσο χαμηλότερο είναι τα επίπεδα της DHEA τόσο πιθανότερο είναι να εμφανιστούν εκφυλιστικές ασθένειες της γήρανσης: αρτηριοσκλήρυνση, διαβήτης τύπου 2, καρκίνος, οστεοπόρωση και μειωμένη ανοσία. Τα χαμηλά επίπεδα DHEA έχουν συνδεθεί με την επίμονη κόπωση, τους πόνους στο σώμα και τη γενικευμένη αδυναμία.
Η DHEA προστατεύει από ασθένειες
Καρδιά και DHEA. Υπάρχει μια βέβαιη σχέση ανάμεσα στα επίπεδα της DHEA και της στεφανιαίας νόσου. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη ασθενών που επρόκειτο να υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις παράκαμψης στεφανιαίας αορτής (bypass) έδειξε ότι όσο υψηλότερα ήταν τα επίπεδα της DHEA, τόσο λιγότερο σοβαρή ήταν η στεφανιαία νόσος.
Ενίσχυση της ανοσίας με την DHEA. Ένας εικοσάχρονος μπορεί εύκολα να απαλλαγεί από ένα κρυολόγημα ή μια γρίπη, που θα κρατούσε έναν εξηντάχρονο στο κρεβάτι για μια ολόκληρη εβδομάδα. Καθώς μεγαλώνουμε, το ανοσοποιητικό μας σύστημα εξασθενεί, με αποτέλεσμα να γινόμαστε πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα γερνά και μάς κάνει πιο επιρρεπείς σε εκφυλιστικές νόσους, όπως η αρτηριοσκλήρυνση και οι αυτοάνοσες ασθένειες.
Το 1997, μια προσεκτική μελέτη υγιών ανδρών μεγαλύτερης ηλικίας, έδειξε ακριβώς πόσο αποτελεσματικά ενισχύει την ανοσία η DHEA. Τα άτομα που μελετήθηκαν πήραν 50 mg DHEA ημερησίως για 20 εβδομάδες. Στο τέλος της χρονικής αυτής περιόδου, όλοι οι άνδρες εμφάνισαν αξιόλογες αυξήσεις των άνοσων συστατικών στο αίμα τους. Το πιο αξιοσημείωτο ήταν ότι τα επίπεδα των λευκών αιμοσφαιρίων αυξήθηκαν κατά μέσον όρο 45%, ενώ άλλοι δείκτες, όπως τα κύτταρα Τ, εμφάνισαν άνοδο κατά 20%.
Καρκίνος. Η DHEA δεν θεραπεύει τον καρκίνο, αλλά οι πιθανότητες να νοσήσει κανείς από καρκίνο αυξάνονται όσο πέφτουν τα επίπεδα της DHEA — τα άτομα με καρκίνο της ουροδόχου κύστης και οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού έχουν σχεδόν πάντα χαμηλότερα επίπεδα DHEA από το κανονικό. Υπάρχει όμως μια γνωστή εξαίρεση: οι άνδρες που διατρέχουν κίνδυνο καρκίνου του προστάτη ή που ήδη πάσχουν από τη νόσο αυτή πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί με τη χρήση της DHEA γιατί η ορμόνη μπορεί να αυξήσει την παραγωγή της τεστοστερόνης και αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να τροφοδοτήσει τον καρκίνο του προστάτη.
Δυνατότερα οστά. Η DHEA μπορεί να επιβραδύνει τη διαδικασία της οστεοπόρωσης, ίσως και να την αναστρέφει. Πώς γίνεται αυτό; H ορμόνη αυξάνει τη δραστηριότητα των οοτεοβλαστών, των κυττάρων που οικοδομούν τα οστά, και αναστέλλει τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών, των κυττάρων που καταστρέφουν τα οστά. Τα άτομα με οστεοπόρωση, γενικά, έχουν χαμηλότερα επίπεδα DHEA από τους μη πάσχοντες. Γνωρίζουμε από μελέτες σε ζώα ότι τα συμπληρώματα DHEA μπορούν πραγματικά να αποκαταστήσουν την χαμένη οστική πυκνότητα. Μπορεί άραγε η DHEA να κάνει το ίδιο και για στον άνθρωπο;
Η κορτιζόλη
Η φυσιολογική παραγωγή της DHEA εξουδετερώνεται σε μια άλλη ορμόνη των επινεφριδίων, την κορτιζόλη.
Η κορτιζόλη ονομάζεται και ορμόνη του στρες, φτιάχνεται στα επινεφρίδια και εκκρίνεται όταν το σώμα τη χρειάζεται. Είναι η δεύτερη κατά σειρά αφθονότερη ορμόνη στο σώμα μετά την DHEA — συνήθως παράγουμε περίπου 10 έως 20 mg κορτιζόλη την ημέρα. Ωστόσο, όταν είμαστε κάτω από συνθήκες στρες, παράγουμε πολύ περισσότερη κορτιζόλη και αυτό αναστέλλει την παραγωγή της DHEA.
Καθώς περνούν τα χρόνια και γερνάμε, ο συνδυασμός της φυσικής μείωσης της παραγωγής DHEA και του συνεχούς στρες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη σοβαρή διατάραξη της ορμονικής ισορροπίας.
Η υπερβολική κορτιζόλη και η ανεπάρκεια σε DHEA έχουν σοβαρές προεκτάσεις για την υγεία. Καθώς η κορτιζόλη παραγκωνίζει την DHEA, επηρεάζονται τα ανδρογόνα και τα οιστρογόνα. Επιπλέον, όσο ανεβαίνει το επίπεδο της κορτιζόλης ανεβαίνει η ινσουλίνη και τελικά επιταχύνεται η διαδικασία της γήρανσης.
Δοσολογία της DHEA
Μελέτες έχουν δείξει ότι η DHEA παρατείνει το προσδόκιμο ζωής μέχρι και 50% σε πειραματόζωα. Αν και απομένει να μάθουμε πολλά ακόμα για τις τυχόν παρενέργειες που μπορεί να έχει μια πρόσληψη της μητέρας-ορμόνης με μορφή χαπιού, πολλές φαρμακευτικές εταιρείες την παράγουν σήμερα και την κυκλοφορούν στην αγορά.
Θα πρέπει πάντως να ζητάτε ιατρική επίβλεψη αν λαμβάνετε συμπληρώματα DHEA. Οι συνηθισμένες δοσολογίες κυμαίνονται στα 25-150 mg την ημέρα. Θα πρέπει να μετράτε τα επίπεδα της ορμόνης κάθε τρεις μήνες. Σημειώστε ότι η μεγάλη χορήγηση συμπληρωμάτων μπορεί να καταστείλει τη φυσική ικανότητα του σώματος να συνθέτει την ορμόνη.
Για την παρασκευή της DHEA χρησιμοποιείται μια στερόλη που ονομάζεται διοσγενίνη (diosegenin) και εξάγεται από τις άγριες γλυκοπατάτες (yam ή διοσκορέα). Η διοσγενίνη πρέπει να υποστεί επεξεργασία τουλάχιστον έξι βημάτων στο εργαστήριο για να μετατραπεί στην ορμόνη. Μπορεί να βρείτε φυσικά προϊόντα που ισχυρίζονται ότι είναι «εκχυλίσματα άγριας γλυκοπατάτας», «πρόδρομοι της DHEA» ή «φυσική DHEA». Αλλά το σώμα δεν μπορεί να αρχίσει να μετατρέπει το εκχύλισμα άγριας γλυκοπατάτας σε ορμόνη, άρα τα προϊόντα αυτά δεν είναι χρήσιμα.
Η τακτική άσκηση είναι γνωστό ότι αυξάνει την παραγωγή DHEA. Επίσης, ο περιορισμός θερμίδων έχει το ίδιο αποτέλεσμα.
