Αν και η τριχόπτωση (αλωπεκία) θεωρείται ανδρικό πρόβλημα, η αλήθεια είναι πως και οι γυναίκες έχουν πιθανότητες να την εκδηλώσουν, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση. Η αιτία του προβλήματος είναι κατά βάση κοινή σε άνδρες και γυναίκες και οφείλεται στην ανδρογενετική αλωπεκία, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα.
Κατ’ αρχήν πρέπει να πούμε ότι η τριχόπτωση είναι ως ένα σημείο φυσιολογική. Oι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν πάνω από 50 τρίχες καθημερινά, οι οποίες ωστόσο αναπληρώνονται καθώς στη θέση τους φυτρώνουν νέες. Πολλές φορές, όμως, αρχίζουμε να χάνουμε τη διπλάσια ποσότητα μαλλιών από το φυσιολογικό και στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη μια επίσκεψη σε έναν καλό δερματολόγο.
Τεστοστερόνη και διυδροτεστοστερόνη
Η τριχόπτωση μπορεί να έχει διάφορες αιτίες, αλλά στο 95% των περιπτώσεων, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, προκαλείται από αυτό που ονομάζεται ανδρογενετική αλωπεκία. Για το υπόλοιπο 5%, η τριχόπτωση είναι παροδική ή σχετίζεται με κάποια ασθένεια, που αν θεραπευτεί, τα μαλλιά ξαναβγαίνουν.
Η ανδρογενετική αλωπεκία είναι μια γενετική κατάσταση κατά την οποία οι καινούργιες φύτρες που μεγαλώνουν εξελίσσονται σταδιακά σε λεπτότερες. Ο όρος συνοψίζει τη σύνθετη αιτιολογία της κατάστασης αυτής. Το «άνδρο» αναφέρεται στην ορμονική και το «γενετική» στην κληρονομική παράμετρο της παθογένεσης. Πρώτος ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι τα αγόρια που ευνουχίστηκαν πριν την εφηβεία δεν παρουσίαζαν το τυπικό τρίχωμα άρρενος στο σώμα αλλά ούτε τριχόπτωση. Το 1951, ο Αμερικανός ανατόμος James Hamilton κατέγραψε το ίδιο φαινόμενο. Τελικά, το 1974 ανακαλύφθηκε ότι η ορμόνη που τελικά προκαλεί την τριχόπτωση δεν είναι ακριβώς η τεστοστερόνη, αλλά ένα παράγωγό της, η διυδροτεστοστερόνη (DHT), που παράγεται μέσω του ενζύμου 5-α-αναγωγάση. Να σημειωθεί ότι ο άνδρας που έχει φαλάκρα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι διαθέτει και περισσότερη τεστοστερόνη. Έχει τριχοθυλάκια που είναι περισσότερο επιρρεπή στη διυδροτεστοστερόνη και κατά συνέπεια ευάλωτα στην τριχόπτωση.
Σήμερα ξέρουμε ότι τα γονίδια που σχετίζονται με την τριχόπτωση κληρονομούνται και από τους δύο γονείς και πως μπορεί πλέον κανείς με εξειδικευμένο γονιδιακό τεστ να μάθει αν ο ίδιος ή τα παιδιά του θα εμφανίσουν τριχόπτωση στο μέλλον. Θα πρέπει λοιπόν να πούμε ότι άλλοι παράγοντες όπως το σμήγμα των αδένων, τα μικρόβια, το άγχος, η διατροφή, το κάπνισμα κτλ, έχουν μικρή επίδραση στην τριχόπτωση όταν αυτή οφείλεται στα γονίδια και απλά μπορεί να την επισπεύσουν ή να την καθυστερήσουν.
Άνδρες και γυναίκες
Στους άνδρες, η τριχόπτωση ξεκινάει ως μια σχεδόν ομοιόμορφη, συμμετρική αραίωση κατά μήκος της μετωπιαίας γραμμής και των κροτάφων που ακολουθείται από αραίωση στην κορυφή του κεφαλιού. Με την πάροδο του χρόνου, οι άδειες περιοχές, συχνά ενώνονται και δίνουν την εικόνα που ξέρουμε όλοι, τη φαλάκρα. Η εικόνα και η πορεία εξέλιξης της γυναικείας τριχόπτωσης είναι διαφορετική. Ξεκινάει διάχυτη αραίωση της τριχοφυΐας στο πάνω μέρος του κεφαλιού ενώ σχεδόν πάντα οι γυναίκες διατηρούν την μετωπιαία τριχοφυΐα τους.
Οι γυναίκες παρατηρούν συνήθως μια σταδιακή μείωση του συνολικού όγκου των μαλλιών τους, συχνά με μια συγκεντρωμένη αραίωση στην κορυφή του κεφαλιού. Η κατάσταση μπορεί να αρχίσει οποιαδήποτε στιγμή μετά την εφηβεία, αλλά συχνά γίνεται αισθητή κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση, οπότε επιδεινώνεται από τις ορμονικές αλλαγές.
Οι διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες όσον αφορά την τριχόπτωση εντοπίζονται τόσο στον τρόπο εμφάνισης όσο και στους υποκείμενους βιολογικούς μηχανισμούς και αιτίες.
Στις γυναίκες, τα τριχοθυλάκια που επηρεάζονται από τη δράση των ορμονών είναι συνήθως διάχυτα σε όλη την έκταση του τριχωτού, ενώ στους άνδρες βρίσκονται συγκεντρωμένα στη μετωπιαία γραμμή και προς το εσωτερικό του τριχωτού μέχρι την κορυφή. Δηλαδή η ανδρική και η γυναικεία τριχόπτωση προσδιορίζονται από διαφορετικά μοντέλα αραίωσης (Male Pattern Hair Loss / Female Pattern Hair Loss).
Οι γυναίκες διατηρούν συνήθως τη μετωπιαία γραμμή σε αντίθεση με τους άνδρες στους οποίους αποτελεί συχνά το πρώτο τμήμα του τριχωτού που πλήττεται από την τριχόπτωση. Ενώ για τους άνδρες η ορμονική επίδραση οφείλεται στην παρουσία της τεστοστερόνης και των παραγώγων της, στη γυναικεία τριχόπτωση πλήθος άλλων ορμονών επιδρούν στα τριχοθυλάκια. Δηλαδή στις γυναίκες συμμετέχουν και άλλοι μηχανισμοί, όπως ορισμένα ένζυμα που επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο την τριχόπτωση.
Αν και οι αιτίες διαφοροποίησης μεταξύ ανδρικής και γυναικείας τριχόπτωσης δεν έχουν πλήρως εξακριβωθεί μέχρι σήμερα, εντούτοις σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα διαφορετικά επίπεδα ορμονών στον οργανισμό κάθε φύλου, όπως και οι έντονες ορμονικές διακυμάνσεις του γυναικείου οργανισμού (εγκυμοσύνη, θηλασμός, εμμηνόπαυση). Η πιο συνήθης αιτία της γυναικείας τριχόπτωσης είναι οι ορμονικές διαταραχές. Επιπλέον, η γυναικεία τριχόπτωση είναι πιο επιρρεπής σε εξωτερικούς παράγοντες και φάρμακα.
Στις γυναίκες, η τριχόπτωση δεν εκδηλώνεται ως φαλάκρα. Συνήθως διατηρείται η τριχοφυΐα στους κροτάφους και στο μέτωπο, αλλά παρατηρείται έντονη λέπτυνση των τριχών στην βρεγματική περιοχή («καπάκι») και στην κορυφή της κεφαλής. Μπορεί αρχικά η τριχόπτωση εκδηλώνεται με αυξανόμενη απώλεια των μαλλιών, αλλά με τον καιρό το κύριο χαρακτηριστικό είναι η μείωση της πυκνότητας των μαλλιών και η λέπτυνση της τρίχας. Οι προσβεβλημένες γυναίκες βλέπουν μείωση στον όγκο των μαλλιών τους ή όταν χτενίζονται συνειδητοποιούν ότι μπορούν να δουν το δέρμα του κεφαλιού τους, το οποίο παλαιότερα δεν φαινόταν.
Αιτίες στις γυναίκες
Σ τη γυναίκα, η ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή και δεν επηρεάζεται πάντοτε από την ηλικία (στον άνδρα έχει μεγαλύτερη σημασία η ηλικία). Η τριχόπτωση στη γυναίκα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την εφηβεία, αν και έχουν παρατηρηθεί δύο κύριες ηλικίες έναρξης: από την εφηβεία έως τα πρώτα χρόνια της τρίτης δεκαετίας της ζωής (αυτή είναι η πρώιμη έναρξη) και από τα 40 έως τα 50 χρόνια (όψιμη έναρξη). Στην πέμπτη δεκαετία της ζωής, το 40% των γυναικών θα εμφανίσει κάποια τριχόπτωση, συχνά απότομα διότι σταματάει η παραγωγή των γυναικείων ορμονών, που δρουν προστατευτικά στα τριχοθυλάκια.
Φαίνεται ότι ο κληρονομικός παράγοντας είναι ισχυρός, κυρίως στις γυναίκες με πρώιμη γυναικείου τύπου τριχόπτωση, στις οποίες παρατηρείται ισχυρότερο οικογενειακό ιστορικό ανδρογενετικής αλωπεκίας. Οι γυναίκες αυτές έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να έχουν ιστορικό δασυτριχισμού (έντονη τριχοφυΐα στο «μουστάκι» και στο σαγόνι), ακμή που επιμένει κατά την ενήλικη ζωή ή ακανόνιστο κύκλο εμμήνων ρύσεων (περίοδο). Ολα αυτά αποτελούν δυνητικές ενδείξεις υπερπαραγωγής ανδρογόνων στον οργανισμό τους ή ανδρογονικής υπερευαισθησίας – όπως, λ.χ., συμβαίνει σε προβλήματα όπως το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.
Άλλες αιτίες τριχόπτωσης στις γυναίκες εντοπίζονται στην ανεπάρκεια σιδήρου και φερριτίνης στο αίμα, στην έλλειψη φυλλικού οξέος, σε διάφορα ενδοκρινικά προβλήματα, όπως π.χ. μια δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, ή σε φάρμακα. O δερματολόγος θα σας ρωτήσει αν έχετε διαταραχές στην περίοδο σας και πολυκυστικές ωοθήκες, αν έχετε περάσει πρόσφατα μια σοβαρή λοίμωξη ή έχετε υποστεί σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Αρκετές φορές, η αιτία μιας έντονης τριχόπτωσης στη γυναίκα είναι πολύ απλός, καθώς μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και μετά από μια εξαντλητική δίαιτα, η οποία στέρησε τον οργανισμό από πολύτιμα στοιχεία και πρωτεΐνες.
Τα πιο συχνά αίτια της γυναικείας τριχόπτωσης σχετίζονται με τους εξής παράγοντες:
• Ορμονικές διαταραχές (μεταβολές στα επίπεδο των ορμονών)
• Εγκυμοσύνη, με ενδείξεις κατά την επιλοχεία περίοδο
• Εμμηνόπαυση
• Παθήσεις του τριχωτού
• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• Κληρονομική προδιάθεση
• Υψηλού βαθμού εμπύρετες καταστάσεις
• Έντονη συναισθηματική φόρτιση ή στρες-ψυχολογικό, σωματικό, μετεγχειρητικό
• Αυστηρές δίαιτες, κακής ποιότητας διατροφή (διατροφική ανεπάρκεια πρωτεΐνης, βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων, κυρίως σιδήρου)
• Αναιμία
• Υπερβολική λήψη βιταμίνης Α
• Δυσλειτουργίες θυρεοειδή (υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός)
• Διάφορες παθήσεις, όπως διαβήτης, δερματολογικές ασθένειες(πχ δερματίτιδα, έκζεμα) κλπ
• Χρόνιες ασθένειες
• Χημειοθεραπεία, θεραπεία με ακτινοβολίες
• Φαρμακευτικές αγωγές-αντικαταθλιπτικά, αντιφλεγμονώδη, κατά της χοληστερίνης, για ρύθμιση πίεσης, διουρητικά, αντιθρομβωτικά κα
• Τραυματισμοί
• Αυτοάνοσα νοσήματα
Φάρμακα και αντιμετώπιση
Σήμερα δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την τριχόπτωση, αν και χρησιμοποιούνται διάφορες αγωγές που μπορούν να καθυστερούν την αραίωση, ίσως και για χρόνια.
Φάρμακα για την τριχόπτωση υπάρχουν 2 εγκεκριμένα από το Αμερικάνικο FDA, τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων, η ουσία Minoxidil και η ουσία Finasteride. Φάρμακα όπως η μινοξιδίλη και η φιναστερίδη χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της τριχόπτωσης υπό μορφή ανδρογενετικής αλωπεκίας. Η μινοξιδίλη είναι φάρμακο για την αντιμετώπιση της υπέρτασης και η φιναστερίδη για την αντιμετώπιση της υπερπλασίας του προστάτη
Η Minoxidil χρησιμοποιείται ως τοπικό αγγειοδιασταλτικό διάλυμα (2% ή 5%) που έχει αποδειχθεί σε σοβαρές μελέτες ότι αναστέλλει ικανοποιητικά την τριχόπτωση στο 60% των νεώτερων σε ηλικία ασθενών ενώ ένα σημαντικό ποσοστό από αυτούς έχει βγάλει μαλλιά.
Στους άνδρες συχνά βοηθά η χορήγηση φιναστερίδης που μπλοκάρει την δράση της τεστοστερόνης στους τριχικούς θυλάκους, ενώ στις γυναίκες αντίστοιχα η χορήγηση οξεικής κυπροτερόνης, που αντίστοιχα ελαττώνει την επιρροή της τεστοστερόνης στους τριχικούς θυλάκους μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα. Αν και οι δερματολόγοι τα θεωρούν τα φάρμακα αυτά ασφαλή, ενημερωθείτε για τις παρενέργειες.
Μια άλλη μέθοδος είναι η ενεργοτριχογένεση με laser (λέιζερ). Το 2008, το FDA ενέκρινε τη συγκεκριμένη αγωγή για την τριχόπτωση. Το μειονέκτημα με αυτή την αγωγή είναι ότι θα πρέπει να συνεχίζεται για πάντα. Το καλό από την άλλη πλευρά είναι ότι δεν χρειάζεται κανείς να πηγαίνει σε κλινικές για την ενεργοτριχογένεση διότι υπάρχουν εξαιρετικές συσκευές ατομικής χρήσης για εφαρμογή στο σπίτι.
Η μεταμόσχευση τριχθυλακίων είναι το τελευταίο όπλο που απομένει σε κάποιον για την αντιμετώπιση της τριχόπτωσης. Τα τριχοθυλάκια μεταφέρονται από την οπίσθια περιοχή μόνιμης τριχοφυΐας στις περιοχές με αραίωση, και αναπτύσσονται εκεί χωρίς ποτέ όμως να πέσουν ξανά, διότι ο γονιδιακός προγραμματισμός αυτών των γονιδίων είναι τέτοιος ώστε να μην επηρεάζονται από τις ορμόνες, όπου και αν τα τοποθετήσει κανείς. Δεν είναι φυσικά όλοι κατάλληλοι για μεταμόσχευση μαλλιών και ο γιατρός θα πρέπει να αρνηθεί να επέμβει σε κάποιον που η μεταμόσχευση δεν θα άλλαζε πραγματικά την εικόνα του, όπως σε κάποιον ασθενή με εκτενή αραίωση και μικρό αριθμό τριχοθυλακίων για μεταφορά. Η μεταμόσχευση μαλλιών απαιτεί τεχνική τελειότητα από τον γιατρό, υψηλή καλλιτεχνική αντίληψη για το σχεδιασμό και την τοποθέτηση των μοσχευμάτων και μια έμπειρη ομάδα ατόμων που θα αναλάβουν την επέμβαση.
Τέλος, όσον αφορά τα βλαστοκύτταρα και τη γονιδιακή θεραπεία, φαίνεται πώς δεν είμαστε κοντά στην κλινική εφαρμογή τέτοιων τεχνικών. Η ασφάλεια αυτών των τεχνικών είναι άγνωστη. Οι τεχνικές αυτές ίσως σχετίζονται με καρκίνους ενώ έχουν υψηλό κόστος.
Διατροφή και περιποίηση
Η τρίχα αποτελείται κυρίως από κερατίνη που παράγει ο βολβός, συνθέτοντας ουσίες όπως αμινοξέα, μεταλλικά άλατα, βιταμίνες και λιπίδια, που φτάνουν μέχρι αυτόν μέσω του αίματος. Όταν όμως ο οργανισμός δεν εφοδιάζεται με τις κατάλληλες τροφές, ο βολβός αδυνατεί να παράγει αυτές τις ουσίες. Εμπλουτίστε λοιπόν τη διατροφή σας με βιταμίνες της ομάδας Β, βιταμίνη Ε, σίδηρο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και ακόρεστα λιπαρά οξέα ω-3 (ωμέγα-3) που θα βρείτε στα ψάρια, στα αυγά, στο άπαχο κρέας, στα φρέσκα λαχανικά και τα φρούτα, στα όσπρια, στο γάλα, στο ψωμί ολικής άλεσης, στα δημητριακά και στο ελαιόλαδο.
Ο χαλκός και ο ψευδάργυρος είναι πολύ σημαντικά ιχνοστοιχεία για την υγεία των μαλλιών και τη σωστή ανακύκλωση των τριχών καθώς συμμετέχουν σε διαδικασίες πρωτεϊνοσύνθεσης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η βιταμίνη C για την υγεία της τρίχας αφού η βάση του ιστού του τριχοθυλακίου (όπου δημιουργείται αλλά και αναπλάθεται η τρίχα) είναι το κολλαγόνο, και η βιταμίνη C είναι αυτή που συντελεί στη δημιουργία του.
Η υγιεινή διατροφή θα κάνει καλό στην υγεία σας και στα μαλλιά σας αν είναι βέβαια αυτή που σας λείπει. Όταν όμως η τριχόπτωση οφείλεται στα γονίδια, η μάχη είναι εξαρχής χαμένη. Οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία, τα βότανα και γενικά κάθε συμπλήρωμα διατροφής δεν έχει όφελος όταν η αιτία της τριχόπτωσης δεν είναι κάτι που λείπει από τον οργανισμό σας ή τα τριχοθυλάκια.
Ορισμένες φορές προτείνονται για τη περιποίηση των μαλλιών ορισμένα βότανα, αιθέρια έλαια όπως το ylang-ylang, ή ακόμα και το ελαιόλαδο και το δαφνέλαιο (περιέχουν βιταμίνη Ε). Η σύσταση είναι μια μία φορά τη βδομάδα, πριν το λούσιμο, να κάνετε απαλό μασάζ στο τριχωτό της κεφαλής με λάδι ελιάς για μερικά λεπτά. Έχετε ωστόσο υπόψη ότι, αν τα μαλλιά σας είναι πολύ λιπαρά, ενδέχεται τα λάδια να βαρύνουν την τρίχα και να εντείνουν τη λιπαρότητα.
Αυτό που σίγουρα θα σας χρησιμεύσει είναι να αποφύγετε είναι το σφιχτό δέσιμο των μαλλιών σας, γιατί με τον καιρό αδυνατίζει η τρίχα, το κάπνισμα, το άγχος, το καθημερινό στέγνωμα με πιστολάκι και τη συχνή χρήση χημικών βαφών που καταπονούν τα μαλλιά.
