Στυτική δυσλειτουργία είναι η επαναλαμβανόμενη αδυναμία ικανής στύσης για σεξουαλική πράξη.
Υπό την ευρεία έννοια , ο όρος στυτική δυσλειτουργία περιλαμβάνει τα συμπτώματα όλων των διαταραχών της φυσιολογικής ερωτικής υγείας: την επιθυμία, τη διέγερση, την εκσπερμάτωση, τον οργασμό και την ικανοποίηση από τη σεξουαλική επαφή.
Η στυτικη δυσλειτουργία είναι συχνή και αποτελεί μείζον ιατρικό πρόβλημα.
Μελέτες σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία αναφέρουν ότι το πρόβλημα υπάρχει ακόμα και σε νέους άνδρες. Από κάποιο βαθμό αυτής της διαταραχής πάσχει το 5% των ανδρών με ηλικία μικρότερη από τα 40 έτη, το 10% των ανδρών με ηλικία 40-60 έτη, το 20% των ανδρών ηλικίας 60-70 ετών και το 50% των ανδρών άνω των 70 ετών.
Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να έχει δραματικά αποτελέσματα τόσο στους άνδρες όσο και στη σύντροφό τους, επηρεάζοντας όλους τους τομείς της ζωής τους.
Είναι αξιοσημείωτο ότι, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, ο μέσος χρόνος που μεσολαβεί από την εμφάνιση του προβλήματος μέχρι την πρώτη επίσκεψη στο γιατρό είναι περίπου δύο χρόνια. Μόνο το 5% των ανδρών θα λάβει μέτρα αντιμετώπισης, ενώ θα μπορούσε να υπάρξει θεραπεία για το 95% των περιπτώσεων.
Οι αιτίες
Οι αιτίες της στυτικής δυσλειτουργίας είναι κατά 85% οργανικές και κατά 15% ψυχογενείς. Το προφυλακτικό, κυρίως στους νέους άνδρες, φαίνεται ότι μερικές φορές μπορεί να χαλάσει την ψυχολογία τους και να υπάρξει απώλεια της στύσης. Πραγματικά, ένας στους τρεις άντρες αναφέρουν πως χάνουν τη στύση τους, μόλις βρεθούν στη διαδικασία να βάλουν προφυλακτικό.
Υπολογίζεται ότι στο 70% των ανδρών που πάσχουν από στυτική δυσλειτουργία, η κυριότερη αιτία είναι τα αγγειακά προβλήματα.
Το αγγειακό πρόβλημα συνίσταται στη μείωση της φυσιολογικής ροής αίματος και στην αδυναμία εγκλωβισμού του αίματος στα σηραγγώδη σώματα του ανδρικού μορίου, λόγω βλαβών στο αγγειακό δίκτυό του. Να σημειωθεί ότι οι άνδρες που έχουν μεγαλύτερο μόριο εμφανίζουν πιο συχνά στυτικά προβλήματα λόγω της αυξημένης αιμάτωσης που χρειάζεται.
Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν τα καρδιακά προβλήματα. Ασθενείς με στυτικη δυσλειτουργια αγγειακού τύπου εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάζουν στεφανιαία νόσο. Μια μελέτη έδειξε ότι 20% των ανδρών με δυσλειτουργία, οι οποίοι δεν είχαν ιστορικό στεφανιαίας νόσου, παρουσίαζαν βλάβες στα στεφανιαία αγγεία χωρίς να το γνωρίζουν.
Υπάρχει λοιπόν η πεποίθηση ότι η στυτική δυσλειτουργία παίζει προειδοποιητικό ρόλο για αφανή καρδιαγγειακά προβλήματα. Εκδηλώνεται νωρίτερα από την καρδιακή νόσο μάλλον επειδή η πεϊκή αρτηρία έχει μικρότερη διάμετρο από τις στεφανιαίες αρτηρίες (αρτηρίες της καρδιάς). Έτσι, οι άντρες που πάσχουν από στυτική δυσλειτουργία πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Μερικές φορές, η αιτία της δυσλειτουργίας μπορεί να βρίσκεται όχι στα αγγεία αλλά στα νεύρα που σχετίζονται με την λειτουργία του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Όταν αυτά τα νεύρα δεν λειτουργούν ικανοποιητικά προκαλείται διαταραχή στη μεταφορά του σεξουαλικού ερεθίσματος από τον εγκέφαλο προς το ανδρικό μόριο.
Τα συχνότερα νευρογενή αίτια είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και ο αλκοολισμός λόγω της περιφερικής νευροπάθειας που προκαλούν, οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και της πυέλου και οι ριζικές χειρουργικές επεμβάσεις στον προστάτη, την ουροδόχο κύστη και το ορθό, λόγω της καταστροφής των νεύρων που σχετίζονται με τη στύση.
Σημαντική θέση στα νευρογενή αίτια κατέχει η ριζική προστατεκτομή για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. Οι άνδρες αυτοί μετεγχειρητικά και σε ποσοστά που ποικίλλουν ανάλογα με τη χειρουργική μέθοδο επιλογής, μπορεί να εμφανίσουν πρόβλημα στύσης λόγω τραυματισμού των νεύρων που καταλήγουν στο ανδρικό μόριο. Τα νεύρα αυτά για να ανακάμψουν από τον τραυματισμό χρειάζονται από 12 έως 18 μήνες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αιτία της στυτικής δυσλειτουργία αποδίδεται στις ορμόνες. Εδώ περιλαμβάνονται η χαμηλή τεστοστερόνη, ο υποθυρεοειδισμός και ο υπερθυρεοειδισμός.
Τέλος, πολλά φάρμακα και άλλες ουσίες μπορεί να προκαλέσουν στυτική δυσλειτουργία. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται αντιυπερτασικά φάρμακα (β-αναστολείς και τα θειαζιδικά διουρητικά), αντικαταθλιπτικά, αντιανδρογόνα, η κατάχρηση αλκοόλ, οι ναρκωτικές ουσίες και το κάπνισμα.
Να σημειωθεί ότι οι καπνιστές έχουν 70% μεγαλύτερη πιθανότητα να αποκτήσουν προβλήματα από τους μη καπνιστές, ενώ μέσα σε 48 ώρες από τη διακοπή του καπνίσματος παρατηρείται σημαντική βελτίωση στην κυκλοφορία του αίματος προς το πέος.
Διάγνωση
Υπάρχει κάποιες εξετάσεις που μπορεί να καθορίσουν την αιτία της στυτικής δυσλειτουργίας και να βοηθήσουν τον γιατρό (ανδρολόγος ή ειδικός ουρολόγος) να επιλέξει την κατάλληλη θεραπεία.
Εκτός από το στορικό και την κλινική εξέταση, σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξουν:
- Η μέτρηση της κυκλοφορίας του αίματος στο ανδρικό μόριο (δυναμικό πεϊκό Doppler).
- Η μέτρηση της σκληρότητας της στύσης (Real Time Rigiscan).
- Η μέτρηση των νυκτερινών στύσεων μέσω ειδικής συσκευής που φέρει ο ασθενής για τρία βράδια και η οποία μετράει τη συχνότητα, τη διάρκεια και τη σκληρότητα.
- Αιματολογικός έλεγχος που αφορά το ζάχαρο του αίματος, τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια, καθώς και η μέτρηση ορμονών όπως η τεστοστερόνη (ολική και ελεύθερη), η προλακτίνη, η FSH, η LH και οι ορμόνες του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4, TSH).
Οι εξετάσεις βοηθούν να ξεκαθαριστεί αν το πρόβλημα έχει να κάνει με τη ψυχολογία ή είναι οργανικό, και αν είναι οργανικό, ποια είναι η αιτία του.
Αντιμετώπιση με φάρμακα
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για την αντιμετωπιση του προβλήματος. Η πρώτη γραμμή βρίσκονται οι από του στόματος χορηγούμενοι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης τύπου 5, όπως είναι η κιτρική σιλδεναφίλη (Viagra), η ταδαλαφίλη (Cialis) και η βαρδεναφίλη (Levitra).
Οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης έχουν την ικανότητα να τονώνουν την παροχή αίματος στο ανδρικό μόριο. Στο 70% των περιπτώσεων τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά. Τα φάρμακα Viagra, Cialis και Levitra έχουν παρόμοια αποτελέσματα, αλλά με διαφορές ως προς τον χρόνο δράσης τους (εννοείται ότι για να υπάρξει αποτέλεσμα θα πρέπει να υπάρχει αι επαρκής σεξουαλικός ερεθισμός).
Σιλδεναφίλη (Viagra). Χορηγείται σε δόσεις των 25 mg, 50 mg και 100 mg, σε συνεργασία με το γιατρό, ενώ λαμβάνεται μία ώρα πριν την σεξουαλική επαφή, με μέγιστη συχνότητα λήψης μια φορά το 24ωρο. Η δράση της σιλδεναφίλης (Viagra) διαρκεί από 4-5 ώρες έως και τις 12 ώρες.
Βαρδεναφίλη (Levitra). Χορηγείται σε δόσεις των 5 mg, 10 mg και 20 mg, σε συνεργασία με τον γιατρό και λαμβάνεται 25-60 λεπτά πριν από τη σεξουαλική επαφή, με συχνότητα μία φορά το 24ωρο. Η δράση ξεκινά στα 10 δέκα λεπτά και διαρκεί από 4-5 ώρες έως και τις 12 ώρες.
Ταδαλαφίλη (Cialis). Η ταδαλαφίλη έχει κάποια διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους άλλους αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης. Χορηγείται σε δόσεις των 10 mg και 20 mg σε συνεργασία με τον γιατρό και η χορήγηση γίνεται 30 λεπτά πριν τη επαφή. Η μέγιστη απόδοση παρατηρείται δύο ώρες μετά τη λήψη της. Η ταδαλαφίλη (Cialis) είναι η μόνη που η αποτελεσματικότητα της δεν επηρεάζεται από τη λήψη τροφής ή την χρήση αλκοόλ.
Πλην των παραπάνω φαρμάκων υπάρχει και η απομορφίνη (Uprima). Η απομορφίνη βελτιώνει τη στυτική λειτουργία ενισχύοντας τα κεντρικά ερεθίσματα κατόπιν διέγερσης. Χορηγείται υπογλώσσια σε δύο δόσεις των 2 mg και 3 mg και έχει αποτελεσματικότητα 28-55%. Συνήθως η δράση της επέρχεται 20 λεπτά από τη λήψη της. Συνήθως χρησιμοποιείται σε ασθενείς των οποίων η δυσλειτουργία έχει να κάνει με την ψυχολογία.
Τα παραπάνω φάρμακα έχουν μελετηθεί αναλυτικά και πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν τεκμηριώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Μάλιστα, η σιλδεναφίλη (Viagra) έλαβε ένδειξη χορήγησης και για την πνευμονική υπέρταση που είναι σοβαρή ασθένεια, γεγονός που ενδυναμώνει το προφίλ ασφάλειας των φαρμάκων αυτών. Παγκοσμίως περίπου 40 εκατομμύρια ασθενείς χρησιμοποιούν κάποιο από τα προαναφερόμενα τρία φάρμακα, ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός τους φτάνει τις 200 χιλιάδες άτομα.
Ενέσεις, προθέσεις και τεστοστερόνη
Στη δεύτερη γραμμή θεραπείας ανήκουν οι ενδοπεϊκές ενέσεις (τις οποίες ο άνδρας μαθαίνει να κάνει μόνος του) καθώς και η ενδοουρηθρική τοποθέτηση ουσιών που προκαλούν στύση. Οι ενέσεις γίνονται στο ανδρικό μόριο 15 λεπτά πριν από την ερωτική επαξή σε περιπτώσεις ασθενών που δεν ανταποκρίνονται στα φάρμακα. Είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν είτε έτοιμα σκευάσματα προσταγλανδίνης E1 είτε μείγματα ουσιών (παπαβερίνη, προσταγλανδίνη, φαιντολαμίνη).
Η χρήση των ενέσεων είναι σήμερα περιορισμένη. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανδρών δυσφορούσε και εγκατέλειπε τη θεραπεία, πολλές φορές με τη σύμφωνη γνώμη της συντρόφου του η οποία αγχωνόταν αλλά και τρόμαζε στο θέαμα της ένεσης και των παρενεργειών της κακής χρήσης.
Τέλος, υπάρχουν και θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης για ειδικές κατηγορίες ασθενών. Άνδρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης πρέπει να υποβληθούν σε αναπλήρωση της ορμόνης αυτής μέσω φαρμακευτικών σκευασμάτων. Υπάρχουν εύχρηστα και αποτελεσματικά σκευάσματα όπως gel, τα οποία ο ασθενής αλείφει μία φορά την ημέρα σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος του, είτε ενέσιμα σκευάσματα τα οποία αναπληρώνουν την έλλειψη τεστοστερόνης με μία ένεση ανά τρίμηνο.
Πεϊκή πρόθεση
Στην τρίτη γραμμή θεραπείας βρίσκεται η χειρουργική τοποθέτηση ενδοπεϊκών προθέσεων, οι οποίες αποτελούν αξιόπιστο και αποτελεσματικό μηχανισμό. Η πεϊκή πρόθεση είναι ένα εμφύτευμα (καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία) που αποτελείται από τρία τμήματα και τοποθετείται στο ανδρικό μόριο του πάσχοντα με σκοπό την επίτευξη στύσης όποτε αυτός το επιθυμεί.
Αποτελείται από δύο κυλίνδρους (cylinders), μια αντλία (pump) και ένα ντεπόζιτο (reservoir). Η επέμβαση γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους ουρολόγους, με επισκληρίδιο αναισθησία (από τη μέση και κάτω) και διαρκεί περίπου 1 ώρα. Η τοποθέτηση γίνεται από μία μικρή τομή στο όσχεο και απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο για 24 ώρες. Τίποτα δεν είναι ορατό εξωτερικά και μόνο η αντλία ψηλαφάται από τον ασθενή στο όσχεο.
Η λειτουργία της πεϊκής πρόθεσης είναι καθαρά υδραυλική. Για την πλήρωση των κυλίνδρων με το νερό, που υπάρχει μέσα στο ντεπόζιτο και συνεπώς το φούσκωμα των κυλίνδρων και την επίτευξη στύσης, αρκεί να πιέσει κανείς σαν να φουσκώνει ένα πιεσόμετρο το επάνω στρογγυλό μέρος της αντλίας.
Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, το ποσοστό ικανοποίησης των πασχόντων και των συντρόφων τους και η μηχανική αξιοπιστία της πεικής πρόθεσης είναι ικανοποιητική. Η μέθοδος αυτή έχει εφαρμοσθεί στις ΗΠΑ εδώ και 25 χρόνια σε περίπου 250.000 άνδρες. Στην Ελλάδα εφαρμόζεται τα τελευταία 15 χρόνια με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Οι επιπλοκές που πιθανώς να υπάρξουν είναι δύο. H πρώτη είναι η εμφάνιση λοίμωξης αλλά είναι σπάνια (στατιστικά δεν ξεπερνά το 2%). H δεύτερη επιπλοκή είναι η εμφάνιση μηχανικής βλάβης. Στις νεότερου τύπου πεϊκές προθέσεις όμως η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι τέτοια ώστε και αυτός ο κίνδυνος να ελαχιστοποιείται.
Θεραπεία με κρουστικά κύματα
Μέχρι σήμερα οι θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας αγγειακής αιτιολογίας (φάρμακα και πεϊκή πρόθεση) αντιμετώπιζαν τα συμπτώματα (αδυναμία στύσης) αλλά όχι την αιτία, δηλαδή τη μείωση της ροής του αίματος στα σηραγγώδη σώματα του πέους. Μια νέα θεραπευτική μέθοδο που εφαρμόζει κρουστικά κύματα φαίνεται να κάνει πλέον εφικτή τη θεραπεία της πάθησης.
Η μέθοδος αντιμετώπισης με κρουστικά κύματα πρακτικά προκαλεί επαναγγείωση. Βασίζεται σε αντίστοιχη θεραπεία που χρησιμοποιείται από το 2005 για τη θεραπεία της ισχαιμίας του μυοκαρδίου της καρδιάς, προκαλώντας αγγειογένεση, δηλαδή ανάπτυξη νέων αγγείων στο ανδρικό μόριο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη αύξηση της αιματικής ροής.
Η θεραπεία επιτυγχάνεται με ειδική συσκευή (OmnispecTM ED-1000), που εκπέμπει χαμηλής έντασης κρουστικά κύματα βάθους διείσδυσης μέχρι 8 εκατοστά. Οι θεραπευτικές συνεδρίες διαρκούν περίπου 15 λεπτά, εφαρμόζονται δύο φορές την εβδομάδα για τρεις συνεχόμενες εβδομάδες και επαναλαμβάνονται μετά την πάροδο τριών εβδομάδων. Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δεν απαιτεί καμίας μορφής αναισθησία, αφού είναι εντελώς ανώδυνη.
Σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύτηκε στο πλέον έγκριτο διεθνές Ουρολογικό περιοδικό, το European Urology (Vardi Y, et al. European Urology, 58, 243-248, 2010), στους ασθενείς που υποβλήθηκαν στη θεραπεία παρατηρήθηκε αύξηση της αιματικής ροής κατά 140%. Το 80% των ασθενών που συμμετείχαν στη μελέτη διέκοψαν τα φάρμακα που έπαιρναν μετά τη θεραπεία καθώς το πρόβλημα αποκαταστάθηκε.
Διατροφή και βότανα
Πριν από τα φάρμακα, το πρώτο βήμα είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής με την καθιέρωση σωματικής άσκησης, υγιεινής διατροφής, περιορισμό του καπνίσματος και του αλκοόλ.
Οι άνθρωποι που ακολουθούν μία χορτοφαγική διατροφή, πλούσια σε φυτικά προϊόντα, (ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια, φρούτα και λαχανικά), έχουν μεγαλύτερη ερωτική επιθυμία από αυτούς που δεν καταναλώνουν πολλά χόρτα. Η διαφορά πιστεύεται ότι οφείλεται στο ότι τα συστατικά ορισμένων φυτικών προϊόντων, που λέγονται φυτοοιστρογόνα, επηρεάζουν τα ορμονικά επίπεδα, αυξάνοντας έτσι την επιθυμία. Μια καναδική επιστημονική έρευνα, που μελέτησε όλα τα φυσικά αφροδισιακά, κατέταξε στην κορυφή του καταλόγου τον κρόκο (crocus sativus) και το τζίνσενγκ. Άλλες αφροδισιακές τροφές μπορεί να είναι το ρόδι και το μάκα.
Το τζίνσενγκ (ginseng), ένα να βότανο που αιώνες τώρα χρησιμοποιείται από τους Κινέζους ως αφροδισιακό. Νοτιοκορεάτες ερευνητές διαπίστωσαν, οι άντρες με στυτική δυσλειτουργία μπορεί να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους παίρνοντας δισκία τζίνσενγκ επί λίγες εβδομάδες.
To ρόδι, σύμβολο της γονιμότητας στην ελληνική παράδοση, έχει αναδειχθεί ήδη σε «σούπερ» αντιοξειδωτικό, ωφέλιμο για την καρδιά και την κυκλοφορία του αίματος. Μια μελέτη έδωσε στο ρόδι τον ρόλο του φυσικού αφροδισιακού, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να αυξήσει την ερωτική επιθυμία. Αυτό γιατί, σύμφωνα με τους επιστήμονες που διεξήγαγαν τη μελέτη, το ρόδι αυξάνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης.
Τέλος, το μάκα ή Lepidium meyenii, όπως λέγεται επιστημονικά, είναι ένα γογγύλι που μοιάζει με το ραπανάκι. Περιέχει μια μοναδική σύνθεση θρεπτικών στοιχείων η οποία ίσως να ενισχυμένη σεξουαλική λειτουργία.
